علوم انسانی از نیازهای مهم فکری جامعه است/دغدغه حوزه علوم انسانی اصیل است

به گزارش گروه سیاسی میزان، علی لاریجانی در سومین کنگره بین المللی علوم انسانی و اسلامی که امروز یکشنبه (10 آبان‌ماه) در مرکز همایش های بین‌المللی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برگزار شد، با اشاره به پیشرفت‌های حاصل شده در حوزه علوم انسانی و اسلامی از دست اندرکاران حوزه و دانشگاه در این زمینه تشکر کرد و گفت: از دیرباز یکی از دغدغه‌های برخی صاحبنظران این بود که دچار تحولی در حوزه علوم انسانی هستیم که کنش انسان‌ها در این خصوص از سر فکر و اراده بوده و به مختصات فرهنگی، فکری و بومی هر کشور مربوط است.

رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه به تلاش‌های افرادی نظیر شهید مطهری و شهید صدر اشاره کرد و بیان داشت: این افراد در زمینه علوم انسانی در میان آثار خود نظراتی ارائه کرده‌اند، همچنین در سه دهه گذشته در دانشگاه صنعتی شریف این موضوع به صورت دغدغه بود که انگیزه شد و کتاب‌هایی در این خصوص نوشته شد، لذا دغدغه حوزه علوم انسانی تصنعی نبوده و اصیل است که مقام معظم رهبری نیز این دغدغه را برجسته کرده‌اند.

وی در ادامه با اشاره به این مطلب که تکوّن علوم اعم از انسانی و سایر علوم‌ براساس اصول متعارفی است، عنوان کرد: اصول موضوعه بدیهی نیست و به اینگونه است که دانشمندان برای درک بخشی از علم، اصول موضوعه مربوطه را انتخاب می‌کنند تا فهمی از علم شکل بگیرد که این اصول نیز در هر جای دنیا متفاوت است.

لاریجانی در ادامه به ذکر مثالی اشاره کرد و گفت: هندسه اقلیدسی یک اصول موضوعه بود که برای بررسی بخشی از حقیقت به آن نیاز داشتیم که بعد از آن هندسه ریمانی به وجود آمد که براساس برهان دیگری بود، از این‌رو همه علوم دقیقه این بحث را دارند.

رئیس قوه مقننه کشورمان در ادامه، برداشت‌ها در علوم انسانی را براساس کنش‌های انسانی دانست و گفت: معتقدیم این علوم فرامکانی و فرازمانی است، با این حال ممکن است این موضوع در فرهنگ‌های دیگر متفاوت باشد؛ همچنین اصول موضوعه می‌تواند مسیرها را در پرتو افکنی و حقیقت یابی متفاوت کند.

وی افزود: در فلسفه ممکن است بگوییم بحث‌ها و روش‌ها برهانی است اما این نظر کامل نیست چرا که فلسفه نیز به دست انسان ساخته شده و فیلسوفان اصول موضوعه را در برخی موارد بیان کرده و در برخی دیگر عنوان نمی‌کنند؛ چنانچه دکارت مطالب روشن را یقین فرض می‌کند که این اصل موضوعه مخصوص وی است. از طرفی سیستم اسپینوزا در اخلاق نیز، اصول موضوعه مشخصی دارد؛ از این‌رو در فلسفه ما نیز ممکن است اصول موضوعه بیان شود یا نشود.

لاریجانی در ادامه با بیان اینکه علوم دقیقه و انسانی ذهن را به سمت شناسایی اصول موضوعه می‌برد، اظهار کرد: از آنجائیکه در حوزه علوم انسانی روی رفتار انسان به صورت فردی و جمعی بحث می‌شود، مختصات فکری و نظری آن نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.

رئیس مجلس شورای اسلامی ادامه داد: برخی به عنوان واژه اسلامی در ادامه علوم انسانی اعتراض دارند که در استدلال آن‌ها خللی وجود دارد؛ چنانچه اصول موضوعه فراگیر نبوده و در تمام علوم به برخی مختصات بومی و انسانی بازمی‌گردد لذا در مسیر انتخابی ما به عنوان ضرورت نشان داده شده است که البته نظر سایر دانشمندان را در این زمینه نادیده نمی‌گیریم.

