یادداشت|
حمایتهای حقوقی و قضایی از زنان و کودکان در پرتو قانون
زنان و کودکان از مهمترین سرمایههای اجتماعی هر کشور محسوب میشوند. هرچقدر به حقوق زنان و کودکان اهمیت داده شود شاهد جامعهای متعادلتر و پویاتر خواهیم بود.
حمایت از حقوق زنان و کودکان از جنبههای مختلف اهمیت دارد. نخستین دلیل، تأمین عدالت اجتماعی است؛ همگان باید از حقوق برابر برخوردار باشند و هر گونه تبعیض و نابرابری باید از بین برود. عدم توجه به این موضوع میتواند منجر به بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی شود.
دومین دلیل، تأثیر مثبت بر توسعه پایدار است. زنان و کودکان آموزشدیده میتوانند بهبود قابل توجهی در کیفیت زندگی خانواده و جامعه ایجاد کنند. حفظ حقوق آنان همچنین موجب تقویت بنیان خانواده و ارتقای سلامت اجتماعی میشود.
در نهایت، حمایت از حقوق زنان و کودکان به پیشگیری از خشونت، سوءاستفاده و ناهنجاریهای اجتماعی کمک میکند، به طوری که جامعهای سالمتر و متعادلتر ایجاد میشود.
بر پایه این گزارش؛ حمایت از حقوق زنان و کودکان و نوجوان در جمهوری اسلامی همواره مورد توجه و تاکید بوده و دستگاه قضایی به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام همواره در حمایت از حقوق آنها پیشگام بوده است.
حسین جوانمرد یکی از قضات دادگستری استان آذربایجان شرقی در این رابطه یادداشتی را در اختیار خبرگزاری میزان قرار داده است. در این یادداشت آمده:
حمایت از حقوق زنان و کودکان در فرآیندهای قضایی و مواد قانونی مرتبط
حمایت از زنان و کودکان در نظام قضایی یکی از مهمترین اصولی است که در قوانین داخلی و اسناد بینالمللی به آن پرداخته شده است. با توجه به آسیبپذیری بیشتر این گروهها، قانونگذاران تدابیری را برای تضمین حقوق آنها در فرآیندهای دادرسی پیشبینی کردهاند. در این بخش، به بررسی حمایتهای قانونی از زنان و کودکان و مواد قانونی مرتبط میپردازیم.
۱. حمایت قانونی از حقوق زنان در فرآیندهای قضایی
الف) حق دسترسی به عدالت و محاکمه عادلانه
مطابق اصل ۳۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دادخواهی حق مسلم هر فرد است و همه افراد حق دارند به مراجع صالح قضایی مراجعه نمایند. این اصل تضمینکننده حق زنان برای دسترسی به عدالت و برخورداری از حمایتهای قضایی است.
ب) حمایت از زنان در برابر خشونت خانگی و آزار جنسی
• ماده ۶۱۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): هر فردی که زنان و کودکان را در معابر عمومی مورد اذیت و آزار قرار دهد، مشمول مجازات حبس و شلاق خواهد شد.
• ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی: ایجاد مزاحمت برای زنان در اماکن عمومی جرم محسوب میشود.
• قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر: هرگونه تعرض به زنان از لحاظ شرعی و قانونی ممنوع است و قابل پیگیری خواهد بود.
• لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت: این لایحه که در حال تصویب نهایی است، تدابیر خاصی را برای حمایت از زنان قربانی خشونت، مجازات عاملان و ایجاد مراکز حمایتی در نظر گرفته است.
ج) حقوق زنان در دعاوی خانوادگی
• ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی: اگر ادامه زندگی مشترک برای زن موجب عسر و حرج شود، وی میتواند درخواست طلاق کند.
• ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی: زنان میتوانند در عقد ازدواج شرط کنند که در شرایط خاص، حق طلاق داشته باشند.
• ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی: نفقه زن شامل مسکن، خوراک، پوشاک، هزینههای درمانی و سایر نیازهای متعارف است که شوهر موظف به پرداخت آن است.
• ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی: در صورت ترک انفاق یا عجز شوهر از پرداخت نفقه، زن میتواند درخواست طلاق کند.
• ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی: حق حضانت فرزند تا ۷ سالگی با مادر است و پس از آن، دادگاه بر اساس مصلحت کودک تصمیمگیری میکند.
د) حمایت از زنان در محیط کار
• ماده ۳۸ قانون کار: زنان باید در برابر کار برابر، مزد مساوی با مردان دریافت کنند.
• ماده ۷۵ قانون کار: انجام کارهای سخت و زیانآور برای زنان ممنوع است.
