انواع مرخصی زندانیان و مدت زمان آن/ معیار‌های کسب امتیاز برای دریافت مرخصی از زندان

بر اساس ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و آیین‌نامه سازمان زندان‌ها، محکومان به حبس، در صورت کسب امتیازات لازم و احراز شرایط لازم و پس از اعلام شورای طبقه بندی امکان اخذ مرخصی را دارند.

مرخصی اعطایی به محکومان حبس، انواع و شرایط مختلفی دارد که وجه اشتراک آن‌ها معرفی و سپردن تامین مناسب توسط محکوم‌علیه است.

اعطای مرخصی به زندانیان بر اساس «درجه اعتباری» کسب شده توسط زندانی در ایام حبس انجام می‌شود. این نمره اعتباری در ازای رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت فرد زندانی در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی به وی اعطا می‌شود.

به موجب ماده ۸۰ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور، کلیه فعالیت‌های زندانی در برنامه‌های روزانه موسسه از جمله انجام تکالیف، مشارکت در اشتغال یا در بخش خدمات موسسه و نیز مشارکت وی در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی در پرونده رفتاری وی ثبت می‌شود. در پرونده رفتاری زندانی، در ازای میزان مشارکت وی در اشتغال مولد یا مشارکت در بخش خدمات عام المنفعه موسسه، علاوه بر دستمزد پرداختی در اشتغال مولد، به زندانی «امتیاز رفاهی» نیز تعلق می‌گیرد و در ازای انجام تکالیف و مشارکت در اجرای برنامه‌های اصلاحی و تربیتی، به زندانی «نمره اعتباری» اعطاء می‌گردد.

طبق تبصره ۲ این ماده: بهره‌مندی زندانی از ارفاق‌های قانونی مانند مرخصی، انتقال به زندان نیمه باز، اعزام به کار در خارج از زندان (رأی باز یا مرکز حرفه آموزی و اشتغال)، ملاقات حضوری یا خصوصی، نظام نیمه‌آزادی، آزادی مشروط، آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی و خدمات پس از خروج، بر اساس «درجه اعتباری» کسب شده، خواهد بود. زندانیان متناسب با نمره اعتباری مکتسبه، به چهار درجه «ضعیف، متوسط، خوب و عالی» تقسیم می‌شوند.

انواع مرخصی زندانیان و مدت آن

انواع مرخصی محکومان در ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده که شامل این موارد می‌شود:

۱-مرخصی استحقاقی:

مدت این مرخصی ۳ روز در هر ماه است. به موجب ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری: محکومان می‌توانند در صورت رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تامین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند.  

۲-مرخصی خانوادگی:

این مرخصی در موارد فوت یا بیماری همسر و بستگان درجه یک محکوم‌علیه و یا ازدواج فرزندان به فرد زندانی اعطا می‌شود و حداکثر مدت آن تا ۵ روز است.  

طبق ماده ۵۲۰ در موارد بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر و یا ازدواج فرزندان، زندانی می‌تواند به تشخیص دادستان حداکثر تا پنج روز از مرخصی استفاده کند. همچنین بر اساس تبصره ۱ این ماده در این مورد، در صورت عجز از فراهم کردن تامین مناسب، اعزام محکوم تحت مراقبت ماموران، یک روز در ماه و به مدت ده ساعت بلامانع است.

۳-مرخصی ترمیمی:

این مرخصی در مواردی کاربرد دارد که محکوم‌علیه شاکی خصوصی داشته باشد و امکان اخذ رضایت در مدت مرخصی وجود داشته باشد؛ لذا به منظور اخذ رضایت از شاکی این مرخصی به فرد زندانی اعطا می‌شود و مدت آن ۷ روز است که به مدت ۷ روز دیگر هم قابل تمدید است.  

طبق تبصره ۳ ماده مذکور: در مواردی که زندانی دارای شاکی خصوصی است و بنا به تشخیص دادستان یا قاضی اجرای احکام، اعطای مرخصی می‌تواند در جلب رضایت شاکی موثر باشد، زندانی می‌تواند علاوه بر مرخصی مذکور در این ماده پس از سپردن تامین مناسب، در طول مدت حبس یک نوبت دیگر و حداکثر به مدت ۷ روز از مرخصی استفاده کند. در صورتی که محکوم بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت یا رضایت او را جلب کند، این مرخصی فقط برای یک بار دیگر به مدت ۷ روز تمدید می‌شود.

۴- مرخصی محکومان مرتکب جرایم غیرقابل تعلیق:

مرخصی محکومان مرتکب جرایم غیرقابل تعلیق پس از تحمل یک سوم مجازات اعطا می‌شود و مدت این مرخصی در هر ۴ ماه حداکثر تا ۵ روز است.

بر اساس تبصره ۴ ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری: محکومانی که به موجب قانون مشمول مقررات تعلیق اجرای مجازات نمی‌شوند، پس از تحمل یک سوم از میزان مجازات با رعایت شرایط مندرج در صدر ماده و به تشخیص دادستان می‌توانند در هر چهار ماه حداکثر ۵ روز از مرخصی برخوردار شوند.

