راهکار‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت برای عبور از بحران آب؛ از اصلاح الگوی کشت تا رفع فرسودگی شبکه آبرسانی

خشکسالی، کاهش بارندگی، افزایش دمای هوا و برداشت بی‌رویه از منابع آبی طی سال‌های اخیر، کشور را با بحرانی روبه‌رو کرده که ابعاد آن روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود.
 
ناترازی در منابع و مصارف آب، از مرز‌های هشدار عبور کرده و زنگ خطر را در اغلب استان‌های کشور به صدا درآورده است. افت سطح آب‌های زیرزمینی، کاهش شدید حجم مخازن سد‌ها و خشک‌شدن رودخانه‌های دائمی، نشانه‌های روشنی از وضعیتی است که دیگر نمی‌توان آن را موقتی یا گذرا تلقی کرد.

همچنین الگوی مصرف در بسیاری از بخش‌ها تغییر نکرده و همچنان بخش کشاورزی بیش از ۸۰ درصد از منابع آبی کشور را به خود اختصاص می‌دهد.

پروژه‌های پرهزینه انتقال آب، سدسازی‌های گسترده و توسعه نامتوازن صنایع در مناطق کم‌آب، از جمله اقداماتی است که در دهه‌های گذشته به‌جای مهار بحران، بر شدت آن افزوده‌اند. 

در همین زمینه هاشم اورعی، کارشناس انرژی، در گفت‌و‌گو با میزان با اشاره به تداوم بحران آب در کشور، این موضوع را نتیجه چند دهه سوءمدیریت دانست و گفت: اگر سیاست‌گذاران برنامه‌ای علمی تدوین و اعلام کنند، می‌توان مسیر اصلاح را آغاز کرد؛ اما اکنون بیشتر از آنکه به اقدامات اساسی پرداخته شود، وعده‌های زودبازده مطرح می‌شود. 

اورعی با بیان اینکه بیش از ۸۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، افزود: البته آمارهای وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی متفاوت است، اما بدون تردید بخش عمده‌ای از منابع آبی در کشاورزی مصرف می‌شود. درحالی‌که بیشترین توجه دولت به بخش‌های دیگر مانند صنعت و مصرف خانگی است. 

وی تأکید کرد: ۲ اقدام اساسی برای اصلاح مصرف آب در کشاورزی ضروری است، اول تغییر الگوی کشت متناسب با اقلیم کشور و دوم ارتقای فناوری تولید؛ ما نمی‌توانیم در همه مناطق هر محصولی مانند هندوانه بکاریم؛ چرا که برای تولید یک کیلو هندوانه حدود ۲۵۰ لیتر آب مصرف می‌شود. 

توسعه صنعتی بدون توجه به منابع آب، اشتباه است

این کارشناس انرژی با اشاره به جانمایی نامناسب صنایع در مناطق کویری کشور، گفت: در طرح‌های توسعه صنعتی کشور، تأمین پایدار آب از قلم افتاده است. استقرار صنایع آب‌بر در مناطق مرکزی بدون درنظر گرفتن منابع آب، یک خطای راهبردی بوده که اکنون با پروژه‌های انتقال آب از خلیج‌فارس می‌خواهند آن را جبران کنند؛ درحالی‌که این راه‌حل نه اقتصادی و نه از نظر محیط‌زیستی قابل دفاع است.

اورعی با بیان اینکه برخی از پروژه‌های انتقال آب در مقیاس‌های بسیار بزرگ، نه‌تنها راه‌حل نیستند بلکه بحران‌زا هستند، افزود: برای انتقال هزار کیلومتر آب از خلیج‌فارس به مناطق مرکزی کشور، باید هزینه‌ها، تبعات زیست‌محیطی و پیامد‌های اکولوژیک آن به‌دقت بررسی شود. 

اورعی در ادامه اظهار کرد: مصرف آب خانگی در کشور سهم ناچیزی در حدود ۶ درصد دارد، اما اغلب تمرکز مسئولان بر این بخش است. در حالی‌که حتی اگر مردم ۱۰ درصد کاهش مصرف داشته باشند، تنها ۰.۶ درصد از مصرف کل آب کاهش خواهد یافت؛ بنابراین نباید بار اصلی بحران آب را بر دوش مردم گذاشت. 

راهکار کوتاه‌مدت؛ اصلاح تدریجی قیمت آب

این کارشناس انرژی درباره راهکار‌های کوتاه‌مدت برای عبور از بحران، گفت: افزایش تدریجی قیمت آب و واقعی‌سازی آن، یکی از راه‌ها برای مدیریت مصرف در کوتاه‌مدت است. 

وی افزود: بسیاری از شهروندان حتی نمی‌دانند ماهانه چقدر برای آب پرداخت می‌کنند. وقتی کالایی تقریباً رایگان باشد، هیچ انگیزه‌ای برای صرفه‌جویی وجود ندارد. 

اورعی ادامه داد: این مسئله فقط در بخش خانگی نیست؛ در کشاورزی و صنعت نیز همین وضعیت حاکم است. در غیاب یک سیاست قیمت‌گذاری مؤثر، نمی‌توان انتظار داشت مردم یا تولیدکنندگان در مصرف منابع آبی، رفتار مسئولانه‌ای از خود نشان دهند. 

هدررفت بالای آب در شبکه آبرسانی شهری باید اصلاح شود

این کارشناس انرژی با اشاره به فرسودگی گسترده شبکه آبرسانی درون‌شهری گفت: بر اساس برآوردها، حدود ۳۰ درصد از آب شرب شهری پیش از رسیدن به مصرف‌کننده، در شبکه‌های فرسوده از بین می‌رود. اصلاح این شبکه‌ها از اقدامات فوری و ضروری در مدیریت مصرف آب است. 

ذخیره‌سازی عمقی آب، راهی برای کاهش تبخیر

وی همچنین تبخیر بالای آب در پشت سد‌ها را یکی از معضلات جدی کشور دانست و گفت: در کشوری با تابش شدید آفتاب مانند ایران، ذخیره‌سازی سطحی آب عملاً باعث افزایش تبخیر می‌شود. باید به سمت ذخیره‌سازی عمقی و استفاده از روش‌های نوین مدیریت منابع آبی حرکت کنیم. حدود یک‌سوم آب کشور تبخیر می‌شود که عددی بسیار بالا است. 

اورعی تاکید کرد: عبور از بحران آب نیازمند شفافیت، صداقت، مشارکت مردم و تصمیم‌گیری مبتنی بر دانش است. اگر همان مسیر گذشته را ادامه دهیم، بحران فقط عمیق‌تر خواهد شد. باید پذیرفت که این مسئله، راه‌حل کوتاه‌مدت ندارد و نیازمند یک برنامه‌ریزی ملی و صادقانه است. 

انتهای پیام/