نامهای سرگشاده به آقای گروسی
یک استاد دانشگاه نامهای سرگشاده به مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی نوشت.
هیبتالله نژندیمنش، دانشیار حقوق بینالملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی نامهای سرگشاده خطاب به رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی نوشت؛ متن این نامه به شرح زیر است:
بهعنوان یک پژوهشگر و استاد حقوق در عرصه حقوق بینالملل، ناگزیرم نسبت به رفتارهای اخیر شما (رافائل ماریانو گروسی) و اقدامات (و ترک فعلهای) آژانس تحت مدیریت تان اظهار نظر کنم. آنچه در ادامه میآید، صرفاً یک نقد حقوقی نیست، بلکه نوعی ارزیابی اخلاقی- با استناد بر واقعیت، قانون و وجدان نیز است.
آقای گروسی؛ اظهارات مبهم شما در سال ۲۰۲۴، سکوت مستمرتان در برابر جنایات فاحش بینالمللی، و جانبداری آشکارتان در مواجهه با ایران—بهویژه استناد شما به گزارشهای تأییدنشده و سیاسی دولتهای متخاصمی چون اسرائیل—مستقیماً و غیرمستقیم زمینه را برای جنگ تجاوزکارانه اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران فراهم کرد. این اقدامات به کشتار غیرنظامیان، از جمله کودکان، و تخریب زیرساختهای یک کشور مستقل انجامیدهاند.
در ۶ ژوئیه ۲۰۲۴، روزنامه تلگراف به نقل از شما درباره ادعاهای مربوط به تلاش ایران برای ساخت بمب هستهای نوشت: «فکر نمیکنم بتوانند این کار را به این سرعت انجام دهند. اما صادقانه بگویم، شاید در عرض یک ماه یا کمی بیشتر بتوانند.»
این اظهار نظر تحریکآمیز، بیاساس و بهشدت مبهم—بهویژه وقتی در بستر ادعاهای گمانهزنی درباره دستیابی قریبالوقوع ایران به بمب هستهای منتشر شد—قابل تفاسیر خطرناک بود. سیاستمداران و رسانهها از این گفته بهرهبرداری کردند تا ایران را بهعنوان تهدیدی هستهای جلوه دهند، بیآنکه هیچگونه شواهد معتبر وجود داشته باشد، و بدون آنکه تعاملی با هیئت ایرانی صورت گیرد یا به نظرات حقوقی و فنی ایران توجهی شود. این اقدامات نهتنها اصل حسن نیت را نقض میکنند، بلکه بیطرفی مورد انتظار از مقام شما بهعنوان مدیرکل یک نهاد فنی بینالمللی را نیز زیر پا میگذارند.
شما از تجربیات پیشین آژانس درباره عراق نیاموختهاید—جایی که هیچ سلاح هستهای یافت نشد، اما هزاران غیرنظامی قربانی شدند—و همه اینها بر مبنای اطلاعات جعلی و در راستای منافع سیاسی ایالات متحده و متحدانش بود.
با این حال، در ۱۸ ژوئن ۲۰۲۵- بعد از جنگ تجاوزکارانه اسرائیل علیه ایران- اذعان کردید: «آنچه گزارش دادیم این بود که هیچ مدرکی دال بر تلاش نظاممند ایران برای دستیابی به سلاح هستهای در اختیار نداشتیم.»
شما حقیقت را تنها پس از تخریب گسترده، پس از قتل غیرنظامیان، و پس از حملات غیرقانونی تجاوزکارانه به تأسیسات صلحآمیز هستهای بیان کردید—حملاتی که حتی یکبار نیز آنها را محکوم نکردید. این اصلاح دیرهنگام، در زمانی که آسیبها وارد شده بود، صرفاً ناکافی نیست؛ بلکه عمیقاً غیراخلاقی و غیرقانونی است. و پرسشهای جدی درباره مسئولیت حقوقی، مراقبت مقتضی، و تعهد به پیشگیری از مشارکت در اعمال متخلفانه بینالمللی را مطرح می کند.
مسئولیت حقوقی شما و آژانس
آژانس بینالمللی انرژی اتمی، بهعنوان یک سازمان بینالمللی، دارای شخصیت حقوقی بینالمللی است. بر اساس «پیشنویس مواد مربوط به مسئولیت سازمانهای بینالمللی» (ARIO، ۲۰۱۱)، هرگاه فعلی (یا ترک فعلی) منتسب به یک سازمان بینالمللی ناقض تعهدات بینالمللی آن باشد، سازمان مزبور مسئولیت بینالمللی دارد.
