فضای مجازی بلای این روزهای اهالی کتاب/چگونه سرانه مطالعه را بالا ببریم؟

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ، در سال 1372 خورشیدی 24 آبان به عنوان روز کتاب و کتاب‌خوانی تعیین شد. این روز، یکی از روزهای هفته کتاب نیز هست. نخستین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در روزهای چهارم تا دهم دی ماه سال 1372 با پیام رهبر فرزانه انقلاب اسلامی برگزار شد.

در هفته کتاب، در مدارس، مساجد، دانشگاه‌ها، و استان‌های کشور نمایشگاه‌ها و جشن‌های کتاب و سخنرانی در موضوع چاپ و نشرِ کتاب برگزار می‌شود.

آنچه این روزها دغدغه اصلی اهالی کتاب و ادبیات است را باید در سرانه مطالعه عمومی کشور دانست. سرانه ای که هر ساله با آمارهای متفاوتی روبرو بوده اما آنچه مسلم است را باید در مطالعه کم کتاب در عمومیت جامعه دید. این مساله البته تنها به ایران ختم نشده و این روزها سرانه مطالعه کتاب در تمامی جهان رو به کاهش گذاشته است.

اکثر منتقدین و پژوهشگران رشد تکنولوژی و سرعت در ارتباطات و همچنین گسترش بی رویه فضای مجازی در میان مردم را دلیل اصلی کاهش چشمگیر سرانه مطالعه کتاب در می دانند. معضلی که طی سالهای اخیر و با ورود رسانه های مجازی دو چندان شده و به شکل افسار گسیخته ای عموم جامعه را هدف قرار داده است.

حضور فضای مجازی و سیطره شبکه ‌های اینترنتی نه تنها سرانه مطالعه را پایین آورده بلکه به علت کاهش در خرید کتاب ناشران را نیز با مشکلات فراوانی روبرو کرده است.

از سویی برخی از ناشران یکی دیگر از مشکلات اساسی در کاهش سرانه مطالعه را قیمت بالای کتاب‌ها می‌دانند. قیمتی که بیش از همه چیز به بهای کاغذ مربوط بوده و با توجه به افزایش قیمت تولید آثار موجب گرانی کتب شده است.

عدم تنوع و جذابیت بصری در آثار مکتوب دیگر دلیل اصلی گریزان شدن مردم و مخصوصاً نسل جوان از کتابخوانی است. کتب کاغذی از قافله تکنولوژی جهان عقب مانده و همچنان با همان سبک و سیاق قدیمی به چاپ آثار می پردازند. همین مساله عاملی شده تا برخی ناشران با روش های قدیمی خداحافظی کرده و به انتشار کتاب های صوتی، کتب دیجیتال و نرم افزارهای کتاب رو آورند.

 

حجت السلام امیر صمدی مدیر امور محتوایی انتشارات جمکران در گفت و گو با خبرنگار گروه فرهنگی ،درخصوص تهاجم فرهنگی و قاچاق در بخش نشر و چاپ را یکی از دلایل اقبال کم خانواده ها به کتاب خوانی دانست و گفت: متاسفانه این روز ها کتاب های سطحی با تیراژ بالا منتشر می شوند. انتشار کتاب با مضامین غربی یکی دیگر از مشکلات بسیار آزار دهنده در مقوله چاپ و نشر بوده که اعتماد را از خانواده‌ها سلب کرده است.

 

وی چاپ کتب قاچاق را ویرانگر توصیف کرده و افزود: در این آشفته بازار وجود کتاب‌های ضاله و قاچاق، خانواده‌ ها برای انتخاب کتاب مناسب دچار سردرگمی می‌کند. به عنوان مثال فردی کتابی را با بهایی بالا خریداری کرده و بعد از چند ساعت یا روز مطالعه می‌بیند هیچ ارزشی برای او نداشته و چیزی به دانش وی اضافه نکرده است بلکه وی را به راهی نادرست هدایت می‌کند.

 

مدیر امور محتوایی انتشارات جمکران در همین راستا ادامه داد: همین عامل خوانندگان کتاب را به عرصه نشر بی‌اعتماد کرده و باید هرچه سریعتر و تا قبل از اینکه سرانه مطالعه پایین‌تر از وضع فعلی برسد به این وضع رسیدگی شود. باید نظارت بر چاپ کتاب بالا رفته و نگذاریم هر کتابی چاپ شود. حتی در حوزه کتاب‌های دینی هم باید نظارت شود تا مبادا در کتابی تصویر غلطی از دین ارائه شود. در حوزه کتاب‌های دینی باید آثاری فاخر به جامعه ارائه دهیم تا آنها با رغبت به سمت آثار مذهبی بیایند.

