قوه قضاییه فناوری محور خدمات قضایی را در دسترس‌تر می‌کند/ جزئیات طراحی دستیار هوشمند قضایی برای مردم

دوازدهم آبان‌ماه سال جاری، محمد کاظمی‌فرد، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، در جریان نشست شورای عالی قوه قضاییه از تولید نخستین محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی تحت عنوان «دستیار هوشمند قضایی مردم» خبر داد.

این خبر، در امتداد تأکیدات مکرر رئیس قوه قضاییه بر ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در دستگاه عدالت است؛ چنان‌که وی در نشست سی‌و‌یکم شهریورماه شورای عالی قوه قضاییه تصریح کرده بود: استفاده از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی هدفمند، اختیاری نیست؛ باید برای آن بودجه و اعتبار مناسب در نظر بگیریم.

اهمیت این نگاه فناورانه تا آنجاست که رئیس دستگاه قضا، در تاریخ هفدهم تیرماه سال جاری، آیین‌نامه اجرایی نحوه استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیند‌های قضایی را ابلاغ کرد؛ آیین‌نامه‌ای که به‌مثابه نقشه راهی جامع، چارچوب بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی را در نظام دادرسی کشور ترسیم نمود.

واکاوی در اظهارات اخیر رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه نشان می‌دهد که عدلیه با اتکا به اهداف سند «تحول و تعالی» و در راستای تحقق تأکیدات صریح رئیس قوه قضاییه مبنی بر «گسترش فناوری‌های نوین و تضمین دسترسی آسان و رایگان مردم به خدمات قضایی»، گام بلندی در مسیر هوشمندسازی مردمی عدالت برداشته و با همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان، پروژه طراحی و ایجاد «دستیار هوشمند قضایی مردم» را در دستور کار خود قرار داده است.

تسریع در احقاق حق، افزایش شفافیت و جلوگیری از سردرگمی در فرآیند‌های قضایی با دستیار هوشمند 

کاظمی‌فرد در گفت‌و‌گو با میزان، با تشریح جزئیات این اقدام تحول‌آفرین گفت: دستگاه قضا به‌عنوان نخستین نهاد حاکمیتی، ارزشمندترین داده خود یعنی دادنامه را برای آموزش الگوریتم‌های هوش مصنوعی در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار داده است.

به گفته وی، داده‌های در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان شامل ۱۰ میلیون دادنامه گمنام‌سازی‌شده از آرای صادره در قوه قضاییه است که پس از پالایش و حذف اطلاعات هویتی، به‌منظور آموزش مدل‌های هوش مصنوعی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه هدف از این اقدام را «طراحی و توسعه محصولات مبتنی بر هوش مصنوعی» عنوان کرد و افزود: در قالب این محصولات، مردم عزیز کشورمان می‌توانند متناسب با موضوعات و نیاز‌های حقوقی خود از دستیار هوشمند قضایی خدمات مشاوره‌ای دریافت کنند.

وی خاطرنشان کرد: دستیاران هوشمند قضایی، توانایی راهنمایی کاربران را در سه مرحله پیش از اقدام قضایی، حین فرآیند دادرسی و پس از صدور رأی خواهند داشت و می‌توانند با ارائه مسیر‌های صحیح و مستند، موجب تسریع در احقاق حق، افزایش شفافیت و جلوگیری از سردرگمی‌های معمول در فرآیند‌های قضایی شوند.

کاظمی‌فرد با اشاره به یکی از مزیت‌های مهم این طرح گفت: یکی از چالش‌های همیشگی در دستگاه قضا، ورود دادخواست‌های ناقص یا دارای ایراد شکلی است که موجب اطاله دادرسی و تأخیر در تحقق عدالت می‌شود؛ اما دستیاران هوشمند قضایی مردم با بهره‌گیری از محتوای دادنامه‌های گمنام‌سازی‌شده، این امکان را فراهم می‌کنند که هر شهروند، پیش از ثبت دعوا، مسیر درست و مستند حقوقی خود را بشناسد.

وی در ادامه، «تسهیل دسترسی مردم به عدالت»، «ارتقای دانش حقوقی جامعه»، «پیش‌بینی بهتر فرآیند‌ها و نتایج دادرسی‌ها» و «احقاق حق در کوتاه‌ترین زمان ممکن» را از جمله مزیت‌های کلیدی این طرح عنوان کرد و افزود: گزارش‌های دریافتی حاکی از آن است که شرکت‌های دانش‌بنیان، با بهره‌گیری از ۱۰ میلیون دادنامه گمنام‌سازی‌شده، در حال طراحی محصولاتی هستند که پس از تأیید مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در اختیار مردم قرار خواهند گرفت.

رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در پایان با اشاره به نظارت مستمر این مرکز بر روند طراحی و توسعه این محصولات گفت: مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه آمادگی دارد پس از ارائه نسخه‌های اولیه دستیاران هوشمند قضایی مردم، داده‌های بیشتری را برای ارتقای توانمندی‌های این سامانه‌ها در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار دهد تا این طرح ملی با بالاترین کیفیت و دقت به مرحله بهره‌برداری برسد.

