انواع زندان را بشناسید

خبرگزاری میزان - زندان محلی برای نگهداری افراد محکوم به مجازات حبس است. بر اساس قوانین موجود، از جمله قانون آیین دادرسی کیفری و آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، زندان انواع مختلفی دارد.

زندان بسته، زندان باز، زندان نیمه‌باز، بازداشتگاه، اردوگاه کاردرمانی و کانون اصلاح و تربیت، از انواع زندان محسوب می‌شوند که هرکدام شرایط خاص خود را دارند و برای نگهداری گروه خاصی از محکومان به حبس کاربرد دارند.

زندان به چه جایی گفته می‌شود؟

بر اساس بند (ج) ماده یک آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها، «زندانی» به محکومی گفته می‌شود که به دستور مرجع قضایی یا قانونی صلاحیت‌دار، در یکی از انواع مؤسسه‌های کیفری، نگهداری می‌شود.

طبق مفاد این بند از آیین‌نامه، موسسه کیفری همان زندان است. از سوی دیگر طبق بند (ب) ماده یک این آیین‌نامه، موسسه کیفری: واحدی زیرمجموعه سازمان زندان‌هاست که متهم یا محکوم به دستور مرجع قضایی یا قانونی صلاحیت‌دار، بازداشت و یا برای تحمل محکومیت حبس با هدف اصلاح و تربیت و بازسازگاری اجتماعی در آن‌جا نگهداری می‌شود.

انواع زندان‌ها کدام است؟

طبق تبصره یک ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری: زندان‌ها به زندان بسته، نیمه‌باز، مراکز حرفه‌آموزی و اشتغال و مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی از جمله کانون اصلاح و تربیت برای اطفال و نوجوانان تقسیم می‌شود.

همچنین طبق آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها مصوب ۱۴۰۰، انواع زندان یا موسسه کیفری شامل این موارد می‌شود:

۱-زندان بسته

۲- زندان نیمه‌باز

۳-زندان باز (مرکز حرفه‌آموزی و اشتغال)

۴- بازداشتگاه

۵- اردوگاه کاردرمانی

۶- کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان

در بند (پ) ماده یک آیین‌نامه اجرای سازمان زندان‌ها «ندامتگاه عمومی» به مکان نگهداری عموم محکومان به تحمل حبس و دیگر الزامات قانونی (شامل زندان بسته، نیمه باز و مرکز حرفه‌آموزی) به جز مواردی که فرد باید در دیگر مؤسسه‌های کیفری مانند: اردوگاه کاردرمانی و کانون نگهداری شود، گفته می‌شود.

هر ندامتگاه، اردوگاه و بازداشتگاه، بر اساس ظرفیت اسمی آن، متشکل از یک یا چند «اندرزگاه» است که حسب مورد، زندانیان یا متهمان، در آن نگهداری و طبقه‌بندی می‌شوند.    

۱-زندان بسته

«زندان بسته» به زندانی گفته می‌شود که با برج‌های دیده‌بانی محصور شده است و دارای دو پوسته با حصار داخلی و خارجی و برخوردار از شرایط و ضوابط امنیتی و حفاظتی کامل است.

در این نوع از زندان، خوابگاه، هواخوری، مکان فرهنگی، آموزشی و کارگاه‌های حرفه‌آموزی و اشتغال، همگی در پوسته داخلی قرار دارد.

افرادی که در این نوع زندان‌ها دوران محکومیت خود را سپری می‌کند افرادی شرور و خطرناک هستند که حضور آن‌ها در برنامه‌های گروهی خطرناک بوده و ایجاد شرایط مساعد برای آن‌ها مناسب نیست.

۲-زندان نیمه‌باز

«زندان نیمه‌باز» به مکان محصوری گفته می‌شود که با حفاظت مناسب در حد فاصل حصار داخلی و خارجی زندان بسته قرار داد. محکومان زندان نیمه‌باز، در زمان معین و تحت نظارت مأمور مراقب مسلح، به‌کار گمارده می‌شوند و پس از اتمام کار، مجدداً به خوابگاه گروهی یا اختصاصی بازگشت داده می‌شوند.

این نوع زندان، بخشی از کارگاه‌های صنعتی، خدماتی، کشاورزی و عمرانی درون یا محوطه زندان بسته را نیز شامل می‌شود.

۳-زندان باز

«زندان باز» یا «مرکز حرفه‌آموزی و اشتغال» یکی از اقسام ندامتگاه عمومی است که محکومان به موجب رأی دادگاه و یا با تصویب شورای طبقه‌بندی، با سپردن تأمین مناسب، محکومیت خود را در آن‌جا با حرفه‌آموزی یا اشتغال به کار در حوزه‌های صنعتی، خدماتی و کشاورزی می‌گذرانند.

