«شبنم و دریا» منتشر شد/پژوهشی در معرفی داستان‌های عرفانی کشف‌الاسرار
- کشف الاسرار وعدّةالابرار اثر رشیدالدین میبدى است که در سال ۵۲۰ ه. ق آن را تألیف کرده است. این گنجینۀ گران‌بهاى زبان فارسى، در طور تاریخ این مرز و بوم تا به امروز، فراز و نشیبهاى بسیارى را طى کرده است و احتمال مىرود که تا شناخته شدن همه ابعادش، راه درازترى را پیش رو داشته باشد. این کتاب، چنانکه مىدانیم تفسیر قرآن است هم به شیوه مفسّران اهل سنّت و هم بر مذاق اهل عرفان که مىتوان گفت در نوع خود بى نظیر و نخستین است. براى شناخت مؤلف این کتاب، کوشش‌هاى فراوانى توسط محققان ایرانى انجام گرفته است. ابوالفضل میبدى شخصى است گمنام، که در نزد اکثر قریب به اتفاق ارباب تراجم و شارحان احوال علما و مؤلفان و مفسران و عرفا، شناخته شده نبوده است. زیرا در هیچ یک از کتاب‌هایى که تا قرن یازدهم در شرح حال علما و مؤلفان و مفسران، فق‌ها و محدثان، مشاهیر و بزرگان، ادیبان و عارفان و صوفیان نگاشته شده است از او ذکرى به میان نیامده است و حتى در کتاب‌هایى مثل معجم البلدان و الانساب با اینکه بعضى از علمایى را که داراى لقب میبدى بودهاند ذکر کردهاند، از ایشان سخنى به میان نیاوردهاند.
موضوع کشف الاسرار، تفسیر قرآن کریم است که در آن به آیات قرآن در سه بخش پرداخته شده است. در نوبت اول، مؤلف، ترجمه پارسى آیات را مىآورد و در نوبت دوم قرآن را به شیوه تفاسیر اهل سنّت با اتکا به احادیث و اقوال مفسّران پیشین تفسیر مىکند و در نوبت سوم به تأویل عارفانه آیات مىپردازد. میبدى خود در تفاوت میان تفسیر و تأویل مىآورد: «فرق میان تفسیر و تأویل آن است که تفسیر علم نزول و شأن و قصه آیت است و این جز به توقیف و سماع درست نیاید و نتوان گفت الاّ به نقل و اثر و تأویل حمل آیت است بر معنیى که احتمال کند و استنباط این معنى بر علما محظور نیست بعد از آنکه موافق کتاب و سنت باشد».
در کتاب «شبنم و دریا» غیر از معرفی منابع و مآخذ حکایت‌های کشف‌الاسرار در فصل سوم، در فصل اول به معرفی انواع و محور‌های اساسی داستان‌ها و تبیین برخی محورها، چون محور عشق و تحلیل ویژگی‌های ادبی عرفانی میبدی در ترجمۀ قرآن پرداخته شده است. فصل دوم، شامل حکایت‌ها و حکایت‌واره‌های نوبت سوم کشف الاسرار است که در خلال گزاره‌های تفسیری و تأویل‌های عرفانی این بخش پراکنده است و همین پراکندگی و درهم آمیختگی سبب شده است که برجستگی و تشخص قابل ملاحظه‌ای نداشته باشند و از منظر توجه و تأمل مخاطبان دور بمانند. برای استفادۀ بهتر و بیشتر خوانندگان این قصه‌ها و دریافت ژرف‌تر مقاصد عرفانی میبدی، این قصه‌ها از متنِ ده جلد کشف الاسرار استخراج و بر اساس نام شخصیت‌های محوریِ حکایت و کنش مرکزی آن نام‌گذاری شده است.
انتهای پیام/