۵- مرخصی مناسبتی:

این مرخصی در مناسبت‌های خاص توسط زیاست قوه قضاییه به محکومان اعطا می‌شود.

به موجب تبصره ۵ ماده ۵۲۰ آیین دادرسی کیفری: رئیس قوه قضاییه می‌تواند به مناسبت‌های ملی و مذهبی علاوه بر سقف تعیین شده در این قانون، حداکثر دو بار در سال به زندانیان واجد شرایط، مرخصی اعطاء کند.

طبق قانون مواردی که شخص باید به موجب مقررات شرعی به طور دائم در زندان باشد از شمول مقررات ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و تبصره‌های آن خارج است.  

۶- مرخصی محکومان اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی:

مرخصی به محکومانی که در راستای اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی در حال تحمل حبس هستند هر ۳ ماه یک نوبت و حداکثر به مدت ۱۰ روز اعطا می‌شود که در صورت پرداخت بخشی از محکوم‌به قابل تمدید است.

طبق تبصره ماده ۱۹۸ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور: در خصوص محکومان حقوقی که صرفاً در اجرای ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی در حبس هستند، به منظور فراهم شدن موجبات پرداخت محکومٌ به، قاضی اجرا می‌تواند هر سه ماه یک نوبت با اخذ تأمین از محکوم، حداکثر به مدت ده روز به وی مرخصی اعطاء کند. در این صورت مراتب به اطلاع دادگاه صادرکننده حکم خواهد رسید. در صورت پرداخت قسمتی از محکومٌ‌به در مدت مرخصی، مدت یادشده به تشخیص قاضی اجرا قابل تمدید است. همچنین برای حضور در جلسه دادگاه، به محکومانی که امکان استفاده از مرخصی را دارند، با اخذ تأمین مرخصی اعطا می‌شود تا لزومی به اعزام و بدرقه آنها که موجب اطاله دادرسی است، نباشد.

لازم به ذکر است درصورتی که محکوم از مرخصی استحقاقی استفاده کند مانعی برای اخذ مرخصی ترمیمی وجود ندارد.

مجازات زندانی در صورت غیبت پس از پایان مدت مرخصی چیست؟

در صورت غیبت فرد محکوم بعد از مرخصی در بار اول و دوم و سوم وی به ترتیب به مدت سه ماه و شش ماه و یک سال از مرخصی مرحوم می‌شود، اما در صورت احراز پشیمانی و تنبه وی از سوی شورای طبقه‌بندی و موافقت دادستان محرومیت از مرخصی رفع می‌شود.

بر اساس ماده ۲۰۷ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان ها: غیبت زندانی پس از پایان مدت مرخصی در نوبت‌های اول و دوم و سوم یا بعد از آن به ترتیب موجب ۳ ماه و ۶ ماه و یک سال محرومیت از مرخصی می‌شود؛ مگر آن که شورای طبقه‌بندی تنبّه وی را احراز کند و دادستان نیز با اعطای مرخصی موافقت کند.

همچنین طبق ماده ۵۲۴ قانون آیین دادرسی کیفری و ماده ۴۱ آیین‌نامه مذکور، ارتکاب تخلف انضباطی توسط زندانی، موجب محرومیت از مرخصی حداکثر تا سه ماه پس از تایید قاضی اجرای احکام خواهد شد.

معیار‌های درجه اعتباری لازم جهت اعطای مرخصی به زندانی

ماده ۱۹۴ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور به بیان معیار‌های درجه اعتباری برای دریافت مرخصی پرداخته است.

این ماده مقرر می‌دارد: در اجرای ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری، محکوم در صورت رعایت ضوابط و مقررات موسسه کیفری، مشارکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب حداقل یکصد امتیاز از درجه اعتباری لازم، مطابق دستورالعمل موضوع تبصره ۵ ماده ۸۰ این آیین‌نامه، پس از اعلام شورای طبقه‌بندی ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شود؛ معیار‌های درجه اعتباری در خصوص مرخصی به شرح زیر است:

الف - امور انضباطی:

۱- رعایت مقررات و امور انضباطی زندان، هر ماه حداکثر بیست امتیاز؛

۲- همکاری در برقراری نظم و انضباط و پیشگیری از تخلفات داخلی، هر ماه حداکثر بیست امتیاز؛

۳- همکاری در کشف مواد مخدر و روانگردان و اشیای ممنوع، هر ماه حداکثر بیست امتیاز.

ب - فعالیت‌های مذهبی و قرآنی:

۱- شرکت مستمر در نماز جماعت و دیگر مراسم مذهبی، هر ماه حداکثر سی امتیاز؛

۲- شرکت در برنامه‌های مربوط به تواشیح، تلاوت، روخوانی، ترجمه، درک مفاهیم، حفظ قرآن یا نهج البلاغه، اخلاق و عقاید، هر ماه حداکثر سی امتیاز و قبولی در آزمون این دوره‌ها هر دوره سی امتیاز و حفظ قرآن به ازاء هر جزء یکصد امتیاز؛

۳- انتخاب در جشنواره قرآنی شهرستان، استان یا کشور و یا کسب رتبه در آن، هر کدام یکصد امتیاز؛

۴- شرکت در دوره احکام سطوح یک و دو، هر ماه حداکثر ده امتیاز و قبولی در آزمون به ازای هر سطح سی امتیاز.

