تشریح صلاحیت‌های دادسرای سرپرستی/ حمایت حقوقی و قضایی از اقشار آسیب‌پذیر

دادسرای سرپرستی نهادی تخصصی در ساختار قضایی است که با تمرکز بر مسائل مرتبط با سرپرستی و حمایت از افراد نیازمند مراقبت، مانند کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، افراد دارای محجوریت، یا اشخاصی که به دلایل مختلف قادر به مدیریت امور خود نیستند، فعالیت می‌کند. این دادسرا با استناد به قوانین مدنی و احکام شرعی، نقش محوری در تعیین سرپرست قانونی، نظارت بر عملکرد او، و حل و فصل اختلافات ناشی از امور سرپرستی ایفا می‌کند. 

تأسیس چنین نهادی نشان دهنده توجه نظام قضایی به ضرورت حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و حفظ تعادل میان اختیارات سرپرست و حقوق فرد تحت سرپرستی است.

دادسرای سرپرستی با همکاری نهاد‌های مدنی و سازمان‌های حمایتی، می‌کوشد تا از طریق ساز و کار‌های قانونی، از سوءاستفاده یا بی‌توجهی به حقوق این افراد جلوگیری کند.

همچنین، این نهاد در مواردی مانند نزاع بر سر حضانت، تعیین وصی، یا تغییر سرپرست، به عنوان مرجع تصمیم‌گیرنده عمل می‌کند. فعالیت‌های آن نه تنها بر پایه اصول حقوقی، بلکه با در نظر گرفتن مصالح عالیه اجتماعی و اخلاقی شکل می‌گیرد. در مجموع، این دادسرا نمادی از تعهد سیستم قضایی به پاسداری از عدالت و امنیت حقوقی برای شهروندانی است که به دلیل شرایط خاص، نیازمند حمایت ویژه هستند.

به منظور آشنایی با نحوه فعالیت و صلاحیت‌های دادسرای امور سرپرستی و محجورین (ناحیه ۲۵ تهران) گفت‌گویی را با المیرا نقی‌زاده سرپرست این دادسرا ترتیب دادیم که شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم.

صلاحیت‌های دادسرای سرپرستی

میزان: در ابتدا راجع به صلاحیت‌های دادسرای سرپرستی توضیح بفرمایید؟ این دادسرا به چه مواردی رسیدگی می‌کند؟
 
نقی‌زاده: دادسرای ناحیه ۲۵ تهران به عنوان یکی از نواحی دادسرای عمومی و انقلاب تهران عهده‌دار وظایف متعددی در امور حسبی و سرپرستی است که شامل حمایت قضایی و قانونی از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، پیشنهاد و نصب قیم، امین اموال، مدیر امور ترکه، حسب موضوع برای صغار، مجانین و اشخاص غیر رشید، اموال غائبین، متوفی بلاوارث، نظارت مستمر بر عملکرد آنها، خرید و فروش اموال و پیگیری حقوق محجورین و رعایت غبطه و مصلحت آنها می‌باشد و در جهت اجرای این مهم، نسبت به اعزام مددکاران به محل نگهداری و سکونت محجورین در جهت بررسی شرایط نگهداری، وضعیت معیشتی، تحصیلی و اعزام نماینده به دفاتر ثبت اسناد و املاک جهت نظارت بر نقل و انتقال اموال صغار و محجورین و بسیاری از اقدامات حقوقی دیگر تا زمانی که این افراد حسب موضوع به سن قانونی برسند و یا از حالت حجر خارج شوند را به عهده دارد.

 
میزان: وظایف دادسرای سرپرستی را در خصوص کودکان توضیح دهید؟
 
نقی‌زاده: دادسرا عهده دار امور سرپرستی محجورین خواهد بود که محجورین شامل صغار، مجانین و سف‌ها میباشند، البته صغاری که فاقد ولی قهری هستند و مجانین و سفهایی که حجرشان متصل به زمان صغر نباشد؛ با این توضیح که نظارت بر امور مالی و غیرمالی صغار و مجانین و أمور مالی سفها را عهده دار است. همچنین رسیدگی و حمایت‌های قانونی و قضایی از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست مطابق قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۳۹۹ و قانون حمایت از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست مصوب ۱۳۹۲ توسط شعبه‌ای از این ناحیه موسوم به شعبه شوق زندگی صورت می‌پذیرد.

