شبح نسلکشی روی جهان گرفتار خشونت؛ سودان و غزه قربانی ناکامی جامعه بینالمللی برای پیشگیری از جنایت
نسلکشی بهعنوان یک چالش جهانی در سالهای اخیر بیش از هر زمان دیگری قربانی گرفته است؛ کوتاهی جامعه بینالمللی سبب شده است تا مناطق مختلفی از جهان در آتش این جنایت بسوزند.
امروز، در غزه، جنایتهای نظاممند و فجیعی در مقابل چشمان جامعه بینالمللی روی میدهد و رنج انسانی را به بهای حفظ مصونیت سران صهیونیت از مجازات به دلیل نقض قوانین بینالمللی رقم میزند.
سودان نیز به نحوی دیگر درگیر این بحران است.
تاریخ نشان داده است که عدم اقدام در مواجهه با جنایتهای فجیع، به غیرقابل تصورترین جنایتها امکان بروز و ظهور میدهد و واقعیتهای تلخی را رقم میزند.
روز جهانی کرامت قربانیان نسلکشی چیست؟
۹ دسامبر (۱۸ آذر) در سال ۲۰۱۵ بهعنوان روز جهانی بزرگداشت و کرامت قربانیان جنایت نسلکشی و پیشگیری از این جنایت اعلام شد.
مجمع عمومی سازمان ملل با تصویب قطعنامه ۶۹/۳۲۳ در سپتامبر سال ۲۰۱۵ ضمن تعیین این روز، نگرانی خود را از قربانی شدن هزاران انسان بیگناه در جنایت نسلکشی اعلام کرد؛ هر ساله دفتر پیشگیری از نسلکشی و مسئولیت حمایت سازمان ملل، رویدادهایی را برای بزرگداشت این روز بینالمللی، گرامیداشت قربانیان نسلکشی و سالگرد کنوانسیون، برگزار میکند.
این قطعنامه ضمن تاکید بر مسئولیت هر کشور در محافظت از جمعیت خود در برابر نسلکشی، از ضرورت و لزوم پیشگیری از چنین جنایتی بهویژه از طریق تحریک به آن، از طریق ابزارهای مناسب و ضروری نام برد.
در عین حال تصریح کرد که مبارزه با مصونیت از مجازات برای جنایت نسلکشی عامل مهمی در پیشگیری از آن است؛ در این راستا، قطعنامه از رئیس مجمع عمومی درخواست کرد تا یک نشست سطح بالا به مدت یک روز کامل را به مناسبت دهمین سالگرد روز جهانی تشکیل دهد تا تلاشهای سریع در زمینه پیشگیری و مجازات جرم نسلکشی را تقویت کند.
دلیل تعیین نهم دسامبر برای این مناسبت، تصویب کنوانسیون پیشگیری و مجازات جنایت نسلکشی ۱۹۴۸ (کنوانسیون نسلکشی) در چنین تاریخی است؛ کنوانسیون یادشده نخستین معاهده حقوق بشر مصوب مجمع عمومی بود.
کنوانسیون نسلکشی چیست؟
نسلکشی genocide بهصورت لغوی اینگونه معنا میشود: پیشوند یونانی genos (مردم، نژاد یا قبیله) و پسوند لاتین cide (کشتن).
کنوانسیون نسلکشی نشاندهنده تعهد جامعه بینالمللی به «دیگر هرگز» است و نخستین تعریف حقوقی بینالمللی از نسلکشی را ارائه میدهد که بهطور گسترده در سطوح ملی و بینالمللی پذیرفته شده است؛ همچنین وظیفهای را برای کشورهای عضو تعیین میکند تا از جنایت نسلکشی جلوگیری و آن را مجازات کنند.
کنوانسیون نسلکشی
ماده ۲ کنوانسیون نسلکشی، اقدام نسلکشی را بهعنوان هر یک از اقدامهای زیر که با هدف نابودی کامل یا جزئی یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی انجام میشود، تعریف میکند:
کشتن اعضای گروه،
ایجاد آسیب جدی جسمی یا روحی به اعضای گروه،
تحمیل عمدی شرایط زندگی بر گروه که منجر به نابودی فیزیکی کامل یا جزئی آن شود،
تحمیل اقدامهایی برای جلوگیری از زاد و ولد در گروه،
انتقال اجباری فرزندان گروه به گروه دیگر.
کنوانسیون همچنین در ماده یک تایید میکند که نسلکشی، چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ، طبق حقوق بینالملل جرمی است که طرفهای کنوانسیون متعهد به «پیشگیری و مجازات» آن هستند؛ در عین حال، مسئولیت اصلی پیشگیری و توقف نسلکشی بر عهده دولت است.
سازوکار سازمان ملل برای پیشگیری از نسلکشی
دفتر پیشگیری از نسلکشی و مسئولیت حمایت بهعنوان یک سیستم هشدار اولیه در سازمان ملل عمل میکند؛ این دفتر به دبیرکل، شورای امنیت و سیستم گستردهتر سازمان ملل - به ترتیب - زمانی که خطر جنایتهای فجیع، از جمله نسلکشی، شناسایی میشود، هشدار میدهد.
