کارنامه حقوق بشری آمریکا در نشست جانبی سازمان دفاع از قربانیان خشونت بررسی شد

هم‌زمان با برگزاری دور جدید بررسی دوره‌ای جهانی وضعیت حقوق بشر (UPR ۲۰۲۵) در شورای حقوق بشر سازمان ملل، سازمان دفاع از قربانیان خشونت به‌عنوان تنها سازمان مردم نهاد ایرانی حاضر در این روند، نشستی جانبی با موضوع «بررسی جهانی وضعیت حقوق بشر آمریکا» برگزار کرد.

این نشست در حالی برگزار شد که هیئت نمایندگی آمریکا در این دور از بررسی غایب بود؛ غیبتی که از سوی برگزارکنندگان و سخنرانان معنادار توصیف شد و به گفته آنان، این رویداد را به عرصه‌ای برای تحلیل انتقادی کارنامه حقوق بشری آمریکا، به‌ویژه در دوران دولت دونالد ترامپ، تبدیل کرد.

در ابتدای نشست، انوار الغربی، رئیس مرکز دموکراسی و حقوق بشر ژنو با تمرکز بر تناقض میان تعهدات و عملکرد آمریکا، این کشور را در عین عضویت در میان موسسان سازمان ملل و امضاکنندگان معاهدات کلیدی حقوق بشری، در عمل متهم به نادیده‌گرفتن تعهدات خود دانست. 

او با اشاره به فرمان اجرایی ترامپ در فوریه ۲۰۲۵ (بهمن/اسفند) برای خروج از برخی نهاد‌های سازمان ملل، این اقدام را نشانه فاصله گرفتن آمریکا از سازوکار‌های چندجانبه توصیف کرد. 

الغربی، حمایت نظامی و دیپلماتیک واشنگتن از رژیم صهیونیستی و انتقال گسترده تسلیحات را، با توجه به تلفات غیرنظامیان و تخریب زیرساخت‌ها در غزه، در معرض نقض جدی تعهدات آمریکا ذیل حقوق بین‌الملل بشردوستانه ارزیابی کرد و استفاده مکرر از حق وتو در شورای امنیت و قطع بودجه نهاد‌هایی مانند آنروا (UNRWA) را عاملی برای تضعیف سازوکار‌های پاسخگویی و محدود کردن کمک‌های بشردوستانه خواند. او همچنین با اشاره به برنامه‌های پهپادی و عملیات‌های برون‌مرزی آمریکا در کشور‌هایی مانند ایران، عراق و یمن، این اقدام‌ها را مغایر منشور ملل متحد و اصول تمایز و تناسب دانست.

هلنا کوبان، نویسنده و پژوهشگر انگلیسی-آمریکایی روابط بین‌الملل نیز به فرسایش هم‌زمان هنجار‌های داخلی و بین‌المللی در دوره دولت ترامپ پرداخت. او در حوزه داخلی، به سیاست‌های سختگیرانه مهاجرتی، از جمله محدودسازی پناهندگی، اخراج‌های گسترده و جداسازی خانواده‌ها برخلاف پروتکل ۱۹۶۷ کنوانسیون پناهندگان، سرکوب معترضان، به‌ویژه حامیان حقوق فلسطینیان، تهدید دانشجویان، بی‌اعتنایی به آرای قضایی و نیز حمله به حقوق زنان و اقلیت‌های جنسیتی اشاره کرد و یادآور شد که عدم تصویب میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (ICESCR) توسط آمریکا، امکان محدودسازی حقوقی مانند مسکن، غذا و سلامت را افزایش داده است. 

کوبان در سطح بین‌المللی، با انتقاد از عملکرد آمریکا در قبال غزه، این دولت را در چارچوب کنوانسیون منع نسل‌کشی نه تنها ناتوان در پیشگیری، بلکه به‌دلیل حمایت از رژیم صهیونیستی، شریک در آنچه «نسل‌کشی مشترک آمریکا و اسرائیل در غزه» توصیف کرد، دانست و تاکید کرد منابع و ابزار‌های سرکوبی توسعه‌یافته در جنگ‌های خارجی، اکنون در داخل برای کنترل شهروندان آمریکایی به‌کار گرفته می‌شوند.

