جعل مادی و معنوی یا مفادی چیست؟

از جمله جرایمی که در قانون مجازات، جرم انگاری شده و برای آن، مجازات سنگینی در نظر گرفته شده است، جرم جعل، می‌باشد. این جرم، در ماده‌ای جدا گانه، مورد تعریف قرار نگرفته است اما، بر اساس قانون، جعل، به معنای تغییر، تزویر، تحریف و یا مخدوش کردن، بوده و می‌تواند، نسبت به اسناد و مدارک، مهر، اسکناس ها، امضا و مواردی از این قبیل، صورت گیرد.

بر اساس قانون مجازات، جرم جعل، دارای انواع مختلفی بوده که جعل مادی و معنوی، از جمله این انواع می‌باشند و هر کدام، مصادیق مخصوص به خود را دارند. از آنجا که جعل مادی و معنوی، با یکدیگر، تفاوت داشته و هر کدام، نحوه اثبات مخصوص به خود را دارند، ضروری است تا از تعریف و مصادیق آنها، مطلع بود.

جعل مادی و انواع آن

ماده ۵۲۳ قانون مجازات، مقرر می‌دارد: "جعل و تزویر، عبارتند از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند، نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر یا بکار بردن مهر دیگری، بدون اجازه صاحب آن و نظایر این‌ها به قصد تقلب. "

بر اساس این ماده، جعل مادی، عبارت است از اقدام به تغییر یا خدشه وارد کردن، محو کردن، تراشیدن و اعمالی از این قبیل، با قصد تقلب، در ظاهر و صورت اسناد. به عبارتی، در جعل مادی، فرد جاعل، اقداماتی عملی و مادی را بر روی ظاهر سند رسمی، عادی و مدارک، انجام می‌دهد و بدین ترتیب، در شکل و محتوای آن ها، با قصد تقلب کردن، تغییر ایجاد می‌کند.

در پاسخ به این پرسش که مثال و مصادیق جعل مادی چیست؟ می‌توان گفت، مانند اینکه جاعل، مهر یا امضای کسی را جعل کند و یا اینکه بدهی شخصی را که در سند اصلی، ده میلیون تومان بوده است، با قلم بردن در سند، به صد میلیون تومان تغییر دهد. در واقع، ساختن نوشته و مهر، خراشیدن و تراشیدن اسناد، قلم بردن، الحاق کردن و محو کردن، از انواع جعل مادی هستند.

جعل مفادی یا معنوی و انواع آن

" هر یک از کارکنان ادارات دولتی و مراجع قضائی و مامورین به خدمات عمومی که در تحریر نوشته‌ها و قرارداد‌های راجع به وظایفشان، مرتکب جعل و تزویر شوند، اعم از اینکه موضوع یا مضمون آن را تغییر دهند یا گفته و نوشته یکی از مقامات رسمی، مهر یا تقریرات یکی از طرفین را تحریف کنند یا امر باطلی را صحیح یا صحیحی را باطل یا چیزی را که بدان اقرار نشده است، اقرار شده، جلوه دهند" مجازات خواهند شد.

بر اساس این ماده، جعل معنوی، تحریف در محتوا و مطالب اسناد، بدون انجام عملی مادی بر روی آن‌ها بوده و صرفا، در مورد سند رسمی، قابل انجام است. چرا که اسناد عادی، بر خلاف اسناد رسمی، با دخالت مستقیم امضا کنندگان سند، تنظیم می‌شوند و بنابراین، هیچ یک از طرفین، نمی‌تواند در چارچوب جعل مفادی، ادعا کنند که موضوع اشتباهی، در سند، صحیح جلوه داده شده است.

البته هر یک از طرفین می‌تواند، ادعا نماید که امور ذکر شده در سند عادی، در حقیقت، محقق نشده است. برای نمونه، شخص می‌تواند، ادعا کند که بر خلاف آنچه در سند عادی آمده است، مبلغ معامله دریافت نشده؛ اما این موضوع با جعل شدن سند تفاوت دارد.

در حالی که اگر در ضمن سندی رسمی، مامور تنظیم کننده سند، دریافت بهای معامله، توسط مشتری را از قول خود، بر خلاف واقع اعلام کند، مصادیقی از جعل معنوی رخ داده است و در صورت ادعای جعل نسبت به سند و اثبات آن، فرد جاعل، به مجازات مندرج در ماده ۵۳۴ که جزای نقدی و حبس است، محکوم خواهد شد.

مصادیق و انواع جعل معنوی، بر اساس ماده ۵۳۴ قانون مجازات اسلامی، می‌تواند شامل تغییر موضوع و مضمون، تغییر گفته یا نوشته یا برعکس، منعکس کردن آن، تحریف گفته‌ها یا صحیح جلوه دادن امری که باطل و نا صحیح است، باشد.

تفاوت جعل مادی و جعل معنوی

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، شیوه رسیدگی به اصالت سند، در ادعای جعل مادی و جعل معنوی، یکسان نیست. در حقیقت، در جعل مادی، معمولا، اموری مانند تطبیق امضای سند با امضای اسناد مسلم الصدور، دقت در تراشیدگی و امثال آن بررسی می‌شود. در حالی که در ادعای جعل معنوی، مفاد و عبارات سند، با آنچه که نزد مامور رسمی گفته شده، محل توجه و بررسی خواهد بود.

همچنین، جعل مادی، اعمال تغییر در ظاهر اسناد و مدارک، با انجام اعمالی نظیر خدشه دار کردن، قلم بردن، محو کردن و تراشیدن بوده، حال اینکه، جعل معنوی، شامل تغییر و تحریف، در محتوای سند و جلوه دادن آن، به گونه‌ای دیگر، بدون انجام اعمال مادی، بر روی ظاهر آن می‌باشد.

جعل مادی، در اسناد رسمی و اسناد عادی، راه دارد، اما جعل معنوی، صرفا، در اسناد رسمی راه داشته، چرا که هنگام تنظیم اسناد عادی، طرفین، هردو، حضور دارند و بر متن و محتوای سند تنظیم شده، نظارت کافی داشته و مامور رسمی، دخالتی در تنظیم آن ندارد.

یکی دیگر از روش‌هایی که امروزه، از طریق آن، جرم جعل، صورت می‌گیرد، انجام جعل، از طریق رایانه است که سبب جرم انگاری جرم جعل رایانه‌ای شده است. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، مطالعه مقاله زیر، پیشنهاد می‌گردد.

انتهای پیام/