۱۸ شعبه فعال در داسرای ناحیه ۲۵ تهران در حال خدمت‌رسانی به مردم هستند

میزان: چه تعداد شعبه در این دادسرا فعال است؟

نقی‌زاده: این دادسرا دارای ۱۸ شعبه فعال است.

اقدامات و مداخلات قانونی در رابطه با کودک آزاری

میزان: آیا این دادسرا در رابطه با کودک‌آزاری نیز صلاحیت دارد؟

نقی‌زاده: همچنانکه بیان شد در شعبه شوق زندگی به عنوان شعبه‌ای از دادسرای ناحیه ۲۵ تهران هرگونه اقدام حمایتی و مداخله قانونی در خصوص طفل و یا نوجوان در وضعیت مخاطره‌آمیز و در معرض بزه‌دیدگی و یا در معرض ورود آسیب به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی، امنیت و یا وضعیت آموزشی صورت می‌گیرد. برای مثال بی‌توجهی و سهل‌انگاری در انجام وظایف قانونی و شرعی نسبت به کودکان از سوی هر شخصی که مکلف به نگهداری از ایشان است و یا ابتلای هریک از والدین، اولیا و وسرپرستان قانونی به بیماری یا اختلال‌های روانی، رفتاری، شخصیتی، بیماری‌های جسمی واگیردار و صعب‌العلاج به تشخیص پزشکی قانونی و یا زندانی شدن هریک از والدین قانونی و ابتلای هریک از اولیای قانونی به اعتیاد‌های زیان‌آور مانند مواد مخدر و روانگردان و خشونت‌های مستمر والدین، اولیا و سرپرست قانونی و یا سایر اعضای خانواده نسبت به یکدیگر، عدم اقدام برای ثبت واقعه ولادت یا عدم اخذ اسناد سجلی و هویتی برای طفل و نوجوان بدون عذر موجه، بازماندگی از تحصیل، طرد شدن از سوی خانواده، استفاده از آنها در فعالیت‌های مجرمانه، وارد شدن طفل و نوجوان در فعالیت‌های تکدی‌گری و قاچاق و اعتیاد آنها به مواد مخدر، روانگردان و مشروبات الکلی، فرار مکرر از خانه یا مدرسه و ترک تحصیل از مدرسه.

در مجموع سوء رفتار نسبت به طفل و نوجوان و بهره‌کشی از آنها نیز مشمول ضروریات مداخله قضایی و انجام کلیه اقدامات حمایتی و قانونی نسبت به کودک بدسرپرست و یا بی‌سرپرست است. در موقعیت‌های اعلامی، دادسرای ناحیه ۲۵ تهران تمامی اقدامات قانونی و حمایتی را برای دور کردن کودک از مرکز آسیب صورت می‌دهد و در صورت مواجه شدن با هرگونه رفتار مجرمانه از سوی والدین و یا افرادی که با کودک رابطه استمرار دارند، مراتب را جهت رسیدگی به نواحی دادسرای عمومی و انقلاب تهران که بر اساس محل وقوع جرم، جهت رسیدگی به موضوع کودک‌آزاری اختصاص یافته‌اند ارجاع می‌دهد.

میزان: تشخیص این موضوع (در معرض خطر بودن طفل) با چه کسی است؟ 
 
نقی‌زاده: تشخیص طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه­ دیده، توسط مددکاران اجتماعی بهزیستی و سایر مراجع ذی‌صلاح قانونی موضوع ماده ۶ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان صورت می‌گیرد. به این ترتیب که به یکی از روش­های زیر طفل و نوجوان در معرض خطر یا بزه­ دیده شناسایی می­ شود:

۱- تقاضای کتبی یا شفاهی یا مراجعه طفل و نوجوان به تنهایی یا به همراه سایر اشخاص به مراکز فوریت­های خدمات اجتماعی (مراکز مداخله در بحران، خط تلفن اورژانس اجتماعی (۱۲۳)، پایگاه‌­های خدمات اجتماعی و خدمات سیار اورژانس اجتماعی) یا ادارات بهزیستی.