این اماکن بدون مأمور مراقب مسلح بوده و محکومان پس از اتمام ساعت کار، برای استراحت به خوابگاه گروهی درون ندامتگاه و یا بیرون از آن، که تحت نظارت سازمان است، باز می‌گردند.

زندانیان زندان‌های باز و نیمه‌باز که در مؤسسات کار، اشتغال پیدا می‌کنند در تمامی ساعات اشتغال، حق خروج از محل کار را نداشته و پس از خروج از آسایشگاه باید مستقیماً به محل کار رفته و به موقع نیز یرگردند. همچنین زمان ورود و خروج آن‌ها به  محل کار باید دقیقاً ثبت شود.

۴-بازداشتگاه 

محل نگهداری موقت متهم تحت قرار تأمین کیفری که با دستور کتبی مقام قضایی یا مقام قانونی صلاحیت‌دار، به آنجا معرفی شده و تحت مدیریت یا نظارت سازمان است و شامل بازداشتگاه‌های عمومی، امنیتی، انتظامی یا نظامی می‌شود.

۵-اردوگاه کاردرمانی

اردوگاه کاردرمانی: محلی است برای نگهداری، اصلاح و تربیت محکومان جرایم مواد مخدر و روانگردان که در اجرای ماده ۴۲ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر (مصوب ۱۳۸۹)، تشکیل می‌شود؛اردوگاه، محلی برای نگهداری، اصلاح و تربیت محکومان جرایم مواد مخدر و روانگردان است که در اجرای ماده ۴۲ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر (۱۳۸۹)، تشکیل می‌شود.

۶-کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان 

«کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان»، مرکز اقدامات تأمینی و تربیتی، برای نگهداری متهمان و محکومانی است که سن آن‌ها در زمان ارتکاب جرم تا ۱۸ سال تمام شمسی است.

مطابق قانون و آیین‌نامه مذکور، متهم یا محکومی که در زمان ارتکاب جرم کمتر از ۱۸ سال تمام شمسی داشته باشد، باید در کانون اصلاح و تربیت نگهداری شود. این افراد تحت عنوان «مددجو» شناخته می‌شوند.

بنیاد تعاون زندانیان چیست و چه وظایفی دارد؟

«بنیاد تعاون زندانیان» مؤسسه‌ای است غیرانتفاعی و دارای شخصیت حقوقی مستقل که با هماهنگی رئیس سازمان در راستای حرفه‌آموزی و اشتغال، ایجاد خدمات فرهنگی، ورزشی و رفاهی زندانیان، کمک به امرار معاش خانواده آنان و آزادی زندانی‌ها با تعیین اولویت‌ها توسط سازمان زندان‌ها، در چارچوب مفاد اساسنامه خود فعالیت می‌کند.

بنیاد تعاون مطابق اساسنامه، آیین‌نامه سازمان زندان‌ها و دیگر ضوابط و مقررات حاکم، به زندانیان و خانواده آن‌ها خدمات حمیاتی ارائه می‌کنند. سازمان با هدف پیش‌گیری از انجام کار‌های موازی و در راستای بهبود عملکرد، بر عملکرد بنیاد نظارت می‌کند و هماهنگی لازم را انجام می‌دهد.

جهت توسعه برنامه‌های بازسازگاری، کاهش آسیب‌های حبس، کمک به رفع نیاز‌های مادی و معنوی محکومان و خانواده آن‌ها، خودکفایی و خوداشتغالی زندانیان، سازمان زندان‌ها مکلف است با همکاری بنیاد تعاون، حتی‌المقدور امکان اشتغال تمامی زندانیان حاضر در مؤسسه‌های کیفری که متقاضی اشتغال هستند را فراهم کند.

در این راستا سازمان زندان‌ها می‌تواند اعتبار مورد نیاز را از محل بودجه مصوب، کمک‌های انجمن یا درآمد‌های بنیاد تعاون، کمک‌های مردمی و مانند آن، در چارچوب مقررات قانونی، تأمین کند و در جهت حرفه‌آموزی و اشتغال زندانیان به اموری که با اقتصاد بازار ارتباط مستقیم دارد (اشتغال مولد و پایدار)، متناسب با قابلیت‌ها و استعداد‌های فردی به کار گیرد.

همچنین نسبت به فراهم کردن مشوق‌های لازم با هدف به کارگیری و اشتغال زندانیان آزاد شده و رفع موانع تولید و اشتغال برای کارآفرینانی که نسبت به ایجاد اشتغال و خودکفایی مؤسسه‌های کیفری سرمایه‌گذاری و مشارکت می‌کنند و نیز کارآفرینانی که زندانی هستند اقدام کند. 

پرونده نظارتی زندانی چیست؟

پرونده نظارتی، پرونده‌ای است برای ثبت درخواست‌های زندانی‌ها از قاضی اجرا (ناظر زندان) و همچنین ثبت پاسخ‌ها و تصمیمات اتخاذی مربوط و مدیریت مواعد و ارفاق‌های قانونی، که با مسؤولیت قاضی اجرا تشکیل و تکمیل می‌شود.