در ادامه نشست امجد ریاض، وکیل حقوق بشری از پاکستان، با تمرکز بر وضعیت مهاجران و پناه‌جویان در آمریکا، سیاست‌های کنونی را نوعی انسانیت‌زدایی در مرز‌ها توصیف کرد. به گفته او، بازداشت به قاعده‌ای رایج تبدیل شده و ده‌ها هزار نفر در تأسیسات شلوغ و عمدتاً خصوصی برای مدت‌های طولانی نگهداری می‌شوند، در حالی که خانواده‌ها از هم جدا و مرز‌ها بر پایه گفتمان «تهاجم مهاجران» نظامی شده‌اند. او این روند را نقض اصل عدم اخراج (Non-refoulement) در کنوانسیون ۱۹۵۱ پناهندگان و تعهدات آمریکا ذیل میثاق حقوق مدنی و سیاسی دانست و با یادآوری جهان‌شمول بودن حقوق بشر تأکید کرد که هیچ کشوری آن‌قدر قدرتمند نیست که از بررسی مستثنا شود و در صورت غیبت دولت‌ها، این جامعه انسانی است که باید به جای خاموش‌شدگان سخن بگوید.

امیلی دوزن، پژوهشگر فرانسوی، تهدیدی عمیق‌تر را در تجاری‌سازی دانش و حقیقت در آمریکا مطرح کرد. به عقیده وی دانش از یک کالای عمومی به کالای خصوصی و قابل معامله تبدیل شده است؛ به‌گونه‌ای که دانشجو در نقش مشتری و پژوهش در جایگاه دارایی تعریف می‌شود. این تحول، همراه با ناامنی شغلی گسترده در میان اساتید و تخصص‌گرایی افراطی، توان دانشگاه‌ها و جامعه علمی را برای مواجهه با بحران‌های سیستمی، از جمله تغییرات اقلیمی، کاهش داده است. به گفته او، جامعه‌ای که حقیقت را به محصولی تجاری تبدیل می‌کند، توان حفاظت از حقوق را نیز از دست می‌دهد، زیرا حقوق بشر بر پایه حقیقت مشترک و نهاد‌های مورد اعتماد استوار است.

ناتان توماس، فعال حقوق بشری، با نگاهی انتقادی از درون، غیبت آمریکا از فرایند UPR را ضربه‌ای مستقیم به اعتبار حقوق بین‌الملل توصیف کرد. او ضمن تأیید نگرانی‌ها درباره حمایت نظامی از رژیم صهیونیستی و قطع بودجه آنروا، تأکید کرد که حتی توجیه‌های حقوقی آمریکا درباره اقدام‌هایی مانند تجاوز به ایران و بحث‌های مربوط به دقت پهپاد‌ها نیز باید در همین مجامع بین‌المللی مطرح و در معرض پرسش قرار گیرد. توماس خواستار بازگشت آمریکا به چندجانبه‌گرایی اصول‌محور، مشارکت فعال در UPR و احیای سازوکار‌های داخلی حمایت از غیرنظامیان شد.

در پایان جلسه رشیده عباس، پژوهشگر حقوق بین‌الملل آب و مدیر نشست، با یادآوری اینکه حقوق محیط‌زیست، از جمله حق دسترسی به آب سالم، از سوی سازمان ملل جزء حقوق بنیادین بشر به رسمیت شناخته شده‌است، بر لزوم پیوند علم، قانون و عدالت در تصمیم‌گیری‌ها تأکید کرد و با اشاره به نمونه‌هایی از پیامد‌های فرامرزی سیاست‌های آبی آمریکا، خواستار توجه بیشتر به ابعاد زیست‌محیطی حقوق بشر در روند‌های آتی UPR شد.

انتهای پیام/