نفقه به چه زنانی تعلق می‌گیرد؟

به گزارش خبرنگار حقوقی قضایی ،  طبق ماده  1107 قانون مدنی ايران نفقه عبارت است از نيازهای متعارف و متناسب با وضعيت زن از قبيل مسكن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزينه‌هاي درمانی و بهداشتی و هر آنچه را به صورت عادت يا احتياج لازمه‌ زندگي وی باشد. البته قانون ميزان دقيقی برای نفقه مشخص نكرده بلكه نفقه بر مبناي نياز‌های متعارف و متناسب با وضعيت زن و منطبق با عرف زمان و مكان زندگی زوجين مشخص می شود.البته پرداخت نفقه منوط به تمکین زوجه است.

يكي از موارد، داشتن رابطه‌ زناشويی است كه در اين مورد تنها به جز موارد خاص شرعی و بيماری يا درخواست‌های خلاف شئون اخلاقی يا مغاير با سلامت جسم و روح زن بايد با همسر خود تمكين كند.

از موارد ديگر تمكين اقامت دراقامتگاه دايمی شوهر است يعني زن براي دريافت نفقه بايد در خانه شوهر زندگي كند مگر يك استثنا و آن اينكه در خود عقد ازدواج شرطی غير از آن شده باشد كه زن در منزل ديگری يا خانه ديگری زندگي كند.

اگر زن بدون دليل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترك كند و حتی در خانه پدر يا مادر خويش اقامت كند مرد می ‌تواند ازدادن نفقه به وی امتناع كند و آن را پرداخت ننمايد.

 همچنین زن به حسن معاشرت با شوهر خويش  سفارش شده است. زنی كه بدون دليل موجه از تمكين خودداري  می‌کند و زن ناشزه يعنی نافرمان و خاطی است مشمول نفقه نمی شود بلكه مرد می‌تواند حتی تقاضای طلاق وی را نيز به دادگاه بدهد و مي‌تواند تجديد فراش ( زن ديگر اختيار كند ) كند.

سوء رفتار زن يا انتخاب شغلی مغاير با شئون اخلاقی و وظايف زناشويی و داشتن معاشران فاقد صلاحيت اخلاقی از ديگر موارد نشوز است.

طبق ماده 1113 در عقد منقطع، زن حق نفقه نداشته مگر اينكه شرط شده باشد يا اينكه عقد مبني بر آن جاري شده باشد نفقه تنها منحصر به زني است كه به عقد دايم در آمده است و در عقد يا ازدواج موقت زن مستحق نفقه نخواهد بود مگر اينكه در موقع عقد شرط شده باشد يا اينكه طرفين ابتدا با هم توافق كرده باشند.

 در طلاق رجعی ( طلاقی كه تا مدتش تمام نشده است مرد مي‌تواند رجوع كند) نفقه زن بر عهده مرد است؛ اگر طلاق به دليل فسخ نكاح يا طلاق رخ داده باشد زن تنها در صورتي كه باردار باشد و تا زماني كه فرزندش به دنيا بیاید حق نفقه دارد.

قبل از آنكه قانون مدنی در سال 1381 اصلاح شود زن پس از مرگ شوهرش نفقه‌ای دريافت نمی‌كرد، اما با اصلاحيه‌ای كه در همين سال  طبق ماده 1110 زن در ايامی كه در عده‌ی وفات شوهرش است نفقه دريافت می‌كند و اين نفقه در صورتی كه مرد خودش دارايی داشته باشد از دارايی وی و در غير اين صورت از اموال اقارب (آشنايان و خانواده‌ی فوت شده) كه پرداخت نفقه بر عهده‌ی آنان است تامين خواهد شد.

مطابق ماده 1111 در صورت استنكاف شوهر از دادن نفقه ،زن  باید به دادگاه مراجعه كرده و دادخواست دريافت نفقه بدهد كه در اين صورت دادگاه ميزان نفقه را توسط كارشناسی كه دادگاه تعيين می‌كند.

طبق قانون مدنی در صورتي كه شوهر پس از شكايت زن از دادن نفقه خودداري کند ،دادگاه مي‌تواند تقاضاي طلاق داده  شوهر را مجبور به طلاق دادن زن مي‌كند و علاوه براين در صورتی كه شوهر به دليل بيماري يا از كار افتادگی از دادن نفقه عاجز باشد قاضی می‌تواند او را مجبور به طلاق همسرش كند.

  

 

براي نقد كردن نفقه زن ميتواند دو نوع شكايت حقوقي و كيفري را مطرح كند كه نوع اول دادخواست حقوقي وديگري شكايت كيفري است.

