تهیه‌کننده مستند «سلاح نفت»: اگر موضوع فلسطین را به شکل انسانی روایت کنیم، شاهد استقبال گسترده مردم خواهیم بود

در سال ۱۹۷۳، تحریم نفتی کشورهای عربی علیه غرب به ویژه به دلیل اشغال اراضی فلسطینیان توسط اسرائیل، به بحران نفتی منجر شد که به «شوک اول نفتی» معروف است. مصر و سوریه برای بازپس‌گیری مناطق اشغالی به اسرائیل حمله کردند، اما ایالات متحده و کشورهای اروپایی با ارسال تسلیحات به اسرائیل، به این کشور کمک کردند و در نتیجه، اعراب در این جنگ شکست خورده و تصمیم به اعمال تحریم نفتی گرفتند. 

کشورهای عربی عضو اوپک به رهبری سازمان اوپک تحریم نفتی را به عنوان ابزاری برای فشار سیاسی علیه حامیان اسرائیل آغاز کردند. تولید نفت عربی به میزان ۲۵درصد کاهش یافت و صادرات به کشورهای حامی اسرائیل به طور کامل قطع شد. این اقدامات باعث افزایش قیمت نفت از ۳ دلار به ۱۲ دلار در هر بشکه و ایجاد صف‌های طولانی در پمپ بنزین‌ها در آمریکا و اروپا شد و دولت‌ها مجبور به اعمال جیره‌بندی سوخت و محدودیت مصرف شدند. 

این بحران همچنین به رکود اقتصادی و تورم شدید در کشورهای صنعتی منجر شد، به طوری که رشد اقتصادی کشورهای OECD در سال ۱۹۷۴ به منفی ۰.۵ درصد سقوط کرد. کشورهای مختلف به جستجوی منابع جایگزین انرژی پرداختند و آمریکا اقدام به ایجاد ذخایر استراتژیک نفت کرد. 

در بعد ژئوپلیتیک، این تحریم موجب تقویت اوپک و تغییر مواضع بسیاری از کشورها به نفع اعراب شد و عربستان سعودی را به عنوان رهبر جهان عرب تثبیت کرد. تحریم در مارس ۱۹۷۴ پس از مذاکرات و امضای توافق آتش‌بس بین اسرائیل و مصر و کاهش حمایت‌های آمریکا از اسرائیل لغو شد. 

از آن روز تاکنون همبستگی میان کشورهای عربی تا حد بسیاری کمرنگ‌تر از گذشته شده تا جایی که این اواخر برخی از دول عربی حتی عادی‌سازی روابط با رژیم کودک کش صهیونیستی را در دستور کار قرار داده‌اند که این بی‌تاثیر از عدم پرداخت و بیان واقعه تاریخی سال ۱۹۷۳ نیست. واقعه‌ای که در مدیوم هنر می‌تواند دست‌مایه تولید آثار مهمی باشد. 

حالا اما دو هنرمند متعهد ایرانی که سالیان اخیر در راستای اشاعه، انعکاس و بیان حقایق و ناگفته‌های جنگ غزه در حوزه فرهنگ مقاومت تلاش وافر وفراغت خاطر داشتند؛ به بازخوانی این واقعه تاریخی در فیلم مستندی باعنوان «سلاح نفت» پرداخته‌اند. این اثر تولید مشترک خانه مستند و پردیس بین‌الملل سازمان سینمایی اوج بوده که از جمله آثار تاریخی-سیاسی مهم یک دهه گذشته سینمای ایران محسوب می‌شود. 

درباره این فیلم مستند مصطفی شوقی مدیر خانه مستند در سخنان کوتاهی گفته بود: این اثر به واقعه‌ای مهم تاریخی می‌پردازد که می‌توان آن را هفتم اکتبر سال ۱۹۷۳ نامید. واقعه‌ای که نتایج وسیعی را با خود به همراه داشت. 

مدیر خانه مستند با بیان اینکه فیلم‌های زیادی با موضوع فلسطین و مقاومت تاکنون تولید شده است، گفت: مستند «سلاح نفت» یکی از این مستندهای مهم تولید شده در خانه مستند. 