این دفتر با استناد به کنوانسیون پیشگیری و مجازات جرم نسلکشی ۱۹۴۸ و نظرهای حقوقی در مورد پروندههای دادگاهی مرتبط با نسلکشی، ۱۴ عامل را از درگیری مسلحانه بین گروههای قومی یا مذهبی گرفته تا نفرتپراکنی و فروپاشی حاکمیت قانون و موارد دیگر، رصد و تحلیل میکند.
مشاوران ویژه پیشگیری از نسلکشی و مسئولیت حمایت با هم همکاری میکنند تا تلاشهای ملی و بینالمللی را برای محافظت از جمعیتها در برابر نسلکشی، جنایات جنگی، پاکسازی قومی و جنایات علیه بشریت، ازجمله تحریک آنها، پیش ببرند.
یکی از وظایف اصلی آنها جمعآوری اطلاعات در مورد موقعیتهایی است که ممکن است خطر نسلکشی، جنایتهای جنگی، پاکسازی قومی و جنایتهای علیه بشریت وجود داشته باشد.
- بیشتر بخوانید:
- اقتصاد نسلکشی؛ سود تداوم جنایت در غزه در جیب دولتها و شرکتهای غربی
- نسلکشی سربرنیتسا؛ جنایت بشری در خاک مدعیان غربی
پیام دبیرکل سازمان ملل درباره روز جهانی پیشگیری از نسلکشی
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل با انتشار پیامی به مناسبت روز جهانی بزرگداشت و کرامت قربانیان جنایت نسلکشی و پیشگیری از این جنایت، تصریح کرد: نسلکشی عملی شنیع و جنایتی هولناک است و وظیفه خطیر همه کشورها جلوگیری و مجازات آن است.
وی با اشاره به اینکه این تعهدی است که جهان با تصویب کنوانسیون پیشگیری و مجازات جنایت نسلکشی در سال ۱۹۴۸ پذیرفت، گفت: این تعهدی برای اطمینان از اینکه هیچ گروهی در معرض خطر ریشهکنی قرار نگیرد؛ ما قول دادیم «دیگر هرگز»؛ با وجود این، این تعهد در بسیاری از نقاط به طرز خطرناکی در آستانه شکستن است.
دبیرکل سازمان ملل همچنین گفت: درگیریهای خشونتآمیز، عدم پاسخگویی و فناوریهای دیجیتالی که نفرت و اطلاعات نادرست را تقویت میکنند، همگی باعث میشوند که شبح نسلکشی به راحتی ظاهر شود؛ دولتها وظیفه اصلی جلوگیری و مجازات نسلکشی را بر عهده دارند و من از دولتهایی که هنوز این کار را نکردهاند، میخواهم که به این کنوانسیون بپیوندند؛ من همچنین از همه دولتها میخواهم که کنوانسیون را بهطور کامل اجرا کنند و عاملان آن را پاسخگو قرار دهند.
به گفته گوترش، پیشگیری از نسلکشی یک مسئولیت مشترک است؛ دبیرکل سازمان ملل اظهار کرد: این امر مستلزم آموزش نسلهای جدید در مورد عواملی است که منجر به نسلکشی میشوند، ازجمله نفرتپراکنی، نابرابری و اطلاعات نادرست و گمراهکننده؛ همچنین به معنای انجام هر کاری برای شناسایی علایم هشدار اولیه و به صدا درآوردن زنگ خطر است؛ سران جامعه و رسانهها از جمله پلتفرمهای رسانههای اجتماعی همگی وظیفه اخلاقی دارند که اقدام کنند.
وی تاکید کرد: با ایستادگی متحد در برابر این جنایت فجیع، ما به قربانیان و بازماندگان آن احترام میگذاریم و از اساسیترین وعده جامعه بینالمللی خود حمایت میکنیم: حق همه مردم برای زندگی در امنیت، عزت و صلح.
هشدار مشاور جدید سازمان ملل در امور پیشگیری از نسلکشی
چالوکا بیانی، مشاور ویژه تازه منصوبشده پیشگیری از نسلکشی سازمان ملل، هشدار داد که جهان شاهد فرسایش نگرانکننده احترام به قوانین بینالمللی است، بهطوری که درگیریها بهطور فزایندهای غیرنظامیان را هدف قرار میدهند و خطر جنایتهای فجیع را افزایش میدهند.
چالوکا بیانی اظهار کرد: ما شاهد نقض گسترده قوانین بینالمللی حقوق بشر، حملههای مستقیم به غیرنظامیان و عدم رعایت آشکار قوانین بینالمللی بشردوستانه هستیم؛ خطر جنایتها و وقوع واقعی آنها بسیار بسیار زیاد است.