۲- معرفی توسط دستگاه­‌های اجرایی موضوع ماده (۶) قانون شامل وزاتخانه ­های آموزش و پرورش، کشور، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان زندان­ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، شهرداری‌­ها و دهیاری­‌ها و واحد‌های سازمانی آنها.

۳- اعلام یا گزارش افراد یا دستگاه‌­ها و سازمان­‌های دولتی یا غیردولتی مانند دفاتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادگستری یا مراجع قضایی، مرجع ملی حقوق کودک، معاونت رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، سازمان­‌های مردم­ نهاد و انجمن­‌های علمی و صنفی مرتبط با اجرای قانون. 

آیا به صرف بازماندگی از تحصیل می‌توان کودک را از خانواده جدا کرد؟

میزان: آیا امکان دارد که طفل همچنان در کنار خانواده خود باشد و شما پیگیری بازگشت به تحصیل را برایش انجام دهید؟
 
نقی‌زاده: به صرف بازماندگی از تحصیل نمی‌توان کودک و نوجوان را از بستر خانواده جدا کرد بلکه با همکاری بهزیستی، آموزش و پرورش و سایر مراجع مرتبط نسبت به علت‌یابی و رفع موانع و مشکلات موجود اقدام کنیم. به عنوان مثال: با دسترسی به آدرس و محل سکونت کودک با همراهی مددکاران اجتماعی بهزیستی و مددکاران اجتماعی دادسرا نسبت به بازدید از محل و بررسی وضعیت کودک اقدام می‌شود.

در بررسی‌های به عمل آمده، مشاهده شده موارد متعددی همچون فقرمالی، ناتوانی‌های جسمی و ذهنی کودک و یا والدین، مهاجرت و بی‌توجهی والدین، موجب بازماندگی کودک از تحصیل شده است. در فرضی که علی رغم رفع موانع و تذکرات لازم، والدین از تحصیل ممانعت می‌کنند ضمن صدور دستور ثبت‌نام خطاب به آموزش و پرورش، مراتب جهت رسیدگی به این رفتار مجرمانه به نواحی کیفری اعلام می‌شود. در این راستا آموزش و پرورش نیز وظیفه دارد موارد عدم ثبت نام و موارد مشکوک به ترک تحصیل اطفال را به سازمان بهزیستی کشور و یا دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان دادسرای تهران و این ناحیه و نهاد‌های حمایتی، حسب مورد جهت انجام اقدامات لازم اعلام و نسبت به انجام جهت ثبت‌نام و پوشش تحصیلی کامل اطفال و نوجوانان تا پایان دوره متوسطه اقدام کند.

میزان: آیا دادستانی خودش در این موضوع ورود می‌کند؟ یا نیاز به ثبت دادخواست است؟
 

نقی‌زاده: دادستان علاوه بر جهات قانونی شروع به تعقیب به تقاضای طفل و نوجوان و با گزارش‌ها و درخواست‌های مکتوب یا شفاهی که حتی هویت گزارش‌دهندگان و نویسندگان آنها مشخص نیست در صورتی که دارای قرائن معقول و متعارف باشد، اقدامات تعقیب و تدابیر حمایتی خود را از اطفال و نوجوانان آغاز می‌کند.

۲۴ هزار فقره پرونده در دادسرای سرپرستی در جریان است
 
میزان: در حال حاضر چه تعداد پرونده در دادسرای سرپرستی در حال جریان است؟
 
نقی‌زاده: در حال حاضر دادسرای ناحیه ۲۵ تهران دارای حدود ۲۴ هزار فقره پرونده مفتوح شامل محجورین، صغار فاقد ولی قهری، مجانین و سفها است.

میزان: امور کودکان تا چه زمانی توسط این دادسرا پیگیری می‌شود؟
 
نقی‌زاده: در خصوص صغار تا زمانیکه به سن ١٨ سال تمام شمسی برسند، امور آنها توسط دادسرای سرپرستی پیگیری می‌شود.

