پاسخ به اظهارنامه و باید و نباید‌های حقوقی آن

اظهارنامه، از جمله اوراق قضایی و اسناد دارای اعتباری است که شهروندان در مسائل حقوقی خود به نحوی با آن مواجه می‌شوند. در واقع اظهارنامه راهی قانونی و مسالمت‌آمیز برای استیفای حق یا ایفای تعهد، قبل از طرح دعوی از طریق مراجع حقوقی است.

ارسال اظهارنامه مقدمه‌ای رسمی برای مطالبه برخی حقوق به شیوه مسالمت‌آمیز است که منجر به کاهش طرح دعاوی در مراجع قضایی خواهد شد.

اظهارنامه چیست؟

اظهارنامه، نوشته‌ای است که طبق مقررات قانونی تنظیم می‌شود و راهی رسمی و قانونی، برای بیان خواسته و مطالبه حق، از طرف مقابل، قبل از طرح دادخواست نزد مراجع حقوقی است.

برخی مواقع، ممکن است، افراد نتوانند یا امکانش را نداشته باشند که برای به دست آوردن حق خود در مراجع قضایی حضور پیدا کنند و در عین حال بخواهند قبل از رفتن به دادگاه، این روند را با مصالحه طی کنند و درخواست خود را به طرف مقابل اعلام کنند. در این حالت راه‌کاری که وجود دارد، ارسال اظهارنامه برای طرف مقابل است.

به عنوان مثال فردی از شخص دیگر طلبی دارد که با وجود یادآوری‌های مکرر، بدهکار حاضر به پرداخت آن نمی‌شود. در این صورت، طلبکار می‌تواند برای دریافت طلب خود اقدام به ثبت اظهارنامه کند و با این کار قبل از طرح دعوا علیه بدهکار در دادگاه، بار دیگر به او فرصت پرداخت بدهی و ادای تعهدش، را خواهد داد.

برخی اظهارنامه را به اشتباه اظهاریه می‌نامند. اظهارنامه، نه تنها راهی برای مطالبه رسمی حق است، بلکه افراد می‌توانند از طریق آن، آمادگی خود را برای تسلیم هر چیزی، اعم از وجه، مال و سند را هم به طرف مقابل اعلام کنند.

اظهارنامه حاوی چه اطلاعاتی است؟

اظهارنامه حاوی اطلاعات خاصی است که باید به صورت صحیح و دقیق تکمیل شود. این اطلاعات شامل موارد زیر می‌شود:

- مشخصات و اقامتگاه اظهارکننده

- موضوع اظهارنامه

- مشخصات و اقامتگاه مخاطب اظهارنامه

- خلاصه اظهارات

- خلاصه جواب

مواد قانونی مربوط به اظهارنامه

قانون‌گذار در مواد ۱۵۶ و ۱۵۷ آیین دادرسی مدنی به موضوع اظهارنامه و شرایط آن پرداخته است.

طبق ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی: هرکس می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد. به طور کلی هرکس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید. اظهارنامه توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر دادگاه‌ها ابلاغ می‌شود.

براساس تبصره این ماده: اداره ثبت اسناد و دفتر دادگاه‌ها می‌توانند از ابلاغ اظهارنامه‌هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند.

همچنین طبق ماده ۱۵۷ آیین دادرسی مدنی: در صورتی که اظهارنامه مشعر به تسلیم چیزی یا وجه یا مال یا سندی از طرف اظهارکننده به مخاطب باشد باید آن چیز یا وجه یا مال یا سند هنگام تسلیم اظهارنامه به مرجع ابلاغ، تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد، مگر آنکه طرفین هنگام تعهد محل و ترتیب دیگری را تعیین کرده باشند.

چه کسانی می‌توانند اظهارنامه ارسال کنند؟

با توجه به عبارت «هرکس» در ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی، امکان ارسال اظهارنامه برای همه افراد وجود دارد، البته به این شرط که زمان مطالبه حق رسیده باشد.

نکات حقوقی در پاسخ به اظهارنامه 

اساسا پاسخ دادن به اظهارنامه، امر اختیاری است و اگر به اظهارنامه جواب داده نشود، ضمانت اجرای خاصی ایجاد نمی‌شود؛ مگر در برخی موارد خاص مذکور در قانون روابط موجر و مستاجر، که حکم قانونی و عواقب عدم پاسخ به اظهارنامه، می‌تواند این امر باشد که طرف مقابل، با مراجعه به دادگاه، اقدامات لازم را انجام داده و دادگاه، حکم صادر کند. لذا پس از دریافت اظهارنامه رعایت برخی نکات حقوقی برای پیشگیری از مشکلات حائز اهمیت است.