این مقام سازمان ملل خشونت رو به وخامت در سودان را یکی از فوریترین نمونهها ذکر کرد.
وی اظهار کرد: هنگامی که دفتر ما زنگ خطر را به صدا در میآورد، نشان میدهد که آستانه در حال عبور است؛ نقش ما تعیین نسلکشی نیست، بلکه جلوگیری از آن است؛ دفتر من برای تعیین وقوع جرم به دادگاههای بینالمللی احترام میگذارد.
مشاور ویژه همچنین بر نقش مهم دادگاهها و عدالت در حمایت از افراد آسیبپذیر تاکید کرد؛ بیانی همچنین به اقدامهای موقت دیوان بینالمللی دادگستری ICJ که تحت تعهد پیشگیری از نسلکشی در اجرای کنوانسیون نسلکشی در غزه، در پرونده آفریقای جنوبی در مقابل رژیم صهیونیستی صادر شده است، اشاره کرد.
در میان دیگر پروندهها، دیوان بینالمللی دادگستری سال آینده به پرونده کامل مطرح شده توسط گامبیا علیه میانمار، که آن هم در مورد اعمال کنوانسیون پیشگیری و مجازات جرم نسلکشی است، رسیدگی خواهد کرد.
مشاور ویژه گفت: پیشگیری شامل پاسخگویی نیز میشود.
دههای ناموفق برای پیشگیری از نسلکشی
دهمین سالگرد روز جهانی بزرگداشت و کرامت قربانیان جنایت نسلکشی و پیشگیری از این جنایت فرصتی ارزشمند برای ارزیابی پیشرفت، مقابله با چالشهای جاری و تجدید عزم جامعه بینالمللی برای مقابله با خطرات و جلوگیری از جنایتهای فجیع فراهم میکند؛ ارزیابی که به نتیجه مطلوبی منجر نمیشود.
یک دهه از زمان تعیین روز جهانی بزرگداشت و کرامت قربانیان جنایت نسلکشی و پیشگیری از این جنایت میگذرد و جهان شاهد از سر گذراندن دههای ناموفق در پیشگیری از این جنایتها بوده است.
جهان گرفتار تفرقه، بیاعتمادی و خشونت سال ۲۰۲۵ یک دهه پس از گذشت تعیین روز جهانی بزرگداشت و کرامت قربانیان جنایت نسلکشی و پیشگیری از این جنایت، همچنان زیر سنگینی شبح تاریک نسلکشی نفس میکشد.
فهرستی از نسلکشیهای سال ۲۰۲۵
در حال حاضر، مناطق متعددی با واقعیت تلخ نسلکشی روبهرو هستند؛ فوریتهای نسلکشی در میانمار، غزه و سودان و هشدارهای مهم در جاهای دیگر، بر توقف جنایتهای گسترده و نیاز فوری به مداخله جهانی و آموزش همگانی تاکید دارد.
وجدان جهانی از واقعیت تلخ چندین نسلکشی و جنایتهای گسترده در حال وقوع در سراسر جهان رنج میبرد؛ در حال حاضر، جمعیتهای زیادی همچنان در معرض تهدید شدید هستند، الگویی که توسط سازمانهایی مانند دیدهبان نسلکشی با دقت ردیابی و طبقهبندی میشود.
این سازمان از یک سیستم هشدار سهگانه استفاده میکند: دیدهبان نسلکشی مراحل اولیه را نشان میدهد: هشدار نسلکشی نشان میدهد که این فرآیند به مرحله آمادهسازی و آزارواذیت رسیده است و با شروع قتل عامهای نسلکشی و دیگر اقدامهای تخریبی یا نابودی، وضعیت اضطراری نسلکشی اعلام میشود.
از بحرانهای طولانی گرفته تا تشدید ناگهانی، این رویدادها نشاندهنده شکست نهایی دیپلماسی بینالمللی و امنیت جمعی هستند؛ درک این جنایات مدرن نه تنها نیازمند نگاهی به مناطق اضطراری فعلی، بلکه نیازمند فرآیند ساختاری است که منجر به آنها میشود.
۱۰ مرحله نسلکشی تعریفشده توسط دیدهبان نسلکشی دارای ویژگیهای غیرخطی و بروز همزمان هستند؛ این ۱۰ مرحله عبارتند از: طبقهبندی و تقسیم جامعه به «ما و آنها»، نمادسازی، تبعیض، غیرانسانیسازی، سازماندهی عامل کشتار، افراطگرایی، آمادگی برای کشتار، آزارواذیت (در این مرحله کشتارها آغاز میشود) و در نهایت انکار.
از اواخر سال ۲۰۲۴ تا سال ۲۰۲۵، چندین منطقه در سراسر جهان در معرض این هشدارهای فوری قرار دارند که نشاندهنده خشونت جمعی و فجایع انسانی فزاینده است؛ غزه، روهینگیاییهای میانمار و سودان مهمترین نسلکشیها در سال ۲۰۲۵ بودهاند.
انتهای پیام/