حمیدرضا آصفی سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه با اشاره به دیدار علی‌اکبر ولایتی با یکی از سیاستمداران برجسته ایتالیا گفت: اینکه برخی می‌گویند فلسطینیان رادیکال هستند، باید ارجاع بدهم به نکته‌ای از یک سیاستمدار ایتالیایی که می‌گوید: «اگر من ایتالیایی غیرمسلمان و غیر عرب را هم روزی از خانه و کاشانه آواره کنند خشمگین خواهم شد و اسلحه به دست خواهم گرفت پس شما نمی‌توانید به یک فلسطینی بگویید تندرو نباشد». 

سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه مطرح کرد: ما در دنیا یکسری واقعیت‌هایی داریم که روزانه اتفاق می‌افتد اما روایتی که از آن واقعیت بیان می‌شود بسیار مهم است و مشکل ما دقیقا همین جاست. نمونه بارز آن جنایات رژیم صهیونیستی علیه غزه است که قطعا روایت غربی‌ها با واقعیت ما فرق می‌کند. پس امروز جنگ روایت‌ها خیلی مهم است و کسی در این جنگ برنده است که بیشتر وقت می‌گذارد و جبهه واحد درست می‌کند. 

آصفی درباره این فیلم بیان کرد: مستندهایی همچون «سلاح نفت» می‌تواند حقایق و واقعیت‌ها را به صورت صحیح روایت کند. این مستند با توجه به امکانات و وقت محدود توانسته است روایت درستی از تحریم‌های نفتی ۱۹۷۳ نشان دهد. البته آسیب‌شناسی‌ عدم موفقیت اتحاد در این تحریم‌ها خیلی مهم بود که در مستند نشان داده شد.  

آصفی در بخش دیگری از اظهارات خود به مذاکرات امروز ایران و آمریکا اشاره کرد و گفت: امروز آمریکایی‌ها سر میز مذاکرات یک چیزی می‌گویند، اما بیرون از مذاکره مطالب دیگری را بیان می‌کنند. پس جنگ روایت‌ها بسیار تاثیرگذار است. ما هم امروز باید مذاکرات و رفتار گذشته طرف مقابل را مدنظر قرار دهیم تا بتوانیم راه درست را تعیین کنیم. 

سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه تصریح کرد: برای پیروزی در جنگ روایت‌ها یکسری از رسانه‌های هم سوء باید شکل بگیرد و جبهه واحد تشکیل دهیم. در دنیا ۸۵درصد اخبار توسط چهار رسانه غربی منتشر می‌شود و آن‌ها به افکار عمومی شکل و فرم می‌دهند. پس ما اگر بخواهیم تنها به این میدان پای بگذاریم، ضریب موفقیت ما کم خواهد بود.  

آصفی یادآور شد: البته چاره‌ای نداریم که با همین بضاعت هم پا به میدان بگذاریم ولی حتی اگر امکان موفقیت ما کم هم باشد اما برای برد در جنگ روایت‌ها باید وسط میدان باشیم. باید با رسانه‌های هم سو و پایگاه‌های خبری همراه، در سراسر جهان ارتباط برقرار کنیم. 

تشکیل جبهه واحد در جنگ روایت‌ها

آصفی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری میزان  توضیح داد: در جنگ روایت‌ها نباید فقط به تعدادی مستند اکتفا کرد زیرا جنگ روایت‌ها در عرصه وسیعی در حال رخ دادن است. ما جدای از موضوع تحریم نفت باید در مورد انرژی هسته‌ای، کودتای ۱۹۵۲ و دفاع مقدس و مواردی مشابه اینها هم مستند بسازم. دقیقا در همین فیلم مستند «سلاح نفت» جایی تحریم نفتی ناموفق می‌شود که بین صفوف کشورها فاصله می‌افتد، برخی با تهدید برخی با تطمیع و برخی هم با شکاف بین کشورها به این اتحاد لطمه می‌زنند. من اولین حقوق خودم را به عنوان خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران از ستاد جنگ و آقای خرازی دریافت کردم، از آن روز تا به امروز هم با خبرنگاران زندگی کردم و می‌کنم. نان خبرنگاری بسیار با برکت است و شغل بسیار مهمی است، به خصوص امروز در جنگ روایت‌ها. 

