انتشار داده‌های قضایی؛ بسترساز نوآوری، تحقق عدالت هوشمند و حکمرانی مطلوب

در عصر حاضر، داده به عنوان سوخت اصلی هوش مصنوعی و پایه توسعه فناوری‌های نوین شناخته می‌شود. حجم و کیفیت داده‌ها تعیین‌کننده توانایی تحلیل دقیق، پیش‌بینی روند‌ها و طراحی سامانه‌های هوشمند است.

هرچه داده‌ها شفاف‌تر، پاک‌تر و متنوع‌تر باشند، امکان خلق ابزار‌های هوشمندتر برای بهبود خدمات عمومی و تصمیم‌گیری‌های کلان افزایش می‌یابد و حوزه قضایی نیز از این قاعده مستثنی نیست. دسترسی به داده‌های دقیق و گمنام‌سازی‌شده می‌تواند پایه‌ای برای تحول دیجیتال و تحقق عدالت هوشمند و حکمرانی مطلوب قضایی باشد.

در همین رابطه محمد کاظمی‌فرد، رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در گفت‌و‌گو با میزان اعلام کرده که بیش از ۱۱۵ میلیون رأی قضایی معادل بیش از ۱۰ میلیارد کلمه ثبت شده که ظرفیت عظیمی برای توسعه ابزار‌های هوشمند فراهم می‌کند.

وی افزود: اما اکنون حدود ۱۰ میلیون رأی پس از پالایش و گمنام‌سازی در اختیار شرکت‌ها و فعالان حوزه هوش مصنوعی قرار گرفته است تا برای آموزش الگوریتم‌های خود مورد استفاده قرار داده و از قبل آن امکان توسعه سامانه‌های مشاوره‌ای، پیش‌بینی روند پرونده‌ها و افزایش شفافیت قضایی را فراهم کنند.

کاظمی فرد گفت: هدف این اقدام، طراحی و بهره‌برداری از دستیاران حقوقی هوشمند برای مردم است که مشاوره دقیق ارائه دهند، مدارک لازم را معرفی کنند، مسیر رسیدگی را شفاف کنند و نتیجه احتمالی شکایت را پیش‌بینی نمایند.

وی تأکید کرد که انتشار تدریجی داده‌های دیگر مانند نظریات، استعلامات و مکاتبات نیز اهمیت دارد تا ظرفیت آموزشی و پژوهشی هوش مصنوعی در حوزه حقوقی کشور افزایش یابد و با همکاری با شرکت‌های مختلف خدمات سریع‌تر، دقیق‌تر و شفاف‌تری به مردم ارائه کند.

رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در پایان افزود: می‌توان امیدوار بود که شرکت‌های فعال در زمینه هوش مصنوعی و توسعه دهنده خدمات حقوقی  با استفاده از این داده‌ها بتوانند محصولات قابل ارائه‌ای برای مردم را رونمایی کنند تا مسیر توسعه هر چه بیشتر هوش مصنوعی در حوزه حقوقی کشور عملیاتی و تجاری شود و خدمات بهینه‌ای به شهروندان ارائه گردد.

ساده‌سازی دسترسی مردم به خدمات قضایی با هوشمندسازی میسر می‌شود

در این راستا علی‌اصغر غفوری‌فرد، رئیس هیئت‌مدیره شرکت دانش بنیان داده‌کاوان آمیتیس در گفت‌و‌گو با میزان و در پاسخ به این سوال که مجموعه‌های توسعه دهنده خدمات هوش مصنوعی با استفاده از چنین داده‌هایی چه خدماتی را می‌توانند به سیستم قضایی کشور و در نهایت مردم ارائه دهند، گفت: مأموریت ما تسهیل زندگی مردم و حل مسائل کشور از طریق هوشمندسازی و برخط‌سازی خدمات است. نمونه بارز این فعالیت، همکاری با قوه قضاییه در ایجاد سامانه «محکمیار» است که خدمات قضایی را به صورت آنلاین و کاملاً غیرحضوری و بی‌نیاز از مراجعات به دفاتر ارائه می‌دهد.

وی افزود: تصمیم قوه قضاییه برای واگذاری بیش از ۱۰ میلیون پرونده و رأی گمنام‌سازی‌شده به بخش خصوصی و مشارکت شرکت آمیتیس یک رویداد بی‌سابقه در حوزه حکمرانی است. چنین حجمی از داده‌ها برای نخستین بار در اختیار یک مجموعه فناور قرار می‌گیرد تا بستر تحلیل‌های علمی و کاربردی در حوزه قانون و عدالت تقویت شود.

ابزار‌های مشورتی هوشمند توسعه می‌یابند

غفوری‌فرد گفت: این داده‌ها امکانی بی‌همتا فراهم می‌کند تا روند‌ها و ساختار‌های کلان قضایی و حقوقی شناسایی شود، ابزار‌های مشورتی هوشمند برای مردم توسعه یابد، سامانه‌های پیش‌بینی و تصمیم‌یار در حوزه اجتماعی و حقوقی ایجاد شود و راهبری قانونی در امور قضایی برای مردم پیاده‌سازی گردد. این داده‌ها می‌توانند مبنای طراحی سامانه‌های مشورتی باشند که پیش از مراجعه به قوه قضاییه، مردم را در مسیر‌های درست حقوقی و قانونی هدایت کنند یا حتی مشورت‌های حین کار و روزمره ارائه دهند تا از شکل‌گیری اختلافات و پرونده‌ها جلوگیری شود.