 اقدامات دادسرای ناحیه ۲۵ تهران در سال ۱۴۰۳

میزان: مهمترین اقدامات این دادسرا در سال ۱۴۰۳ را توضیح دهید؟
 
نقی‌زاده: اقداماتی که در سال ۱۴۰۳ از سوی دادسرای ناحیه ۲۵ تهران صورت گرفته عبارتند از:

- برگزاری ملاقات‌های مردمی به منظور تعامل و تکریم ارباب رجوع، رسیدگی و پاسخگویی به شکایات آن‌ها در تمامی روز‌های هفته

- حضور اینجانب به همراه قضات در مساجد و ملاقات چهره به چهره با مردم در جهت رفع مشکلات حقوقی ایشان

- نظارت و بازرسی مستمر و دوره‌ای از عملکرد مراکز تحت پوشش سازمان بهزیستی با مدیریت همکاران قضایی و حضور مددکاران اجتماعی و کارشناسان و بازرسان مراکز بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی و متعاقبا ارسال گزارش بازدید به اداره بهزیستی تهران جهت اطلاع و رفع نواقص. در این بازدید‌ها اسامی و شرح بالینی افراد مقیم در این مراکز اخذ و در فرض شمول آنان به عنوان منتسبین به حجر نسبت به تشکیل پرونده و انجام حمایت‌های قانونی اقدام می‌شود.

- استقرار سه نفر مددکار از سازمان بهزیستی در واحد مددکاری دادسرا در حهت حمایت‌های تخصصی از محجورین.

- تهیه چک لیست شناسایی و ثبت اموال منقول و غیرمنقول محجورین در سامانه مدیریت پرونده‌های قضایی، ثبت و درج مشخصات اسامی محجورین در سامانه ساما به منظور جلوگیری و پیشگیری از انجام هرگونه معاملات بدون اجازه سرپرستی.

- اخذ سوابق کیفری و حقوقی منتسبین به حجر از سیستم سمپ در مرحله ارجاع و الصاق آن به پرونده جهت امعان نظر دادیاران شعب سرپرستی و قضات صادرکننده حکم حجر.

- تفکیک آمار پرونده‌های محجورین

- اتصال واحد حسابرسی به سیستم سمپ به جهت دسترسی به مکاتبات قضایی و تنظیم و ارسال پاسخ به شعب. با این توضیح که یکی از ظرفیت‌های این دادسرا دسترسی به واحد‌های حسابرسی و حسابداری است که با حضور حسابرسان و حسابدارانی که استخدام دستگاه قضایی هستند اداره شده و نسبت به بررسی عملکرد سالیانه و موردی قیم‌ها، امین و… اقدام می‌کنند. 

- برگزاری جلسات مستمر آموزشی با همکاران قضایی و اداری دادسرا، برگزاری نشست‌های مستمر قضایی و ارائه گزارش به معاونت آموزش دادگستری کل استان تهران

- تغییر فرم مصاحبه، ضوابط و وظایف واحد مددکاری دادسرای ناحیه ۲۵ تهران بر اساس قوانین امور حسبی و قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۳۹۹ و قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپست مصوب ۱۳۹۲

- تغییر فرم‌های معرفی منتسبین به حجر به اداره معاینات پزشکی قانونی بر اساس ضوابط مقرر در قانون مجازات اسلامی و تفکیک جنون از سفه.

- مکاتبه و هماهنگی با آموزش و پرورش شهر تهران به لحاظ برگزاری کارگاه‌های آموزشی قاضی در مدرسه و آموزش دانش آموزان، اولیا و مربیان مدارس در جهت توانمندسازی حقوقی و قضایی با رویکرد استفاده از فناوری‌های نوین با اهداف پیشگیرانه.

- استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های مردم نهاد دارای مجوز قانونی و استقرار آن‌ها در محل دادسرای ناحیه ۲۵ تهران به نحوی که در مواردی که کودک یا محجور به حمایت‌های قانونی نیاز دارد، قضات دادسرا این افراد را به این موسسات مردم نهاد معرفی می‌کنند تا حمایت‌های درمانی، آموزشی، معیشتی و سایر اقدامات قانونی در خصوص ایشان صورت گیرد.

