عفو جمعی محکومان؛ تبلور عدالت انسانی و حقوق شهروندی

مرتضی عبدی وکیل دادگستری در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری میزان قرار داد نوشت: با پیشنهاد رئیس قوه قضاییه و موافقت رهبر معظم انقلاب اسلامی، عفو و تخفیف مجازات جمعی از محکومان دادگاه‌ها صورت گرفت. این اقدام نه تنها در امتداد سنت دیرینه اسلامی رأفت و گذشت است، بلکه آثار و پیامد‌های گسترده حقوقی، اجتماعی و حقوق بشری نیز به همراه دارد که در این یادداشت به بررسی آنها می‌پردازیم.

 بُعد حقوق بشری

کرامت ذاتی انسان: عفو و تخفیف مجازات یادآور اصل کرامت ذاتی انسان است که هم در آموزه‌های اسلامی و هم در اسناد بین‌المللی حقوق بشر، از جمله ماده ۱۰ میثاق حقوق مدنی و سیاسی، مورد تأکید قرار گرفته است.

حق بر سلامت و حیات: آزادی و تخفیف مجازات محکومان بیمار، با تأیید پزشکی قانونی، مصداق برجسته احترام به حق سلامت و حیات است.

حق بازاجتماعی‌شدن: فراهم کردن امکان بازگشت محکومان به جامعه و خانواده، گامی اساسی در جهت تحقق حق بازاجتماعی‌شدن آنها محسوب می‌شود.

 بُعد حقوق شهروندی

عدالت ترمیمی و انسان‌مدارانه: این اقدام نمونه‌ای از رویکرد عدالت ترمیمی و انسان‌مدارانه در نظام حقوقی ایران است که ضمن حفظ عدالت، به بازسازی شخصیت محکومان نیز توجه دارد.

افزایش اعتماد عمومی: عفو و تخفیف مجازات موجبات ایجاد امید و اعتماد اجتماعی به دستگاه قضایی را فراهم می‌آورد.

ارتقای کیفیت رسیدگی‌ها: کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها باعث ارتقای کیفیت رسیدگی قضایی و اصلاح مجرمان می‌شود.

حفظ امنیت جامعه: استثنا شدن جرائم مهم و خطرناک مانند سرقت مسلحانه، تروریسم، جاسوسی و اخلال عمده در نظام اقتصادی، نشان‌دهنده رویکرد تلفیقی سیاست کیفری ایران در اعمال رحمت همراه با قاطعیت است.

 آثار اجتماعی و فرهنگی

کاهش هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی: کاهش ازدحام زندان‌ها منجر به کاهش هزینه‌های مرتبط با نگهداری زندانیان و مشکلات اجتماعی ناشی از آن می‌شود.

حذف برچسب‌زنی اجتماعی: این اقدام فرصت بازسازی شخصیت و هویت محکومان را فراهم می‌کند و به کاهش برچسب‌زنی اجتماعی کمک می‌کند.

تقویت انسجام ملی: نشان دادن هم‌زمان چهره رحمانی و مقتدر جمهوری اسلامی ایران، انسجام و همبستگی ملی را تقویت می‌کند.

 انطباق با اسناد راهبردی قوه قضاییه

این اقدام در راستای اهداف سند تحول و تعالی قضایی ۱۴۰۳ است که بر «کاربست نهاد‌های ارفاقی»، «انسان‌مداری در سیاست کیفری» و «ارتقای سرمایه اجتماعی قوه قضاییه» تأکید دارد.

عفو و تخفیف مجازات محکومان به مناسبت میلاد پیامبر رحمت (ص) و امام صادق (ع)، ترکیبی از وفاداری به آموزه‌های دینی و احترام به اصول حقوق بشر و حقوق شهروندی است.

این ابتکار می‌تواند الگویی بومی برای تلفیق عدالت کیفری اسلامی و استاندارد‌های حقوق بشری جهانی باشد و جایگاه جمهوری اسلامی ایران را به‌عنوان نظامی عدالت‌محور، رحمانی و اجتماعی در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی ارتقا دهد.

نتیجه‌گیری

عفو و تخفیف مجازات جمعی از محکومان اقدامی است راهبردی که ضمن حفظ اصول عدالت کیفری، به کرامت انسانی، حقوق شهروندی و تحکیم انسجام اجتماعی توجه دارد. این سیاست، نمایانگر تعادل میان رحمت و قاطعیت در نظام حقوقی ایران است و می‌تواند به الگویی موفق در تعامل میان حقوق اسلامی و حقوق بین‌الملل تبدیل شود.

انتهای پیام/