• ماده ۷۸ قانون کار: زنان باردار حق استفاده از مرخصی زایمان و مزایای قانونی مربوطه را دارند.
۲. حمایت قانونی از حقوق کودکان در فرآیندهای قضایی
الف) اصل حمایت از حقوق کودکان در قوانین ایران
• اصل ۲۱ قانون اساسی: دولت موظف به حمایت از حقوق کودکان، تأمین امنیت آنان و ایجاد مراکز حمایتی است.
• ماده ۴۹ قانون مجازات اسلامی: اطفال در صورت ارتکاب جرم، مسئولیت کیفری ندارند و برای آنها تدابیر تأمینی و تربیتی اتخاذ میشود.
ب) حمایت در برابر خشونت و سوءاستفاده
• قانون حمایت از کودکان و نوجوانان (مصوب ۱۳۸۱ و اصلاحیه ۱۳۹۹)
• ماده ۲: هرگونه اذیت، آزار، بهرهکشی و بیتوجهی به کودکان جرم محسوب میشود.
• ماده ۳: هر شخصی که کودکی را مورد آزار روحی یا جسمی قرار دهد، به مجازات قانونی محکوم خواهد شد.
• ماده ۵: افشای اطلاعات مربوط به کودکآزاری و گزارش آن به مراجع ذیصلاح ضروری است.
• ماده ۹: کودکان قربانی خشونت باید از حمایتهای قضایی، اجتماعی و روانشناختی بهرهمند شوند.
ج) دادرسی ویژه کودکان
• ماده ۴۱۰ قانون آیین دادرسی کیفری: کودکان و نوجوانان باید در دادگاههای ویژه اطفال محاکمه شوند.
• ماده ۲۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری: برای کودکان زیر ۱۸ سال، تدابیر اصلاحی به جای مجازات در نظر گرفته میشود.
• ماده ۲۹۷ قانون آیین دادرسی کیفری: تحقیقات از کودکان باید با حضور والدین، وکیل یا مددکار اجتماعی انجام شود.
د) حق آموزش و بهداشت کودکان
• ماده ۳۰ قانون اساسی: آموزش رایگان تا پایان دوره متوسطه برای همه کودکان الزامی است.
• ماده ۳ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان: کودکان باید از خدمات بهداشتی، روانشناختی و آموزشی کافی برخوردار باشند.
۳. حمایتهای بینالمللی از زنان و کودکان در فرآیندهای قضایی
الف) اسناد بینالمللی مربوط به حقوق زنان
• کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان (CEDAW): تأکید بر حقوق برابر زنان در تمام جنبههای اجتماعی و قضایی.
• اعلامیه جهانی حقوق بشر (ماده ۷ و ۱۰): حق برابر زنان و مردان در برابر قانون و دادرسی منصفانه.
ب) اسناد بینالمللی مربوط به حقوق کودکان
• کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد
• ماده ۳: رعایت منافع عالی کودک در تصمیمگیریهای قضایی.
• ماده ۱۹: محافظت از کودکان در برابر خشونت و سوءاستفاده.
• ماده ۳۷: منع شکنجه، رفتار غیرانسانی و حبس غیرضروری کودکان.
• ماده ۴۰: حق دادرسی ویژه برای کودکان بزهکار و استفاده از تدابیر جایگزین مجازات.
نتیجهگیری
احترام به حقوق شهروندی در تمام مراحل دادرسی، لازمه برقراری عدالت و حفظ کرامت انسانی است. این امر مستلزم رعایت اصولی همچون دادرسی منصفانه، اصل برائت، منع شکنجه و دسترسی برابر به عدالت است. احترام به حقوق زنان و کودکان در فرآیندهای قضایی، از مهمترین اصول حقوق بشری و قضایی است.
قوانین ایران و اسناد بینالمللی، تدابیر متعددی برای حمایت از این گروهها پیشبینی کردهاند. ایجاد دادگاههای تخصصی، حمایتهای حقوقی و روانشناختی، برخورد قاطع با خشونت علیه زنان و کودکان، و تضمین دسترسی به عدالت، از جمله مهمترین اقداماتی است که میتواند حقوق این اقشار را در سیستم قضایی حفظ و تقویت کند. رعایت این قوانین و اجرای دقیق آنها، نهتنها موجب برقراری عدالت اجتماعی خواهد شد، بلکه زمینهساز کاهش تبعیض و افزایش امنیت زنان و کودکان در جامعه خواهد بود.
انتهای پیام/
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخشهای موردنیاز علامتگذاری شدهاند *