تفاوت جرم توهین، افترا و نشر اکاذیب در قانون/ بررسی مصادیق و مجازات‌ها

در دنیای امروز که ارتباطات انسانی بیشتر در فضای واقعی و مجازی جریان دارد، حفظ آبرو و حیثیت افراد اهمیت دوچندانی پیدا کرده است. یکی از مهم‌ترین حوزه‌های حمایت قانون در این زمینه، جرایمی است که به شخصیت معنوی و اجتماعی افراد لطمه وارد می‌کند؛ از جمله توهین، افترا و نشر اکاذیب. تفاوت میان این سه عنوان کیفری در ظاهر ممکن است اندک به نظر برسد، اما در واقع از نظر قانونی، ماهوی و آثار قضایی تفاوت‌های قابل توجهی دارند. 

جرم توهین چیست؟

توهین از جمله جرایم علیه شخصیت معنوی افراد است که قانون‌گذار برای حفظ کرامت انسانی آن را جرم‌انگاری کرده است. هر نوع به کار بردن الفاظ رکیک، نسبت‌های ناروا، یا اعمالی که موجب تحقیر و خدشه به حیثیت افراد شود، مشمول جرم توهین است. این جرم می‌تواند به صورت گفتاری، نوشتاری یا حتی رفتاری انجام شود.

بر اساس ماده ۶۰۸ و ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی، توهین به افراد عادی و مقامات رسمی هر دو مشمول مجازات هستند و حتی توهین در فضای مجازی نیز تحت شمول قانون قرار دارد.

مجازات جرم توهین بسته به نوع و شرایط آن می‌تواند از حبس تا شلاق تعزیری متغیر باشد.

در عین حال، برای تحقق جرم توهین، وجود قصد و نیت اهانت ضروری است؛ یعنی اگر کسی ناخواسته یا بدون قصد تحقیر سخنی بیان کند، جرم محقق نمی‌شود.

جرم افترا چیست؟

افترا زمانی رخ می‌دهد که شخصی بدون دلیل معتبر، جرمی را به دیگری نسبت دهد؛ به بیان دیگر، شخصی فردی را به انجام عملی مجرمانه متهم می‌کند در حالی که هیچ مدرک یا مستندی برای اثبات آن ندارد.

این جرم در ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است.

تفاوت اصلی افترا با توهین در این است که در افترا، نسبت داده شده ماهیت مجرمانه دارد (مثل دزدی، رشوه، قتل و...) در حالی که در توهین، صرفاً تحقیر یا بی‌احترامی مطرح است.

افترا می‌تواند به صورت نامه، شکایت، گزارش یا انتشار عمومی اتهام صورت گیرد.

در صورت اثبات جرم افترا، فرد مفتری (نسبت‌دهنده) علاوه بر حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه، ملزم به اعاده حیثیت فرد آسیب‌دیده نیز خواهد بود.

 جرم نشر اکاذیب چیست؟

نشر اکاذیب به معنای انتشار یا بازنشر اخبار، اطلاعات یا شایعات خلاف واقع با هدف تشویش اذهان عمومی یا آسیب به حیثیت اشخاص است.

این جرم یکی از چالش‌برانگیزترین جرایم در فضای رسانه‌ای و مجازی است.

بر اساس ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، هر فردی که به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی اقدام به نشر مطالب دروغ کند، به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه محکوم خواهد شد.

نشر اکاذیب می‌تواند در قالب پست‌های شبکه‌های اجتماعی، مقالات، خبر‌ها یا پیام‌ها تحقق یابد.

برای تحقق این جرم، وجود سوءنیت عام و خاص ضروری است؛ یعنی فرد باید هم بداند مطالبی که منتشر می‌کند دروغ است، و هم با هدف ایجاد ضرر یا تشویش افکار عمومی اقدام به انتشار آن نماید.

تفاوت بین جرم توهین، افترا و نشر اکاذیب در قانون

از نظر حقوقی، این سه جرم هرچند ظاهراً شباهت دارند، اما در موضوع، نیت، شیوه اجرا و نوع مجازات با هم تفاوت دارند:

توهین جنبه احساسی و تحقیرکننده دارد.

افترا بر نسبت دادن جرم متمرکز است.

نشر اکاذیب بیشتر به دروغ‌پردازی رسانه‌ای و عمومی مربوط می‌شود.

شناخت تفاوت این مفاهیم، افراد را در جلوگیری از بروز مشکلات قضایی و حفظ حقوق اجتماعی یاری می‌دهد.

درک تفاوت بین توهین، افترا و نشر اکاذیب از ضروریات آگاهی حقوقی هر فرد است. بی‌دقتی در گفتار یا نوشتار، مخصوصاً در فضای مجازی، می‌تواند باعث ایجاد پرونده کیفری شود.

قانون‌گذار با هدف حفظ کرامت انسان‌ها و سلامت جامعه، برای هر یک از این جرایم ضمانت اجرای مشخصی تعیین کرده است؛ بنابراین آگاهی از این مفاهیم نه تنها موجب پیشگیری از جرم می‌شود، بلکه راهی برای دفاع از حقوق فردی و اجتماعی نیز هست.

انتهای پیام/