عدم لزوم پاسخ به اظهارنامه

پاسخ به اظهارنامه در همه موارد الزامی نیست. از منظر حقوقی، اظهارنامه یک سند رسمی است که طبق مواد ۱۵۶ و ۱۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی تنظیم و ابلاغ می‌شود. با این حال، قانون هیچ‌گونه الزامی برای پاسخ‌گویی به اظهارنامه تعیین نکرده است. پاسخ ندادن به اظهارنامه معمولاً تبعات قضایی مستقیم ندارد، مگر اینکه عدم پاسخ به ضرر شما در دعوای احتمالی بعدی تمام شود. مثلاً در مواردی که اظهارنامه برای حفظ حقوق یا اثبات حسن نیت ارسال شده باشد.

احتیاط در نوع پاسخ به اظهارنامه 

باتوجه به اینکه آنچه در پاسخ به اظهارنامه نوشته می‌شود، می‌تواند به‌عنوان «اقرار» تلقی شود. بنابراین، پاسخ به اظهارنامه باید با دقت و مشورت با وکیل تنظیم شود تا از پذیرش ناخواسته مسئولیت یا تضعیف موضع حقوقی جلوگیری شود. 

به عنوان مثال اگر در پاسخ به اظهارنامه‌ای که شما را متهم به نقض قرارداد می‌کند، به‌طور غیرعمدی به بخشی از ادعای طرف مقابل اعتراف کنید (مثلاً تأیید بدهی بدون ذکر شرایط)، این اقرار می‌تواند در دادگاه به ضرر شما استفاده شود.

دقت داشته باشید که محتوای پاسخ باید دقیق، مختصر و بدون پذیرش مسئولیت غیرضروری باشد. به‌عنوان مثال، اگر اظهارنامه مطالبه وجه است، می‌توانید بدون تأیید بدهی، پیشنهاد مذاکره یا ارجاع به مرجع قضایی را مطرح کنید. پاسخ به اظهارنامه باید در مهلت مقرر ارسال شود، اما عدم پاسخ تبعات مستقیم قضایی ندارد، مگر اینکه در دعوای بعدی به ضرر شما باشد. 

عدم پاسخ به اظهارنامه‌های بی‌ربط 

در مواردی که محتوای اظهارنامه ارتباطی با شما ندارد، به آن پاسخ ندهید، زیرا پاسخ به اظهارنامه‌ای که موضوع آن به شما مربوط نیست، ممکن است به‌طور غیرمستقیم شما را درگیر دعوای حقوقی کند یا به طرف مقابل این برداشت را بدهد که شما در موضوع دخیل هستید.

به عنوان مثال اگر اظهارنامه‌ای به اشتباه برای شما ارسال شده (مثلاً به دلیل تشابه اسمی یا آدرس)، پاسخ ندادن و اطلاع‌رسانی به دفترخانه اسناد رسمی یا مرجع قضایی برای رفع سوءتفاهم کافی است.

دقت داشته باشید، اولین گام در مواجهه با اظهارنامه، بررسی دقیق محتوای آن است. باید مشخص شود که اظهارنامه در چه زمینه‌ای (مثلاً مطالبه مالی، دعوای ملکی، اخطار قراردادی) و با چه هدفی (مثلاً دعوت به مذاکره، حفظ حقوق، یا مقدمه طرح دعوا) ارسال شده است.

اگر اظهارنامه به موضوعی مرتبط با شما اشاره دارد، پاسخ‌گویی می‌تواند به نفع شما باشد، به‌ویژه اگر قصد دارید حسن نیت خود را نشان دهید یا از طرح دعوا جلوگیری کنید اما اگر اظهارنامه بی‌ربط یا اشتباه است، بهتر است پاسخی ندهید و در صورت لزوم، از طریق دفترخانه یا مرجع قضایی موضوع را پیگیری کنید.

مشورت با وکیل

با توجه به اینکه پاسخ به اظهارنامه ممکن است به‌عنوان اقرار تلقی شود، مشورت با وکیل پیش از نگارش پاسخ ضروری است. وکیل می‌تواند محتوای پاسخ را به‌گونه‌ای تنظیم کند که از حقوق شما محافظت کرده و از پذیرش مسئولیت‌های غیرضروری جلوگیری کند. 

بنابراین به منظور ارائه یک پاسخ مؤثر و قانونی، مراحل زیر را دنبال کنید:

• بررسی دقیق متن اظهارنامه
• مشورت با وکیل یا کارشناس حقوقی
• تنظیم پاسخ مستند و دقیق
• ارسال پاسخ از طریق مراجع رسمی
• حفظ نسخه‌ای از پاسخ

در نتیجه باید گفت پاسخ به اظهارنامه همیشه الزامی نیست، اما در مواردی مانند جلوگیری از دعوا یا حفظ حقوق که پاسخ به آن به سود شماست، پاسخ‌گویی با احتیاط توصیه می‌شود. در هر صورت، دقت داشته باشید که مشورت با وکیل پیش از هر اقدامی ضروری است تا از تبعات حقوقی احتمالی جلوگیری شود.

انتهای پیام/