- صدور دستور قضایی خطاب به اداره کل بهزیستی استان تهران در جهت ساماندهی کودکان کار و در موقعیت خیابان.

-پیگیری امور محجورین ایثارگر، جانباز و خانواده‌های معزز شهدا و اختصاص شعب ویژه جهت اکرام آنان

- معرفی و اختصاص دادیار ویژه رسیدگی به پرونده‌های کودکان بازمانده از تحصیل در سطح شهر و استان تهران در جهت اجرایی نمودن طرح نماد آموزش و پرورش

- بررسی و مداخله در خصوص دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل شهر تهران، کودکان مراکز پویاشهر شهرداری، کودکان کار معرفی شده از سوی اداره کار، تعاون و رفاه اجتماعی با همکاری اداره کل بهزیستی، اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران، اداره کل اتباع و امور مهاجرین خارجی استان تهران.

- برگزاری جلسه در خصوص کودکان بازمانده از تحصیل با اداره آموزش و پرورش شهر تهران و اداره بهزیستی استان تهران و تعیین مصوبات در خصوص موضوع در محل دادسرا.

- مکاتبه با سازمان ثبت احوال کشور و اخذ آدرس و اطلاعات و مشخصات سجلی والدین و سرپرستان کودکان بازمانده از تحصیل جهت مددکاری و مداخلات دادسرا.

- دریافت اسامی کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست مقیم مراکز شبه خانواده از بهزیستی و تشکیل پرونده و انجام اقدامات قانونی لازم.

-احیا و استفاده از سرشماره به منظور پیشگیری و آموزش وظایف قیم، امین، مدیر ترکه و سایر اصحاب پرونده مربوط به دادسرای سرپرستی و تهیه لینک و محتوای آموزشی برای قیم‌ها به منظور آشنایی با وظایف و عملکرد آنها.

- استقرار وکلای کانون وکلای دادگستری و مرکز امور مشاوران قوه قضاییه در واحد ارشاد و معاضدت قضایی جهت پاسخگویی.

- افتتاح شعبه دوم مجتمع حمایت از اطفال و نوجوانان منتسب به شوق زندگی ویژه موقعیت‌های مخاطره آمیز با حضور رئیس کل دادگستری استان تهران و دادستان عمومی و انقلاب تهران با هدف تلاش موثر برای بهتر شدن شرایط زندگی کودکان و نوجوانان، رفع چالش‌ها و آسیب‌های کودکان و ایجاد محیطی امن و دوستدار کودک و ایجاد نظام زمامداری کودک‌محور به عنوان سه راهبرد اصلی جهانی در حوزه حقوق کودک.

- اهدای بسته‌های حمایتی و تشویقی شامل لوازم‌التحریر به دانش‌آموزان تحت پوشش و حمایت دادسرا به لحاظ ایجاد انگیزه و پیشرفت تحصیلی.

-اهدای ۳۴۰ بسته‌ ارزاق و معیشتی و ۴۰۰ عدد کارت هدیه در مناسبت‌های مختلف مذهبی و فرهنگی همچون ماه مبارک رمضان، اعیاد مبعث و قربان و عید نوروز به محجورین نیازمند و تحت پوشش دادسرا در سال جاری.

ارائه خدمات مشاوره‌ای رایگان به مراجعان

میزان: در خصوص واحد ارشاد و معاضدت قضایی توضیح دهید که این واحد چه فعالیتی دارد و چگونه به مراجعان خدمت‌رسانی می‌کند؟

نقی‌زاده: دو نفر از پرسنل اداری و مسلط به قوانین مربوط به امور حسبی، مدنی و سایر قوانین حمایتی در این مرکز مسقر شدند. همچنین وکلای مرکز وکلای قوه قضاییه و کانون وکلای دادگستری استان تهران به صورت مستمر و روزانه در واحد ارشاد و معاضدت قضایی حضور دارند و پاسخگوی سوالات و ابهامات مراجعان هستند.

انتهای پیام/