آژانس، تحت مدیریت و هدایت شما، تعهد خود به بیطرفی و حسن نیت—که در اساسنامه آژانس و اصول کلی حقوق بینالملل درج شده—را نقض کرده است. پذیرش بی چون و چرای گزارشهای دریافتی از اسرائیل—کشوری که عضو NPT نیست، در خصومت آشکار با ایران قرار دارد، و خود ناقض حقوق بینالملل است—نقض بیطرفی است. عدم تعامل شما با هیئت ایرانی، قصور در راستیآزمایی مستقل ادعاهای خصمانه، و تصمیم به انتشار گزارشهایی مبتنی بر اطلاعات گزینشی و سیاسی، همگی این نقض را تشدید میکنند. علاوه بر این، تنظیم زمان جلسات شورای حکام آژانس بهگونهای سیاسی، تشویق عامدانه کشورها به تصویب قطعنامههایی علیه ایران، و همزمان قصور در محکوم کردن حملات مسلحانه تجاوزکارانه اسرائیل به تأسیسات هستهای تحت پادمان، همگی به تشدید تنشهای سیاسی و نظامی انجامید که نهایتاً به جنایت تجاوز اسرائیل علیه ایران در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ منجر شد. این رفتار، طبق حقوق بینالملل کیفری، مصداق معاونت و مشارکت در ارتکاب جنایت تجاوز است.
همچنین، قصور شما در مراقبت مقتضی برای جلوگیری از بهرهبرداری از ارزیابیهای آژانس بهعنوان ابزار تبلیغاتی جنگ و امتناع شما از محکومکردن رفتار مجرمانه اسرائیل، نقض تعهد آژانس به جلوگیری و تعهد آن به حمایت از توسعه و ترویج انرژی هستهای صلحآمیز است—بهویژه برای کشورهای عضو NPT نظیر ایران.
مقامات سازمانهای بینالمللی—از جمله شخص شما، آقای گروسی، و بازرسان آژانس در تهران— بطور انفرادی میتوانند برای مشارکت در جنایات جنگی شخصاً مسئول شناخته شوند، بهویژه در مواردی که ترک فعل یا اظهارات آنان تسهیلگر، مشوق یا توجیهگر آن جنایات بوده است.
نقضهای فاحش و جنایات جنگی اسرائیل
اقدامات اسرائیل—بهویژه هدف قرار دادن تأسیسات هستهای با اهداف صلحآمیز و بمباران کور مناطق غیرنظامی—نقضهای فاحش کنوانسیونهای ژنو ۱۹۴۹ و پروتکلهای الحاقی ۱۹۷۷ آن، بهویژه ماده ۵۶ پروتکل اول است که صراحتاً از تأسیسات هستهای حمایت میکند. تلفات غیرنظامیان در ایران—از جمله قتل رایان قاسمیان، نوزاد دو ماهه و خانوادهاش—اتفاقات جانبی نیستند؛ بلکه شواهدی از هدفگیری غیرقانونی، حملات کورکورانه، و جنایات جنگی و بخشی از الگوی رفتاری مستمر اسرائیل بهشمار میروند. با این حال، آقای گروسی، شما و آژانستان از محکوم کردن این اقدامات خودداری کردید. در عوض، گفتید: «هیچ نشانهای از حمله فیزیکی به قسمت های زیرزمینی تاسیسات وجود ندارد…». «ما از همه طرفها میخواهیم حداکثر خویشتنداری را نشان دهند.» «تمام این تحولات بسیار نگرانکننده هستند.»
چنین عباراتی، بهطرز نگرانکنندهای بی معنا و بهشدت گمراهکننده می باشند. این نوع ادبیات قربانی و متجاوز را در یک همپای هم قرار می دهد، وضعیت حقوقی تأسیسات تحت پادمان ایران را نادیده میگیرد، و هیچ تلاشی برای اجرای تعهدات مندرج در قطعنامههای خود آژانس نمیکند—از جمله GC(XXIX)/RES/444 و GC(XXXIV)/RES/533 که صراحتاً هرگونه حمله یا تهدید علیه تأسیسات هستهای صلحآمیز را نقض حقوق بینالملل و اساسنامه آژانس میدانند. قطعنامه اخیر شورای حکام در روز پنجشنبه ۲۲ خرداد ۱۴۰۴، با ۱۹ رأی موافق، علت مستقیم آغاز جنگ تجاوزکارانه اسرائیل بود: تنها چند ساعت پس از تصویب آن، بمبارانها آغاز شد.