قوه قضاییه با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، در حال گشودن فصلی تازه در عدالت‌ورزی الکترونیک است؛ فصلی که در آن دستیاران هوشمند قضایی می‌توانند صدای قانون را با زبان فناوری به گوش مردم برسانند.

جلوگیری از گلوگاه‌های بروز اطاله در فرایند دادرسی با دستیار هوشمند قضایی مردم

علی حدادی، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری در گفت‌و‌گو با میزان و در خصوص مزیت‌ها و آثار استفاده از دستیار هوشمند قضایی برای مردم گفت: دستیار هوشمند قضایی مردم اگر به درستی طراحی و اجرا شود، می‌تواند تحول بزرگی را در زمینه عدالت محوری و تسهیل دسترسی مردم به خدمات قضایی ایجاد کند.

این حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری خاطرنشان کرد: بزرگترین مزیت دستیار هوشمند قضایی مردم، افزایش دقت در تنظیم اوراق قضایی، کاهش خطا‌های شکلی و ماهوی در دادخواست‌ها و شکواییه‌ها محسوب می‌شود.

وی در ادامه بیان کرد: این ابزار می‌تواند با راهنمایی گام به گام کاربر‌ها از ایرادات متداولی مانند نقص مدارک، اشتباه در تعیین خواسته و یا انتخاب نادرست مرجع صالح قضایی پیشگیری کند.

حدادی در ادامه اظهار کرد: از سوی دیگر، این ابزار می‌تواند موجب کاهش بار اداری و اتلاف وقت و اطاله دادرسی در محاکم شود؛ چرا که بسیاری از دادخواست‌ها و شکواییه‌هایی که توسط مردم طرح می‌شود، ناقص هستند و با صدور اخطار رفع نقص مواجه می‌شوند؛ لذا اگر دادخواست‌ها از ابتدا به درستی تنظیم شوند، اطاله دادرسی نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

این حقوقدان در ادامه بیان کرد: چنین سامانه یا ابزاری می‌تواند با تحلیل داده‌ها و ارائه آمار دقیق، به سیاست گذاری‌های کلان قضایی کمک کند و با ارائه این آمار، خلأ‌های قانونی و مشکلاتی که در روند رسیدگی ایجاد میشود را شناسایی نماید و به کمک مرجع قانونگذار آید.

وی تصریح کرد: دستیار هوشمند قضایی مردم می‌تواند زمینه‌ساز شفافیت، سرعت و عدالت بیشتر در فرایند قضایی شود؛ البته تمام این موارد و مزایایی که اشاره شد، منوط به طراحی دقیق و صحیح این ابزار است و در این صورت، قطعاً کارکرد مفیدی خواهد داشت و کمک شایانی به جامعه خواهد کرد.

دستیار هوشمند قضایی مردم؛ کاهش سردرگمی و افزایش شفافیت در دستگاه قضا

محمد جواد محمدی وکیل دادگستری در ادامه در گفت‌و‌گو با میزان توضیح داد: یکی از مشکلات همیشگی دستگاه قضایی، ثبت دادخواست‌های ناقص یا دارای ایراد شکلی است که موجب طولانی شدن رسیدگی‌ها و تأخیر در تحقق عدالت می‌شود. بسیاری از شهروندان با مسیر قانونی درست آشنا نیستند و همین باعث سردرگمی و اشتباه در فرآیند دادرسی می‌شود.

وی افزود: دستیار هوشمند مردم با استفاده از داده‌های دادنامه‌های گمنام‌سازی‌شده، مسیر درست و مستند حقوقی را به شهروندان نشان می‌دهد و از سردرگمی‌های معمول جلوگیری می‌کند. شهروندان می‌توانند پیش از ثبت دعوا، مدارک لازم و مراحل قانونی را بشناسند و پرونده‌ها با دقت بیشتری تنظیم شوند.

محمدی ادامه داد: این سامانه نه تنها موجب افزایش شفافیت و رضایتمندی مردم می‌شود، بلکه به هوشمندسازی کل نظام قضایی کمک می‌کند. با استفاده از این فناوری، کارشناسان و قضات نیز می‌توانند سریع‌تر و دقیق‌تر پرونده‌ها را بررسی کنند و منابع قضایی بهینه‌تر مدیریت شود.

وی همچنین گفت: دستیار هوشمند می‌تواند تحلیل‌های کلان از روند پرونده‌ها ارائه دهد، نقاط ضعف و پرتکرار را شناسایی کند و به سیاست‌گذاری‌های بهبود نظام قضایی کمک کند. در واقع، هوشمندسازی نظام قضایی تنها محدود به قاضی و دادگاه نیست، بلکه شامل شهروندان نیز می‌شود تا دسترسی عادلانه و آسان به اطلاعات حقوقی داشته باشند.

محمدی در پایان تاکید کرد: هیچ دستگاه قضایی در عصر فناوری نباید از هوشمندسازی عقب بماند. ابزار‌هایی مانند دستیار هوشمند مردم، هم جلوی اطاله دادرسی را می‌گیرند و هم به مردم امکان می‌دهند حقوق خود را بهتر بشناسند و از آنها محافظت کنند.

انتهای پیام/