پ - فعالیت‌های فرهنگی، هنری و ورزشی:

۱- همکاری در انجام فعالیت‌های فرهنگی و هنری هر ماه حداکثر بیست امتیاز؛

۲- شرکت در هر دوره کتابخوانی و شعرخوانی، حداکثر بیست امتیاز؛

۳- شرکت در کلاس‌های فرهنگی، هنری و ورزشی، هر ماه حداکثر بیست امتیاز؛

۴- کسب رتبه در هر یک از جشنواره‌های فرهنگی، هنری یا مسابقات ورزشی اعم از شهرستان، استان یا کشور، سی امتیاز؛

۵- شرکت در برنامه‌ها و دوره‌های تعزیهخوانی و شاهنامهخوانی، حداکثر بیست امتیاز.

ت - فعالیت‌های علمی و تحصیلی:

۱- اشتغال به تحصیل در هر یک از مقاطع تحصیلی، هر ماه ده امتیاز؛

۲- قبولی در هر یک از مقاطع تحصیلی، یکصد امتیاز؛

۳- شرکت در هر یک از دوره‌های تربیت معلم، آموزشیاری یا مربیگری درون زندان، حداکثر بیست امتیاز؛

۴- اخذ گواهی در هر یک از دوره‌های تربیت معلم، آموزشیاری یا مربیگری، چهل امتیاز؛

۵- تدریس در هر یک از امور آموزشی، فرهنگی و ورزشی، هر ماه سی امتیاز؛

۶- پذیرش و ادامه تحصیل در دانشگاه با آزمون یکصد امتیاز و بدون آزمون، پنجاه امتیاز؛

۷- فراگیری زبان‌های خارجی، به ازای قبولی در هر سطح پنجاه امتیاز.

ث - مهارت‌های فنی، حرف‌های و اجتماعی:

۱- شرکت در کلاس‌های فنی و حرفه‌ای، هر ماه حداکثر ده امتیاز؛

۲- اخذ گواهی فنی و حرفه‌ای، به ازای هر رشته پنجاه امتیاز؛

۳- اشتغال به کار در کارگاه‌ها و انجام امور خدماتی داخل زندان، هر ماه حداکثر چهل امتیاز؛

۴- شرکت در دوره مهارت‌های زندگی، به ازای هر مهارت پنج امتیاز و حداکثر پنجاه امتیاز و اخذ گواهی‌های مربوط به ازای هر مهارت ده امتیاز و حداکثر یکصد امتیاز؛

۵- شرکت در جلسات و کلاس‌های مشاوره و رواندرمانی، هر ماه حداکثر بیست امتیاز.

ج - ترک اعتیاد:

۱- حضور در برنامه‌ها و دوره‌های ترک اعتیاد مانند دوره درمان نگهدارنده با‌ام.‌ام. تی و مصرف دارو‌های آن، به ازای هر ماه ده امتیاز و حداکثر یکصد امتیاز؛

۲- همکاری به عنوان آموزشدهنده برنامه آموزش همسانان با تأیید بهداری، هر ماه ده امتیاز و حداکثر یکصد امتیاز؛

۳- ترک کامل سیگار، یکصد امتیاز؛

۴- ترک کامل اعتیاد به مواد مخدر و روانگردان با تأیید بهداری زندان، یکصد امتیاز.

چ - همکاری در اجرای حکم:

۱- پرداخت جزای نقدی به ازای هر یک درصد از کل مبلغ ده امتیاز؛

۲- اخذ رضایت شاکی حداکثر یکصد امتیاز.

ح - دیگر اقدامات و فعالیت‌های پیش بینی نشده در این ماده به تشخیص شورای طبقه‌بندی، حداکثر پنجاه امتیاز.

تبصره ۱- تحصیل امتیازات مذکور حسب مورد منوط به اخذ گواهی از سوی واحد‌های مربوط و تأیید رئیس موسسه کیفری است.

تبصره ۲- محکومان مرد دارای شصت سال سن و بالاتر و زن دارای بیش از پنجاه و پنج سال سن، زنان سرپرست خانوار بر اساس گواهی مستند، مادران دارای فرزند کمتر از پانزده سال سن، زندانیان دارای بیماری‌های مسری خطرناک یا صعب‌العلاج و ایثارگران و ناتوانان با کسب حداقل پنجاه امتیاز با رعایت دیگر شرایط از مرخصی موضوع این ماده بهره‌مند می‌شوند.

تبصره ۳- معیار‌های مندرج در این ماده در چارچوب تبصره ۵ ماده ۸۰ این آیین‌نامه قابل تکمیل و ارتقا است.

انتهای پیام/