وی همچنین به انتظارها از علوم انسانی اسلامی یا بومی اشاره کرد و اذعان داشت: زمانی تصور می‌کنیم چون پسوند دینی به علوم انسانی اضافه کرده‌ایم، شاهد امری جاودان هستیم که این صحیح نیست چرا که جنس علم داشته و نمی‌توان آن را دائمی دانست.

لاریجانی در ادامه با طرح این سوال که آیا این علم قابلیت جاودانگی و پوشش همه حقایق را دارد یا خیر، گفت: البته این ادعا را نمی‌توان کرد چرا که قضیه مهم این است که همه موارد سیستم‌های اکسیوماتیک قابل اثبات نیست و این سیستم‌ها همواره باید پرش‌هایی برای نگاه به حقایق بیشتر داشته باشد، پس اگر لفظ دینی را کنار علوم انسانی استفاده می‌کنیم به معنای وحی منزل نبوده و امری انسانی است.

رئیس قوه مقننه در ادامه تصریح کرد: این تلاش ماست که سیستم اکسیوماتیکی داشته باشیم که با مبانی اسلامی ما منطبق باشد و اصل آن را نمی‌توان از خصوصیات علمی جدا کرد.

وی در ادامه با بیان اینکه هیچ نظام فلسفی نمی‌تواند تمام حقایق فلسفی را روشن کند، گفت: باید سطح انتظار معقولی از این علم داشته باشیم و آن را در حد قرآن کریم ندانیم البته قطعا این موضوع گامی به جلو بوده و ضروری است و قابلیت تکامل دارد.

 لاریجانی همچنین با طرح سوال دیگری مبنی بر اینکه باید دید چگونه می توان به یک علم انسانی و اسلامی رسید و آن را سامان داد، گفت: نخست باید در علوم مختلف انسانی و اصول موضوعه آن تعمق و تأمل کنیم که مقدماتی دارد، همچنین فردی که قرار است در این خصوص اظهارنظر کند نیز باید در این سطح باشد.

رئیس مجلس شورای اسلامی همچنین اضافه کرد: سوالی که پیش می‌آید این است که آیا همیشه اساس بر این بوده است که ابتدا نظامی خلق شود و بعد موضوعات آن پیگیری شود و یا بعد از بررسی موضوعات علمی برای آن نظامی خلق شود؛ همیشه دانشمندانی بوده‌اند که در زمینه‌های مختلف علمی فعالیت می‌کرده‌اند، بعد متوجه می‌شدند که باید در یک چارچوب، نظامی برای آن علم خلق کنند، برهمین اساس موضوعاتی در کشور است که باید برای آن مدلی داشته باشیم که بعد از درگیر شدن در این مسائل متوجه نقایص سیستم می‌شویم.

وی ادامه داد: برای مثال مشکل حاشیه‌نشینی را داریم که نابسامانی‌ها و نابرابری های اقتصادی برخی از دلایل این مشکل است، اما حاشیه‌نشینی همه نقاط دنیا تابع این مدل نیست و حاشیه نشینان در جاهای مختلف وضعیت مختلفی دارند لذا نیازمند خلق نظر جدیدی درباره آن‌ها هستیم که در این خصوص باید از مختصات بومی خاص منطقه استفاده کرد.

لاریجانی در ادامه با بیان اینکه حوزه سیاست نیز از این روش مستثنی نیست، گفت: در قانون اساسی برای حوزه دیپلماسی مدلی داریم که مدل رفتاری داخلی و خارجی براساس آن شکل می‌گیرد، البته ممکن است برخی بگویند اصول را داریم اما مدل نداریم که این موضوع خود جای اشکال است. همچنین باید دید آیا از منافع ملی صیانت می‌شود یا خیر که اگر نیاز به بازسازی در مدل دارد آن را براساس اصول موجود اصلاح کنیم.

وی ادامه داد: با شناسایی ایرادها می‌توانیم ساختارها را بشناسیم و جزئیاتی را که دچار مشکل است، اصلاح کرده و موارد نیاز را به آن اضافه کنیم.

رئیس مجلس شورای اسلامی در پایان با تاکید بر اینکه در مسائل کشور تتبعات خوبی در بحث‌های نظری شده است، که باید مورد استفاده قرار گیرد، خاطرنشان کرد: با این حال لازم است به حوزه مسائل خرد نیز توجه کرد چرا که مسائل خرد می‌تواند اشکالات کار را نشان دهد.

در این مراسم  علی لاریجانی با اهدای لوحی از نخبگان حوزه علوم انسانی و اسلامی تشکر و قدردانی کرد.