فناوری‌های بیومتریک در بانکداری ایران؛ فرصت‌های طلایی یا چالش‌های بزرگ؟

در دهه اخیر، فناوری‌های بیومتریک به عنوان یکی از انقلابی‌ترین ابزار‌های امنیتی در حوزه خدمات مالی و بانکی به شمار می‌آیند. این فناوری‌ها، با بهره‌گیری از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد هر فرد مانند اثر انگشت، چهره، عنبیه، صدا و ورزش‌های بیولوژیکی، امکان احراز هویت سریع، دقیق و امن را فراهم می‌کنند.

این فناوری‌ها در سطح جهانی، به سرعت در حال گسترش هستند و بانک‌های پیشرفته، آنها را جایگزین روش‌های سنتی کارت و رمز عبور کرده‌اند. اما در ایران، در حالی که پتانسیل بالایی برای بهره برداری وجود دارد، چالش‌های متعددی پیش روی توسعه و پیاده‌سازی فناوری‌های بیومتریک قرار دارند که نیازمند توجه و برنامه‌ریزی دقیق است.

فناوری‌های بیومتریک در ایران؛ کلید یا چالش در تامین امنیت مالی کشور؟

ایران، با جمعیتی بیش از ۸۵ میلیون نفر و نرخ نفوذ اینترنت حدود ۸۰‌ درصد (بر اساس آمار مرکز آمار ایران، ۲۰۲۳)، یکی از کشور‌هایی است که نیاز مبرم به ارتقا امنیت تراکنش‌های مالی دارد.

طبق گزارش بانک مرکزی، حجم تراکنش‌های بانکی در سال ۲۰۲۳ به بیش از ۳۵۰ میلیارد دلار رسیده است، اما تعداد قابل توجهی از این تراکنش‌ها هنوز در معرض خطر تقلب و سوءاستفاده قرار دارند. در این فضا، فناوری‌های بیومتریک می‌توانند نقش کلیدی در کاهش این آسیب‌ها ایفا کنند، اما تاکنون تنها حدود ۱۰‌ درصد از بانک‌های ایرانی از فناوری‌های تشخیص اثر انگشت و چهره در فرآیند‌های خود استفاده کرده‌اند.

این آمار نشان می‌دهد که فاصله قابل توجهی با استاندارد‌های جهانی وجود دارد که در برخی کشورها، بیش از ۸۰‌درصد تراکنش‌ها با استفاده از فناوری‌های بیومتریک انجام می‌شود.

چالش‌های فنی و فرهنگی در راه توسعه بیومتریک در ایران؛ فرصت‌ها و موانع امنیتی

نبود زیرساخت‌های کامل و هزینه‌های بالا:

یکی از مهم‌ترین موانع، هزینه‌های بالای تجهیز شعب و مراکز خدمات بانکی به دستگاه‌های تشخیص بیومتریک است. برای نمونه، نصب دستگاه‌های تشخیص چهره یا اثر انگشت، هزینه‌ای بالغ بر ۱۰ تا ۲۰‌ هزار دلار برای هر دستگاه است. برآورد‌ها نشان می‌دهد که بانک‌های ایرانی باید سالانه چند میلیون دلار صرف توسعه این فناوری‌ها کنند، در حالی که بازگشت سرمایه در کوتاه مدت چندان ملموس نیست.

نگرانی‌های حقوقی و حریم خصوصی:

در بسیاری از کشور‌های توسعه یافته، قوانین مشخص و سفت و سختی در حوزه حفاظت از داده‌های بیومتریک وجود دارد. به‌عنوان مثال، در اتحادیه اروپا، مقررات GDPR، امنیت و حریم خصوصی داده‌های بیومتریک را تضمین می‌کند و بانک‌ها ملزم به رعایت آن هستند. در مقابل، در ایران، هنوز قانون مشخص و جامعی در این زمینه تدوین نشده است، و این موضوع باعث شده است که بانک‌ها در بهره‌برداری گسترده و امن از فناوری‌های بیومتریک مردد باشند.

نگرانی‌های فرهنگی و اعتماد عمومی:

یکی دیگر از چالش‌های مهم، نگرانی‌های فرهنگی و اعتماد مردم است. در چند سال اخیر، مواردی از سوءاستفاده‌های سایبری و نشت داده‌های شخصی در رسانه‌ها منتشر شده است، که بر سطح اعتماد عمومی تاثیر گذاشته است. در ایران، بسیاری از افراد هنوز نسبت به اشتراک‌گذاری داده‌های بیومتریک خود تردید دارند و نیاز است تا دولت و بانک‌ها با شفاف‌سازی و آموزش، اعتماد عمومی را جلب کنند.

درس‌های بین‌المللی برای توسعه بیومتریک در ایران:

در کشور‌های پیشرفته، فناوری‌های بیومتریک در کنار توسعه زیرساخت‌های امنیتی، در قالب سیاست‌ها و مقررات جامع توسعه‌یافته‌اند. به عنوان مثال، در چین، بیش از ۶۰‌ درصد تراکنش‌های مالی در سال ۲۰۲۳ از طریق فناوری‌های بیومتریک صورت گرفته است. شرکت‌هایی مانند علی بابا و Tencent، سامانه‌های تشخیص چهره و اثر انگشت را در برنامه‌های پرداخت موبایلی خود به‌کار گرفته‌اند و سطح رضایت و امنیت را به شدت افزایش داده‌اند.