آصفی در پاسخ به پرسش خبرنگار میزان مبنی بر اینکه سینمای ایران چقدر در جنگ روایت‌ها موفق بوده است، گفت: سینما به‌عنوان یک مؤلفه فرهنگی و اجتماعی، تأثیرات قابل توجهی را به همراه داشته است. سینمای ایران در میان مردم مسلمان و در جبهه مقاومت موفقیت‌هایی را کسب کرده، اما در سایر مناطق کمتر موفق بوده است. این ناکامی به ویژه به وجود سانسور خبری در برخی کشورها، خصوصاً کشورهای غربی، مرتبط است. با توجه به امکانات و بضاعت موجود، عملکرد سینما قابل قبول ارزیابی می‌شود، اما همچنان در این حوزه نیاز به کار و توسعه بیشتری احساس می‌شود. 

آصفی در خصوص مقابله با بایکوت رسانه‌ای غربی گفت: نیاز به بررسی راهکارهای مؤثر است، اما آنچه اکنون به ذهنم می‌رسد، تشکیل یک جبهه واحد از ضروریات این موضوع باشد و لازم است تا افراد و نهادهای دیگر و هم فکر را نیز در راستای همکاری و همیاری در این زمینه همراه خود کرد تا با یک وحدت رویه به مقابله با غول‌های رسانه‌ای غربی رفت. 

احسان شادمانی تهیه‌کننده سلاح نفت نیز درباره شکل‌گیری ایده اولیه این اثر توضیح داد: پیش از این، پژوهش‌هایی در مورد تاریخ فلسطین و اسرائیل انجام داده بودیم، اما ایده اصلی ساخت این اثر از طریق «خانه مستند» ارائه شد. هدف دوستان این بود که اثری متفاوت در حوزه فلسطین و بازخوانی روایت تاریخی آن خلق کنند که در نهایت به سوژه «سلاح نفتی و تحریم نفتی ۱۹۷۳» رسیدیم. این موضوع پس از جنگ یوم کیپور (۱۹۷۳) مطرح شد که در آن مصر و سوریه با وجود خسارات، پیروزی‌های قابل توجهی به دست آوردند. 

وی افزود: در مورد این سوژه، داده‌های متنی موجود بود، اما دستیابی به منابع تصویری چالش‌برانگیز بود. خوشبختانه، تیم تحقیقاتی با تلاش فراوان توانستند از آرشیوهای غنی در کشورهای مختلف مانند الجزایر، سوریه، عراق و فرانسه استفاده کنند. همچنین با تحلیلگران و صاحب‌نظرانی که پیش‌تر این پرونده را بررسی کرده بودند، مصاحبه‌هایی انجام شد تا ابعاد مختلف موضوع به صورت بی‌طرفانه بررسی شود.  

تهیه‌کننده مستند سلاح نفت، درباره بی‌طرفی مستندساز در راستای کشف حقیقت، گفت: هر انسانی نسبت به موضوعات، به ویژه مسائل انسانی، دیدگاه‌های خاص خود را دارد. یک مستندساز نیز بر اساس دغدغه‌ها و علایق خود اثرش را می‌سازد. ممکن است این رویکرد را «سوگیری» یا «علاقه‌مندی» بنامیم، اما این سوژه آنقدر غنی بود که نیاز به هدایت یا جهت‌دهی خاصی نداشت. تنها با نمایش یک مقطع تاریخی و ارائه تصاویر مستند، اثر به‌صورت طبیعی تأثیر خود را گذاشت.  

