ارزش قضایی استشهادیه در امور کیفری

قانون‌گذار در مواد مختلف قانونی، به بیان ادله اثبات دعوا پرداخته است. ماده ۱۲۵۷ قانون مدنی در این زمینه مقرر می‌دارد: هرکس مدعی حقی باشد باید آن را اثبات کند و مدعی‌علیه هرگاه در مقام دفاع مدعی امری شود که محتاج به دلیل باشد اثبات امر بر عهده او است.

ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی دلایل اثبات دعوی را به این ترتیب نام می‌برد: ۱- اقرار ۲- اسناد کتبی ۳- شهادت ۴- امارات ۵- قسم.

در مواد ۲۴۸، ۲۵۰ و ۲۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی نیز به ۳ دلیل زیر اشاره شده است:

۱. تحقیق محلی

۲. معاینه محلی

۳. کارشناسی

علاوه بر موارد گفته شده استشهادیه نیز یکی از مواردی است که خواهان یا شاکی می‌تواند برای اثبات ادعای خود به آن استناد کند و قاضی نیز در صورت تشخیص در کنار سایر ادله اثبات دعوا به آن استناد می‌کند.

استشهادیه چیست؟

استشهادیه، فرمی است که اظهارات فرد در آن ثبت می‌شود و سپس شاهدان با ذکر نام و نام خانوادگی و امضای آن، اطلاعات درج شده در فرم مزبور را تأیید می‌کنند.

به عبارت دیگر استشهادیه، سند مکتوبی است که شاهدان یک واقعه، گزارش خود را در آن ثبت کرده و ذیل آن را امضا می‌کنند تا خواهان یا شاکی، آن را به‌عنوان دلیلی بر اثبات ادعای خود به دادگاه ارائه دهد.

افراد در استشهادیه با علم به موضوع و آگاهی از عواقب قانونی، به بیان واقعیت‌ها در مورد یک موضوع خاص می‌پردازند.

اما باید توجه داشت که استشهادیه، یک سند رسمی و یا یکی از ادله اثبات دعوا نیست؛ بلکه یک سند عادی محسوب می‌شود و ارزش آن از شهادت شهود کمتر است. چنانکه در ماده ۱۲۸۵ قانون مدنی نیز آمده است، شهادت‌نامه سند محسوب نمی‌شود و فقط اعتبار شهادت را خواهد داشت.

هرچند در میان ادله اثبات دعوا نامی از استشهادیه برده نشده است؛ اما این قاضی است که ارزشمندبودن یا نبودن آن را تشخیص می‌دهد.

استشهادیه در دو موقعیت، کاربرد دارد: اول اینکه افراد شاهد نخواهند به هر دلیلی در دادگاه حاضر شوند و دوم اینکه، شهود تعدادشان زیاد باشد. به‌عبارت‌دیگر، زمانی که امکان حضور شاهدان در محضر دادگاه وجود نداشته باشد، استشهادیه کاربرد پیدا می‌کند.

تفاوت استشهادیه با شهادت شهود

شهادت شهود، یکی از پنج ادله اثبات دعوا در ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی است، اما اغلب افراد آن را مساوی با استشهادیه می‌دانند. در حالی که شهادت شهود، به عنوان یک دلیل اثبات دعوا در مقابل استشهادیه به عنوان یک اماره قضایی، اعتبار بیشتری نسبت به استشهادیه دارد و نمی‌توان میزان اعتبار این دو را برابر دانست.

از سوی دیگر، شهود برای ادای شهادت باید در دادگاه حاضر شوند و پس از بیان جزئیات واقعه نزد قاضی ذیل شهادت‌نامه را امضا کنند؛ اما کسانی که استشهادیه را امضا کرده‌اند الزاماً در دادگاه حاضر نمی‌شوند. بااین‌حال، قاضی برای ارزیابی صحت گفته‌های افرادی که نام آنها در استشهادیه است، می‌تواند از آنها بخواهد که در وقتی معین نزد او حاضر شوند.

ارزش استشهادیه در امور کیفری

هرچند استشهادیه (شهادت‌نامه) در امور کیفری، به عنوان یک مدرک پشتیبان می‌تواند در روند دادرسی مورد استفاده قرار گیرد و می‌تواند به قاضی در درک بهتر موضوع و جمع‌آوری اطلاعات کمک کند، اما به طور کلی، ارزش قضایی آن به تنهایی کافی نیست و قاضی با بررسی سایر مدارک و شواهد تصمیم‌گیری می‌کند.

استشهادیه می‌تواند به عنوان یک اماره قضایی در نظر گرفته شود و در تقویت دفاعیات متهم یا در اثبات بی‌گناهی وی و یا اثبات ادعای شاکی مؤثر باشد، اما نمی‌تواند جایگزین شهادت شهود در دادگاه شود.

در زمینه ارزش استشهادیه در امور کیفری می‌توان به رای مورخ ۱۳۹۵/۰۶/۱۵ دیوان عالی کشور اشاره کرد. طبق رای صادره استشهادیه تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی، فاقد ارزش قضایی در امور کیفری است.

استشهادیه سرقت

در مورد استشهادیه در امور کیفری به عنوان مثال می‌توان به استشهادیه سرقت اشاره کرد. سرقت، یک امر کیفری است و قاضی برای اطمینان از وقوع این جرم، می‌تواند از ادله‌ای مانند اقرار سارق، شهادت شهود و حتی علم خود استفاده کند. در این میان، استشهادیه سرقت در اثبات وقوع این جرم، کارساز بوده و می‌تواند قاضی را به این علم برساند که فلان شخص، سارق منزل شخص دیگری است.

اگر فرد مال‌باخته راهی برای اثبات ادعای خود نداشته باشد، می‌تواند فرم استشهادیه سرقت تنظیم کند و از این طریق، از اهالی محل، همسایه‌ها و سایر شاهدان دزدی، می‌خواهد که این واقعه را تصدیق کنند و نسبت به آن به‌صورت کتبی گواهی دهند.

انتهای پیام/