در اروپا، با وجود محدودیت‌های قانونی، بانک‌ها با رعایت مقررات GDPR، فناوری‌های بیومتریک را در فرآیند‌های خود به کار می‌برند. این سیاست‌ها، همزمان با توسعه فناوری، اعتماد عمومی را افزایش داده است، که این مهم در ایران نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

فرصت‌ها و راهکار‌های پیشنهادی برای ایران

تدوین قوانین جامع و حفاظت داده‌ها:

یکی از پایه‌های اصلی توسعه فناوری‌های بیومتریک، ایجاد چارچوب‌های حقوقی شفاف و جامع است. در این راستا، تدوین قانون «حفاظت از داده‌های بیومتریک» با بهره‌گیری از تجارب جهانی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این قانون باید تمامی جنبه‌های مربوط به جمع آوری، نگهداری، پردازش و حفاظت از داده‌های بیومتریک را در برگیرد و با تضمین حقوق فردی، اعتماد عمومی را جلب کند. رعایت استاندارد‌های بین‌المللی مانند مقررات GDPR اتحادیه اروپا، می‌تواند نقطه شروع موثری باشد و اعتماد کاربران و فعالان حوزه مالی را تقویت کند.

سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و آموزش نیروی انسانی:

پروژه‌های بیومتریک نیازمند تجهیز بانک‌ها و مراکز خدمات مالی به فناوری‌های پیشرفته است. توسعه مراکز تحقیق و توسعه، همراه با آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی متخصص، کلید اصلی موفقیت در این مسیر است. دولت و بخش خصوصی باید با همکاری، سرمایه‌گذاری‌های لازم را انجام دهند تا فناوری‌های نوین به صورت گسترده و امن در سطح کشور پیاده‌سازی شوند. همچنین، برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی می‌تواند نیروی انسانی آماده و متخصص را برای مدیریت و نگهداری این فناوری‌ها تربیت کند.

اجرای پروژه‌های آزمایشی و پیاده‌سازی تدریجی:

پروژه‌های محدود و آزمایشی، بهترین راه برای آزمون، ارزیابی و بهبود فرآیند‌های بیومتریک هستند. بانک‌ها می‌توانند با اجرای پروژه‌های نمونه در شعب خاص، نقاط ضعف و قوت فناوری‌های مورد استفاده را شناسایی و برطرف کنند. این رویکرد، امکان اصلاح و بهبود فرآیند‌های داخلی را فراهم می‌سازد و در نهایت، فرآیند پیاده‌سازی گسترده‌تر را تسهیل می‌کند. تدریجی بودن این پروسه، ریسک‌ها را کاهش داده و اعتماد عمومی را نیز افزایش می‌دهد.

آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی:

افزایش سطح آگاهی و فرهنگ‌سازی در جامعه، نقش حیاتی در پذیرش فناوری‌های بیومتریک ایفا می‌کند. برگزاری کمپین‌های اطلاع‌رسانی، برنامه‌های آموزشی و شفاف‌سازی در مورد مزایای فناوری‌های نوین، امنیت و تضمین‌های حفاظتی، از جمله اقداماتی است که باید در دستور کار قرار گیرد. اعتماد مردم، کلید اصلی موفقیت این فناوری است و بدون آن، استفاده گسترده و کارآمد از فناوری‌های بیومتریک ممکن نخواهد شد.

در نهایت، بهره‌برداری هوشمندانه از فرصت‌ها و اجرای راهکار‌های پیشنهادی، می‌تواند مسیر توسعه فناوری‌های بیومتریک در بانکداری ایران را هموار سازد. این تحول، نه تنها امنیت تراکنش‌های مالی و رضایت مشتریان را افزایش می‌دهد، بلکه جایگاه کشور را در رقابت‌های جهانی در حوزه فناوری‌های نوین مالی ارتقا می‌دهد. برای تحقق این اهداف، نیازمند همکاری‌های میان دستی، سیاستگذاری هوشمندانه و سرمایه‌گذاری مستمر هستیم.

آینده بیومتریک در بانکداری ایران؛ نیاز به استراتژی، امنیت و نوآوری

آینده بیومتریک در بانکداری ایران، نیازمند برنامه‌ریزی استراتژیک و هم‌افزایی نظارتی و فناوری در دنیای دیجیتال امروز، فناوری‌های بیومتریک به عنوان ابزار‌های حیاتی در ارتقا امنیت و رضایت مشتریان در خدمات بانکی شناخته می‌شوند. ایران، با جمعیت بزرگ و نیاز‌های امنیتی فزاینده، فرصت لازم برای جایگزینی روش‌های سنتی با فناوری‌های نوین را دارد، اما این مسیر نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، اصلاح قوانین، و سرمایه‌گذاری در زیرساخت هاست.

راهی به سمت امنیت و رقابت جهانی

در حالی که نمونه‌های جهانی نشان می‌دهند که بهره‌برداری موثر از فناوری‌های بیومتریک، می‌تواند سطح امنیت را به شکل قابل توجهی ارتقا دهد، ایران باید در مسیر توسعه این فناوری، به نیاز‌های فرهنگی و حقوقی خود نیز توجه کند. در پایان، اگر ایران بتواند با بهره‌گیری از تجربیات جهانی و در کنار آن، توسعه قوانین و زیرساخت‌های داخلی، فناوری‌های بیومتریک را در نظام بانکی خود نهادینه کند، می‌تواند گام مهمی در جهت امنیت، سرعت و رضایت مشتریان بردارد و در آینده‌ای نه چندان دور، جایگاه برتری در این حوزه را به دست آورد.

در نتیجه، فناوری‌های بیومتریک نه تنها آینده بانکداری ایران، بلکه آینده اقتصاد دیجیتال کشور را رقم خواهند زد، اما شرط آن، سیاستگذاری هوشمندانه و اجرای عملیاتی موثر است.

منبع: دنیای اقتصاد

انتهای پیام/