وی درباره مواجهه با فیلم مستند سلاح نفت، گفت: مخاطب پس از دیدن این مستند، به این نتیجه می‌رسد که اعراب که امروز شاهد رنج مردم فلسطین هستند، روزی با استفاده از سلاح نفتی توانستند در برابر اسرائیل بایستند و موضعی قاطعانه بگیرند، اما امروز، این ابزار تا چه حد کارایی دارد؟ آیا مستند می‌تواند تأثیرگذار باشد؟  

شادمانی در پاسخ به این پرسش که آیا رویکرد جدیدی در مستندسازی موضوعات حساس مانند فلسطین و اسرائیل وجود دارد؟ تصریح کرد: اگر بتوانیم از زاویه‌ای متفاوت و منصفانه به این موضوع بپردازیم، به ویژه با توجه به حساسیت‌های سیاسی در کشورمان، می‌توانیم روایتی سوم ارائه دهیم که برای مخاطبان گوناگون قابل پذیرش باشد. 

تجربه نشان داده که حتی افرادی که ممکن است در ابتدا موافق این روایت نباشند، پس از دیدن مستند، تحت تأثیر قرار می‌گیرند. نمونه‌های مشابه این اثر در جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی اکران شده و بازخوردهای مثبتی داشته‌اند.    

تهیه‌کننده فیلم مستند «سلاح نفت» در بخش دیگری از اظهاراتش در پاسخ به این پرسش که ساخت چنین آثاری تا چه اندازه در تغییر نگرش جامعه مؤثراست، گفت: در مرحله نخست، هدف مستندساز، ثبت و روایت دقیق وقایع تاریخی است. ممکن است موضوع اثر، یک پرونده خاص یا یک رویداد ویژه باشد، اما صرف اینکه این روایت به شکل صحیح در تاریخ ثبت شود، می‌تواند به عنوان منبعی معتبر برای پژوهشگران و علاقه‌مندان مورد استناد قرار گیرد. اگر در مرحله بعدی، این محتوا به مخاطب عام جامعه نیز عرضه شود، می‌توان بینش عمیق‌تری ایجاد کرد و ذائقه مخاطب را به سمت مستندهایی سوق داد که همزمان ابعاد تاریخی، سیاسی و بین‌المللی یک موضوع مرتبط با منطقه ما را پوشش می‌دهند.  

وی ادامه داد: اگر مخاطب بتواند این محتوا را به درستی دریافت کند و برای او تبیین شود، بسیاری از شبهات یا مسائل روز نیز حل خواهد شد.  

این تهیه‌کننده سینمای مستند با تاکید بر لزوم بازتولید ژانر مقاومت برای نسل جدید گفت: به دلیل وجود سوگیری‌ها یا روایت‌های خاص حکومتی، اگر بتوانیم موضوع فلسطین را به شکل صحیح و انسانی برای مردم خود روایت کنیم، شاهد استقبال گسترده‌تری خواهیم بود. به عنوان مثال، در مراسم روز قدس، افرادی حضور پیدا می‌کنند که شاید در نگاه اول انتظار حضورشان را نداشته باشید. چرا؟ زیرا ذات انسان‌ها به حمایت از مظلوم و دوری از ظلم گرایش دارد. اگر روایت‌ها از چارچوب‌های صرفاً حکومتی خارج شود و توسط سندیکاها و گروه‌های مردنی ارائه شود، مخاطب با گارد کمتری مواجه خواهد شد.  

شادمانی در بخش دیگری از اظهاراتش به مهم‌ترین چالش‌های تولید فیلم سلاح نفت اشاره کرد و گفت: دسترسی به برخی از افراد مورد نظر بسیار دشوار بود. به عنوان مثال، در الجزایر با فضای بسیار بسته‌ای برای مصاحبه روبه‌رو شدیم، یا در مورد حقوقدان فرانسوی، آقای ژیل که در فرانسه با محدودیت‌های زیادی مواجه بود، مجبور شدیم در کشور دیگری با ایشان گفت‌وگو ترتیب دهیم. این تصور که در آن‌ها فضای باز برای گفت‌وگو وجود دارد، چندان صحیح نیست. یکی از اصلی‌ترین موانع ما، همین محدودیت‌ها در انجام مصاحبه‌ها بود.  

انتهای پیام/