 

دادخواست حقوقي: هنگامي كه زن از شوهر خود تمكين می‌كند و شوهر از دادن نفقه خودداري می کند زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دعوی حقوقی برای گرفتن نفقه اقدام کند و در اين صورت دادگاه پس از بررسي ادعاي زن حكم به پرداخت نفقه خواهد داد.

 

اما اگر محكوم به پرداخت نفقه شود و امتناع كندزن ميتواند درخواست طلاق نمايد و قاضي مرد را مكلف و مجبور خواهد كرد كه وي را طلاق دهد.

 

راه حل ديگر براي نقد كردن نفقه شكايت كيفری است كه علاوه بر دادخواست حقوقی از آنجا كه عدم پرداخت نفقه در قانون ايران جرم است زن در صورتيكه نفقه‌اش پرداخت نشود می‌تواند با مراجعه به دادسرای عمومی تعقيب جزايی شوهر را از دادگاه بخواهد و در اين صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نيز محكوم خواهد شد.

هر كس با داشتن استطاعت مالي نفقه همسر خود را در صورت تمكين ندهد و يا از تاييديه نفقه ديگر اشخاص واجب النفقه امتناع كند دادگاه او را از سه ماه و يك روز تا پنج ماه حبس محكوم خواهد نمود.

خوراک

باید به مقداری باشد که زن را سیر کند. از نظر نوع و کیفیت نیز ملاک غذایی است که برای امثال آن زن در شهرش متعارف است. همچنین نوع غذا باید با مزاج او سازگار باشد به طوری که ترک یا تحمیل آن ضرری را متوجه او نکند.

پوشاک

در جنس و نوع پوشاک نیز رعایت پوشاک متعارف شهر و دیارزن و نیز متناسب با شأنش لازم است. به گونه ای که اگر از صاحبان تجمل باشد واجب است كه علاوه بر لباس بدن، لباسى به حسب حال امثال او، برایش تهیه شود.

مسکن

در تهیه مسکن نیز ملاک همان رعایت متعارف و متناسب با شأن امثال این زن ملاک است. با توجه به این نکته که در موضوع مسکن، زن می تواند از شوهر بخواهد که برای او مسکن مستقلی تهیه کند (خودش باشد و همسرش)؛ چه به خریدن باشد و چه به اجاره و امثال آن.

هزینه درمان

در بیماریهایی که نوع مردم به آن دچار می شوند که هم دچار شدن به آنها و هم هزینه داروی آنها در بین مردم عادی و متعارف است؛ تامین هزینه جزء نفقه است و بر مرد واجب؛ اما در بیماریهای و یا هزینه های نامتعارف بر مرد واجب نیست که به عنوان نفقه هزینه ای کند.

در بحث نفقه، قانون توجهی به توان مالی مرد ندارد، اما مطابق رویه های موجود، تمام کارشناسان نفقه در هنگام تعیین مبلغ، به توان مالی مرد نیز توجه می‌کنند، به طوری که اگر مرد توان مالی خوبی داشته باشد، حتما نفقه بالایی برای زن تعیین می‌کنند.

اگر مردی با توان مالی کم به سراغ دختری از طبقه بالا برود قانون گذار به نیازهای زن متناسب با شأن او توجه دارد و زیاد کاری با توان مالی مرد ندارد، به عبارتی اگر مرد برای بدست آوردن جایگاه خاص با زنی از طبقه بالا ازدواج کند طبق قانون باید نفقه متناسب با شأن او را بپردازد.

البته رویه ای وجود دارد که بر اساس آن کارشناسان به خاطر مصالح خانواده، اعسار مرد (ناتوانی مالی) را به صورت پنهان در نظر می‌گیرند و در تعیین میزان نفقه، مراعات مرد را می‌کنند.

در فاصله میان عقد و انجام ازدواج نفقه ای به زن تعلق نمی‌گیرد مگر اینکه زن برای شروع زندگی اعلام آمادگی کرده باشد اما مرد از بردن همسرش خودداری کند که در این صورت زن صاحب نفقه می‌شود. در این صورت نیز زن باید بتواند ادعای خود را ثابت کند یعنی یا باید به نزدیک‌ترین مجتمع قضایی محل سکونت خود مراجعه و 3 برگ اظهار نامه دریافت و آمادگی خود را اعلام کند یا اینکه چند نفر را به شهادت بگیرد و استشهادیه‌ای تنظیم کند.

همچنین به زنی که بعد از عقد شروع به زندگی زناشویی و رفتن به خانه شوهر را مشروط به پرداخت مهریه کند نفقه تعلق می گیرد و مرد باید نفقه وی را بپردازد. این امر در ماده 1085 قانون مدنی به طور کامل آمده است.