شما مسئول هستید
آقای گروسی، صراحتاً عرض میکنم: شما مسئول هستید—از نظر اخلاقی، حرفهای و حتی کیفری—برای آنچه رخ داده است. شما مسئول سخنانتان هستید که به اعمال تجاوزگرانه، پوشش سیاسی و کلامی بخشید. شما مسئول سکوتتان هستید که حملات بیشتر را جسورانهتر کرد. شما مسئول نقض بیطرفی، فقدان حسن نیت، و ترک وظایف خود بر اساس حقوق بینالملل هستید. شما مسئول جانهای از دسترفته هستید—کودکان، مادران، غیرنظامیان—چرا که در زمانی که میتوانستید اقدام کنید، نکردید.
اگر شما و نوزاد دوماههتان بمباران میشدید، آیا باز هم سکوت میکردید؟ اگر بالای مزار هشت فرزندتان بعد از حمله هوایی میایستادید، چه احساسی داشتید؟ اگر پدربزرگ بودید—همچون پدربزرگ رایان قاسمیان—چه احساسی میداشتید؟ این پرسشها را از منظر اخلاقی و حقوقی مطرح میکنم. چراکه مردم ایران عدد و رقم نیستند. آنان خانوادههاییاند—مانند خانواده شما—که به نظم حقوقی بینالمللی اعتماد کردند. و به اعتمادشان خیانت شد.
موضع ایران
ایران همواره تولید سلاح هستهای را رد کرده است. همانطور که میدانید، رهبر معظم جمهوری اسلامی، فتوای شرعی الزامآوری در حرمت تولید آن صادر کردهاند. این صرفاً یک شعار نیست، بلکه موضعی اصولی و راهبردی است. و با این حال، در نقض آشکار حقوق حاکمیتی ایران تحت معاهده NPT—و در تضاد مستقیم با تعهد آژانس در حمایت از توسعه صلحآمیز انرژی هستهای—زیرساختهای غیرنظامی ایران بهدست اسرائیل ویران شد، دانشمندان آن هدف قرار گرفتند، و غیرنظامیانش کشته شدند، در حالی که شما خاموش و بیعمل ماندید. تنها پس از آنکه بمبها فرود آمدند، بهصورت دیرهنگام روشن ساختید که ایران در پی دستیابی به سلاح هستهای نیست.
بهعنوان یک ایرانی، یک پژوهشگر حقوقی، و یک انسان، اکنون معتقدم که در پرتو تهدید وجودی اسرائیل و شکست نظام بینالمللی—از جمله آژانس شما—در دفاع از غیرنظامیان ایرانی، ملت ایران باید بهطور جدی تولید بازدارنده هستهای و سایر سلاحهای مؤثر را برای دفاع از حاکمیت و امنیت خود مد نظر قرار دهد.
درخواست برای پاسخگویی
قربانیان جنایات جنگی اسرائیل—چه بر مبنای حقوق ایران و چه اصل صلاحیت جهانی—حق دارند پیگردهای قانونی را نهتنها علیه مقامات اسرائیل، آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان، بلکه علیه شما و کارکنان آژانس که ممکن است در این جنایات مشارکت داشته باشند، آغاز کنند. این پروندهها میتوانند در ایران، در کشورهای ثالث، و حتی در اتریش که مقر آژانس در آن واقع است، دنبال شوند. و یقین دارم: چنین خواهد شد.
شما و بازرسانتان ممکن است بهدلیل نقش خود در تسهیل، مشروعیتبخشی یا سکوت در برابر جنایات جنگی علیه ایرانیان به دادگاه احضار شوید.
تاریخ، عدالت و وجدان انسانی
شما گفتهاید «در میان کتابها رشد یافتهاید». پس تاریخ ایران را بخوانید. فرهنگ آن را بشناسید. بپرسید: ایران به کدام کشور تجاوز کرده؟ کدام جنگ را آغاز نموده است؟
شما در خدمت اربابان سیاسی در واشنگتن و تلآویو هستید. من در خدمت حقیقت، مردم، و اصول حقوق بینالملل هستم. شما مصلحت را برگزیدهاید؛ من عدالت را که گزینه دشواری است. تاریخ به یاد خواهد داشت. قانون به یاد خواهد داشت. و قربانیان نیز.
من از شما میخواهم که:
الف. حملات اسرائیل را بهعنوان نقض حقوق بینالملل، علناً و صراحتا محکوم کنید؛
ب. نقش و تاثیر اظهارات پیشین خود در هموار کردن مسیر تجاوز را بپذیرید؛
ج. مسئولیت نهادی آژانس را به رسمیت بشناسید؛
د. به اصلاحاتی متعهد شوید که از سوءاستفاده از ارزیابیهای فنی آژانس در تبلیغات جنگی جلوگیری کند؛
هـ. اصل بیطرفی و حسن نیت را در تمامی تعاملات آینده با ایران و سایر کشورهای عضو احیا کنید.
هنوز برای انجام کار دیر نشده است. اما دوران سکوت به پایان رسیده است.
انتهای پیام/
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *