تعیین روز جهانی مبارزه با استعمار در سازمان ملل؛ مانعتراشی آمریکا و رژیم صهیونیستی در یک مسیر تاریخی
استعمار، بهعنوان یکی از تاریکترین فصلهای تاریخ بشر، شامل سلطه، استثمار و سرکوب ملتها توسط قدرتهای خارجی بوده است؛ از قرن پانزدهم میلادی، کشورهای اروپایی مانند انگلیس، فرانسه، اسپانیا و پرتغال، قارههای آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین را استعمار کردند.
این دوران منجر به بهرهبرداری اقتصادی، نقض حقوق بشر، نسلکشی و اختلال در جوامع محلی شد؛ براساس گزارشهای سازمان ملل، استعمار نه تنها منابع طبیعی را غارت کرد، بلکه هویت فرهنگی و اجتماعی ملتها را نیز نابود ساخت.
تلاشهای جهانی برای محکومیت استعمار و مبارزه با آن در دهههای گذشته بهویژه پس از پایان جنگ جهانی دوم با جدیت توسط برخی از کشورها و شخصیتهای جهانی ادامه داشته است؛ عمده این تلاشها توسط کشورهای آسیبدیده از استعمار و نهادها و گروههای مربوطه به موازات تلاشهای سازمان ملل انجام شد.
مجمع عمومی سازمان ملل در ۵ دسامبر ۲۰۲۵ (۱۴ آذر ۱۴۰۴) قطعنامه A/C.۴/۸۰/L.۵ را تصویب کرد که ۱۴ دسامبر (۲۳ آذر) را بهعنوان روز جهانی مبارزه با استعمار در تمام اشکال و مظاهر آن International Day against Colonialism in All Its Forms and Manifestations اعلام میکند؛ مجمع عمومی سازمان ملل همچنین اعلام کرد که آیین مربوط به این روز از سال ۲۰۲۵ برگزار شود.
پیشنویس این قطعنامه ازسوی ونزوئلا به نمایندگی از گروه دوستان منشور ملل پیشنهاد شد؛ روسیه و چین نیز از این قطعنامه حمایت کردند؛ این قطعنامه خواستار تسریع استعمارزدایی و تعهد به پایان به همه شکلهای استعمار است.
قطعنامه یادشده در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۴ مهر ۱۴۰۴) در کمیته چهارم مجمع عمومی (کمیته ویژه سیاسی و استعمارزدایی) مطرح و تصویب شد؛ قطعنامه در کمیته چهارم، با حمایت گسترده روبهرو شد.
حامیان این قطعنامه با تاکید بر اینکه این روز باید جامعه بینالمللی را به یادآوری آسیبهای استعمار وادارد و فرآیند استعمارزدایی را تسریع کند، تاکید کردند که ریشهکن کردن استعمار نه تنها پایان اشغال نظامی است، بلکه مبارزه با ذهنیت استعماری در حوزههای ایدئولوژیک، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نیز ضروری است.
قطعنامه پس از تصویب در کمیته، به مجمع عمومی رفت و در دسامبر ۲۰۲۵ با رایگیری تصویب نهایی شد.
محتوای قطعنامه بر محکومیت جرایم دوران استعمار، پیگیری غرامتها و تعهد به پایان استعمار تاکید دارد؛ این سند به قطعنامههای قبلی مانند ۷۹/۱۱۵ (ریشهکن کردن استعمار) اشاره میکند.
دلیل انتخاب روز ۱۴ دسامبر برای گرامیداشتن روز جهانی مبارزه با استعمار، تصویب قطعنامه ۱۵۱۴ مجمع عمومی در ۱۴ دسامبر سال ۱۹۶۰ بوده است؛ قطعنامه یادشده اعطای استقلال به کشورها و ملتهای استعمارشده را اعلام کرده بود.
این قطعنامه تاکید میکند که سلطه خارجی بر ملتها نقض حقوق بشر است و باید فورا پایان یابد؛ متن قطعنامه بیان میکند: سلطه بر ملتها توسط نیروهای خارجی، انکار حقوق اساسی بشر و مخالف منشور سازمان ملل است.
این سند الهامبخش جنبشهای استقلال در بیش از ۸۰ کشور و منجر به استقلال بسیاری از مستعمرهها شد.
با وجود این، میراث استعمار همچنان ادامه دارد؛ سازمان ملل ۱۷ قلمرو غیرخودمختار را شناسایی کرده است که هنوز تحت اداره قدرتهای خارجی هستند، مانند گوام (تحت کنترل آمریکا) و کالدونیای جدید (تحت کنترل فرانسه).
- بیشتر بخوانید:
- بومیان اروپا؛ بیگانه در سرزمین اجدادی
- تصویب طرح استعماری آمریکا در شورای امنیت؛ لکه ننگ ابدی بر پیشانی نهادهای بینالمللی
- توهم «اسرائیل بزرگ»؛ برداشت آزاد رژیم صهیونیستی از افسانه استعماری بازگشت اروپا
علاوه بر این، اشکال نوین استعمار (نئواستعمار) مانند سلطه اقتصادی، مداخله نظامی و فرهنگی، همچنان وجود دارد؛ برای مثال، در غرب آسیا، مسئله فلسطین اغلب بهعنوان نمونهای از استعمار مدرن توصیف میشود.
در دهههای اخیر، سازمان ملل دهههای بینالمللی برای ریشهکن کردن استعمار اعلام کرده است؛ دهه چهارم (۲۰۲۱-۲۰۳۰) بر تسریع استعمارزدایی تمرکز دارد؛ قطعنامه ۷۵/۱۲۳ مجمع عمومی در سال ۲۰۲۰، بر لزوم اجرای برنامه اقدام برای این دهه تاکید کرد.
این زمینه تاریخی، پایهای برای تصویب روز بینالمللی ضد استعمار در سال ۲۰۲۵ فراهم کرد.
نگاهی به آرای مربوط به تصویب قطعنامه یادشده، واقعیت مهمی را آشکار میکند؛ آمریکا و رژیم صهیونیستی تنها رای دهندگان مخالف به قطعنامهای بودند که ۱۱۶ رای موافق گرفت؛ ۵۴ کشور ازجمله فرانسه، هلند و بلژیک نیز قطعنامه تعیین روز جهانی مبارزه با استعمار در همه شکلهای آن رای ممتنع دادند.
نمایندگی آمریکا در بیانیه توضیح رای خود، مدعی شد که ایجاد روزهای بینالمللی جدید هزینههای غیرضروری و بار کاری اضافی بر سازمان ملل است؛ این بیانیه همچنین نیت پیشنهاددهندگان را مورد تردید قرار داد.
البته دلیل اصلی مخالفت آمریکا با قطعنامه یادشده در بیانیه، مخالفت با پیگیری غرامتها براساس آنچه روایتهای گناه تاریخی نادرست که بار مالی بر مالیاتدهندگان تحمیل میکند، خواند، بوده است.
به نظر میرسد نگرانیهای ادعایی آمریکا از تحمیل بار و کار اضافی بر سازمان ملل و تردید درباره نیت پیشنهاددهندگان تلاشی برای آمادهسازی دلیل اصلی بوده است، چراکه رویکردهای آمریکا در سالهای اخیر در قبال سازمان ملل به صراحت و آشکارا از جنگ این کشور با نهاد تامینکننده صلح و امنیت بینالمللی حکایت دارد.
با وجود اینکه رژیم صهیونیستی بیانیهای در توضیح رای منفی خود به قطعنامه تعیین روز جهانی مبارزه با استعمار نداد، اما واقعیتها در این باره آشکار هستند؛ رای مخالف رژیم صهیونیستی به این قطعنامه به دلیل تلقی قطعنامه بهعنوان انتقاد از سیاستهای رژیم صهیونیستی در فلسطین است، که توسط برخی بهعنوان استعمار مدرن توصیف میشود.
گزارشهای مختلفی نشان میدهند که رژیم صهیونیستی و آمریکا اغلب در قطعنامههای مرتبط با استعمارزدایی همرای هستند؛ میدلایست مانیتور در گزارشی مخالفت آمریکا با قطعنامههای مرتبط با فلسطین را محکوم کرد.
در عین حال نباید از رای ممتنع فرانسه، بلژیک و هلند، غافل بود؛ رایی که نشان میدهد این کشورها بهعنوان بازیگران استعماری سابق، نگران پیگیری غرامتها بودند.
رای مخالف آمریکا و رژیم صهیونیستی به قطعنامه ضد استعماری سازمان ملل بازتاب گستردهای در رسانههای اجتماعی داشت؛ کاربران رسانههای اجتماعی ضمن محکوم کردن این ۲ بازیگر، تصریح کردند که آنها همیشه علیه قطعنامههای ضداستعماری رای میدهند که نشاندهنده حمایت از استعمار است.
بسیاری از کشورهای آفریقایی، آسیایی و آمریکای لاتین، مخالفتها با این قطعنامه را بهعنوان ادامه ذهنیت استعماری محکوم کردند؛ محکومیتها اغلب بر این نکته تاکید دارند که مخالفان، با سابقه استعماری یا حمایت از اشغال، نمیتوانند ادعای حمایت از حقوق بشر کنند.
با وجود همه موضوعهای پیش گفته، تعیین روز جهانی مبارزه با استعمار در همه شکلهای آن، گامی مهم در جهت آگاهی جهانی است؛ سازمان ملل میتواند از آن برای برگزاری کنفرانسها، گزارشهای غرامت و حمایت از ملتهای غیرخودمختار استفاده کند؛ با وجود این، چالشها شامل اجرای عملی و غلبه بر مخالفتها است.
این قطعنامه نمادی از مبارزه مداوم علیه استعمار است، اما مخالفتها نشاندهنده شکافهای عمیق در جامعه بینالمللی هستند.
انتهای پیام/