 

وی خانواده را یکی از اصول اساسی در ایجاد فرهنگ مطالعه دانست و تصریح کرد: خانواده‌ها یکی از ارکان اصلی و اساسی در ایجاد فرهنگ کتاب و کتابخوانی هستند. خانواده‌ها باید به جای رجوع به فضاهای مجازی و یا رسانه‌های دیگر، کودکان خود را به مطالعه کتاب‌های خوب داخلی تشویق کنند.

 

عباس سجادی نویسنده و شاعر کشورمان در گفت و گو با خبرنگار گروه فرهنگی ، به اشاره به شروع هفته ملی کتاب و کتابخوانی، بحران کتاب در ایران را بحران خواننده کتاب و کتابخوانی اعلام کرد و گفت: بحران اصلی موجود در عرصه کتاب کشور، بحران کتابخوانی است. این بحران در دهه های گذشته هم بوده اما این روزها تشدید شده است. این اتفاق به واسطه رویکردی است که عموم مردم نسبت به فضای مجازی دارند. فضای مجازی زمان زیادی را از مردم می گیرد و اوقات فراغتشان را پر کرده است و این در بحث کتابخوانی بحران بزرگی محسوب می شود.

نویسنده مجموعه "در سایه غزل" منابع موجود در فضای مجازی را نامعتبر خواند و تصریح کرد: آنچه در فضای مجازی به عنوان اطلاعات به دست مخاطب می رسد، خودش هم مجازی است و خیلی سند موثقی محسوب نمی شود و واقعی و حقیقی نیست. خواننده می تواند واقعیات و حقایق را در حوزه کتاب با تحقیق و تعمق بیشتری کسب کند.

 

 

فاطمه راکعی نویسنده، محقق و فعال حوزه ادبیات در گفت و گو با خبرنگار گروه فرهنگی ، سرانه مطالعه کتاب را نامناسب خواند و گفت: با توجه به اسناد موجود و مشاهدات می توانم بگویم که وضعیت مطالعه کتاب در کشور وضعیت مطلوبی نیست و اقدامات صورت گرفته برای تشویق مردم برای کتابخوانی تاکنون چندان تاثیر مثبتی نداشته است.

وی ادامه داد: غیر از حوزه کتاب کودک که والدین برای آن هزینه می کنند و جزو دغدغه آنها محسوب می شود، در حوزه بزرگسالان متاسفانه چنین استقبالی در زمینه کتابخوانی و خرید کتاب دیده نمی شود.

نویسنده مجموعه "سفر سوختن" در همین راستا افزود: غیر از حوزه کودک، کتاب های تخصصی آموزشی و دانشگاهی در دوران مختلف تحصیلی نیز مشتریان خاص خود را همواره و البته به صورت فصلی دارد. آن چیزی که کمبودش در حوزه کتابخوانی همواره وجود داشته را می توان نبود خوانندگان جدی در گرایش های تخصصی کتب دانست. به طرزی که افرادی باشند که به صورت تخصصی مقوله ای از ادبیات، فلسفه و یا سایر رشته ها را دنبال کنند.

 

وی در تکمیل همین مطلب تصریح کرد: حوزه دیگری که همواره از اقبال عموم جامعه برخوردار بوده را می توان حوزه کتب مذهبی دانست. این کتب در تمامی سنین و در طول سال فروش خوبی را کسب می کنند و خانواده ها همواره سعی دارند تا کودکانشان را با خرید این کتاب ها به عرصه کتابخوانی علاه مند سازند.

راکعی تاثیر شبکه های مجازی در عرصه کتابخوانی را منفی دانست و افزود: متاسفانه شروع اقبال جامعه به کتابخوانی با رواج شبکه های مجازی و فضای اینترنتی همراه شد. نسل امروز با رایانه و عرصه های مجازی بیش از پیش درگیر شده و میل و رغبت بیشتری برای حضور در این رسانه ها دارد و این اتفاق قطعاً در کاهش سرانه مطالعه بی تاثیر نیست اما این را هم بدانیم که پیش از این هم ما سرانه مطالعه بالایی نداشتیم و این اتفاقی است که باید از سنین پایین به صورت فرهنگ سازی در جامعه آموزش داده شود تا مطالعه به عنوان دغدغه ای ضروری تبدیل شود.