وی گفت: مجموعه ما می‌تواند با همین داده‌ها و تجربه خود در هوشمندسازی و برخط‌سازی خدمات، به قوه قضاییه کمک کند تا سطح آگاهی مردم از حقوق، قوانین و فرآیند‌ها بالا رود، سرعت رسیدگی‌ها افزایش یابد و با کاهش تعداد پرونده‌ها، عدالت اجتماعی تقویت و مشکلات قانونی و اجتماعی کاهش یابد.

وی گفت: بهره‌گیری از این داده‌ها امکان ساخت ابزار‌های دستیار هوشمند برای کارشناسان و قضات را فراهم می‌کند که در شناسایی و دسته‌بندی پرونده‌ها، خلاصه‌سازی و تحلیل داده‌های فردی، بررسی کلان‌داده‌ها و کشف روند‌های پنهان، مشاهده سریع ارائه مشابه در پرونده‌های مشابه و تجمیع، یکسان‌سازی و مقایسه با مبانی و منابع اولیه و اصول قضایی نقش مؤثری ایفا کنند و به بهبود دقت و سرعت تصمیم‌گیری‌ها کمک کرده و اعتبار و اعتماد عمومی به نظام عدالت را ارتقاء دهد.

توسعه خدمات نوآورانه حقوقی با داده‌های پاک و باکیفیت حاصل می‌شود

فاطمی، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان آیه، در گفت‌و‌گو با میزان گفت: این شرکت از ابتدای امسال با هدف توسعه خدمات نوآورانه، وارد عرصه حقوقی شده است. تاکنون محصولات متنوعی همچون سامانه‌های مدیریت پرونده، مشاوره‌های تخصصی در زمینه چک و مالیات، و ابزار‌های هوشمند نگارش قرارداد‌ها و اسناد حقوقی را طراحی و عرضه کرده است.

داده‌ها مسیر توسعه پروژه‌ها را هموار می‌کنند

وی افزود: دسترسی به داده‌های ارزشمند مراجع قضایی و مرکز آمار یکی از مهم‌ترین پشتوانه‌های فعالیت‌های شرکت محسوب می‌شود. این داده‌ها نقش بسزایی در ارتقای کیفیت محصولات داشته و مسیر توسعه پروژه‌های هوش مصنوعی شرکت را هموار کرده‌اند.

وی همچنین تأکید کرد که همکاری نزدیک با نهاد‌های حاکمیتی و پژوهشی برای توسعه فناوری‌های بومی هوش مصنوعی می‌تواند ضمن تأمین نیاز‌های داخلی، جایگاه ایران را در بازار‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تقویت کند.

تحلیل کلان داده‌ها اختلافات را پیشگیری و ریسک را مدیریت می‌کند

علیرضا رضوانی، مدیرعامل استارتاپ عدلینک نیز در گفت‌و‌گو با میزان گفت: تیم ما با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین به دنبال ارائه راهکار‌های نوآورانه حقوقی و قضایی است. هدف اصلی ما هموار کردن مسیر خدمات حقوقی برای مردم، وکلا و کل اکوسیستم حقوقی کشور است.

با کمک داده‌ها می‌توان روند پرونده‌ها را پیش‌بینی کرد 

وی افزود: ادلینک با استخراج و تحلیل داده‌های قضایی امکان کنار هم قرار دادن آراء در موضوعات مشابه و تولید داده‌های تجمیعی را فراهم می‌کند. این داده‌ها می‌توانند برای پیش‌بینی روند پرونده‌ها، پیشنهاد مدارک و مقررات قابل استناد، تنظیم دادخواست‌ها و لوایح بهینه و حتی آموزش حقوقی مورد استفاده قرار گیرند.

کلان‌داده‌ها ریسک قرارداد‌ها را مدیریت می‌کنند

وی گفت:همچنین با مطالعه کلان داده‌های قضایی می‌توان برای قرارداد‌ها سازوکار‌های مدیریت ریسک طراحی کرد تا قرارداد‌ها هنگام تنظیم، ریسک‌های احتمالی را پوشش دهند و هدف اصلی خود را که پیشگیری از اختلاف است، برآورده کنند.

تحلیل داده‌ها مراجعات غیرضروری را کاهش می‌دهد

رضوانی ادامه داد: چنین رویکردی می‌تواند به کاهش تشکیل پرونده‌های غیرضروری، جلوگیری از هزینه‌های اضافی افراد در فرآیند دادرسی و کاهش مراجعات حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی منجر شود.

وی افزود: آمار نشان می‌دهد در بسیاری از کشور‌های توسعه یافته مراجعات حضوری به محاکم زیر ده درصد است و ما نیز باید در این مسیر حرکت کنیم. علاوه بر این، تحلیل این داده‌ها می‌تواند مواد قانونی که بیشترین دعاوی را ایجاد می‌کنند شناسایی کرده و به عنوان گزارشی به نهاد‌های قانون‌گذاری ارائه شود تا اصلاحات لازم صورت گیرد. از سوی دیگر، مقایسه آراء مشابه و کشف انحراف معیار شعب می‌تواند به قوه قضاییه برای نظارت بهتر کمک کند و زمینه ایجاد وحدت رویه قضایی را با سرعت و دقت بیشتری فراهم آورد.

رضوانی همچنین گفت: پاک‌سازی و استانداردسازی داده‌های قضایی یکی از حساس‌ترین وظایف استارتاپ است. فرایند استخراج و تفکیک اجزای هر رأی و کنار هم قرار دادن آنها بدون خطا امکان ارائه الگو‌های دقیق و قابل اعتماد را فراهم می‌کند. چنین فرآیندی می‌تواند تحولی بزرگ در نظام حقوقی و قضایی کشور ایجاد کند.

انتهای پیام/