طبقه‌بندی و تقسیم محکومان در زندان بر چه اساسی انجام می‌شود؟

بر اساس تبصره ۲ ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری: به جز مواردی که در قانون یا در حکم دادگاه تصریح شده است؛ محکومان با توجه به نوع و مدت محکومیت؛ پیشینه و شخصیتشان؛ بر اساس تصمیم شورای طبقه‌بندی و تأیید قاضی اجرای احکام در یکی از بخش‌های مذکور نگهداری می‌شوند.

طبق آیین‌نامه مذکور، طبقه‌بندی و تفکیک انواع مؤسسه‌های کیفری بر اساس عوامل متعددی از قبیل: جنس، سن، پیشینه کیفری، نوع اتهام متهمان و زندانیان، میزان مجازات آن‌ها، ظرفیت پذیرش مؤسسه‌ها و نیازمندی‌های هر استان انجام می‌شود.

همچنین تقسیم‌بندی زندانیان در مؤسسه‌های کیفری بر مبنای منشاء یا علت اصلی ارتکاب جرم (مانند بیکاری، اعتیاد، اختلال‌های روانی و عادت) و با لحاظ پیشینه کیفری، وجود حالت خطرناک، شخصیت و پیشنهاد سامانه سجازا (سامانه جامع اطلاعات زندانیان ایران) بر اساس نمره اعتباری حاصل از آخرین وضعیت رفتاری آن‌ها، با هدف صیانت از شرایط جسمی و روانی آن‌ها و تأمین مقدمات لازم برای اجرای برنامه‌های اصلاح و تربیت؛ مطابق با مصوبات و سیاست‌های ابلاغی شورای مرکزی طبقه‌بندی انجام می‌شود.

 نمره اعتباری مذکور، نمره‌ای است که به هر زندانی متناسب با انجام تکالیف و نتایج حاصله از شرکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی تعلق می‌گیرد. این نمره موجب تعیین درجه اعتباری زندانی و بهره‌مندی وی از نهاد‌های ارفاقی از قبیل: مرخصی، ملاقات حضوری، نظام نیمه‌آزادی، آزادی مشروط، تعلیق و آزادی تحت مراقبت الکترونیکی می‌شود.

چه اصولی در ارتباط با زندانیان باید رعایت شود؟

براساس آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها، در اجرای تعالیم عالیه اسلام، اصول قانون اساسی، سیاست‌های کلی قضایی، مقررات و قوانین موضوعه جمهوری اسلامی ایران و موازین حقوق بشر اسلامی و حقوق شهروندی، برنامه‌ها و اقدامات سازمان زندان‌ها، در ارتباط با کلیه بازداشت شدگان، زندانیان، خانواده‌های آن‌ها و کارکنان سازمان، مبنی بر رعایت اصول زیر است: 

- احترام به عزت و کرامت انسانی و رعایت حقوق و آزادی‌های مشروع

- اتکا به تعلیم و تربیت دینی و ارائه الگوی سبک زندگی ایرانی اسلامی و تقویت روحیه خداپرستی، مهرورزی و ایثار.

- تأمین امنیت، عدالت و اعمال منصفانه رویه‌های انضباطی بر اساس ضوابط و مقررات.

- ارتقاء سطح سلامت جسمی و روانی و توانمندی فردی و اجتماعی.

- توجه به وضعیت و شرایط سنی، جنسیتی و نیاز‌های عمومی و متعارف افراد.

- برخورداری تمام افراد از حقوق عادلانه، بدون تبعیض ناروا و عاری از هرگونه انحصار و فساد و فارغ از نژاد، جنس، سن، زبان، مذهب، ملیت، قومیت، نسب، طبقه اجتماعی، ثروت یا تمکن مالی و قدرت جسمی.

- احترام به عقاید و حریم خصوصی اشخاص و حفظ محرمانگی اطلاعات.

- شفاقیت در امور و پاسخگویی در قبال مسؤولیت‌ها.

- بنا نهادن امور بر پایه «احترام و محبت» به عنوان اولین حلقه زنجیره اصلاح و تربیت و اهتمام ویژه بر «حرفه‌آموزی و اشتغال» به عنوان حلقه ضروری زنجیره مذکور.

- حمایت از زندانیان نیازمند و خانواده ایشان به منظور اصلاح و تربیت، جامغه پذیر شدن زندانی و بازگشت به زندگی شرافتمندانه.

- ارائه الگو‌های رفتاری مثبت و سازنده از سوی کارکنان مؤسسه و انجام وظایف مطابق با موازین قانونی و اخلاق اسلامی و به روش حرفه‌ای، متعهدانه و منصفانه.

انتهای پیام/