اعلامیه حفاظت از غیرنظامیان در برابر استفاده از سلاح‌های انفجاری؛ اهداف و چشم‌انداز

استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت باعث رنج غیرنظامیان در طول و پس از درگیری‌های مسلحانه می‌شود. 

اعلامیه سیاسی حفاظت از غیرنظامیان در برابر استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت، که در سال ۲۰۲۲ تصویب شد، نخستین به‌رسمیت شناختن رسمی و بین‌المللی پیامد‌های انسانی ویرانگر این عمل و نیاز فوری به رسیدگی به آنهاست. 

این اعلامیه کشور‌های تاییدکننده خود را متعهد می‌کند که گام‌های خاصی را برای پیشگیری و جبران آن آسیب بردارند. تاکنون ۸۸ کشور این اعلامیه را تایید کرده‌اند. 

منظور از استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت چیست؟

استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت یکی از جدی‌ترین تهدید‌ها برای غیرنظامیان در درگیری‌های مسلحانه معاصر است. سلاح‌های انفجاری شامل طیف وسیعی از سلاح‌های معمولی پرتاب شده از هوا و شلیک سطحی، ازجمله بمب‌های پرتابی از هواپیماها، پرتابه‌های توپخانه‌ای، گلوله‌های خمپاره، راکت و موشک است. 

استفاده از آنها در مناطق پرجمعیت (شهرها، شهرک‌ها، روستا‌ها و سایر تجمع‌های غیرنظامیان) خطر‌ها را برای غیرنظامیان و اشیاء غیرنظامی افزایش می‌دهد. اثر‌های گسترده و عدم دقت ذاتی برخی از سلاح‌های انفجاری پیامد‌های انسانی را به‌شدت تشدید می‌کند. 

این روش جنگی که از آن به‌عنوان بمباران و گلوله‌باران مناطق پرجمعیت نیز یاد می‌شود، سالانه باعث تلفات ده‌ها هزار غیرنظامی در سراسر جهان شده و میراثی از آسیب‌های جدی و بلندمدت برجای می‌گذارد. 

سلاح‌های انفجاری چه نوع آسیب خاصی در مناطق پرجمعیت ایجاد می‌کنند؟

اثر‌های فوری یا مستقیم شامل مرگ، صدمه‌های جسمی و آسیب روانی و همچنین آسیب و تخریب خانه‌ها، مغازه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و سایر سازه‌های غیرنظامی است. بیشتر افرادی که براثر استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت کشته یا مجروح شده‌اند، غیرنظامیان هستند.

بمباران و گلوله‌باران مناطق پرجمعیت اثر‌های غیرمستقیم طولانی‌مدت بر غیرنظامیان، سال‌ها پس از پایان درگیری‌ها، دارد. به‌عنوان نمونه، سلاح‌های انفجاری به زیرساخت‌های غیرنظامی حیاتی مانند نیروگاه‌ها، تاسیسات مراقبت‌های بهداشتی و سیستم‌های آب و فاضلاب آسیب می‌زنند یا آنها را از بین می‌برند و در خدمات اولیه اختلال ایجاد می‌کنند. وقفه در خدماتی مانند مراقبت‌های بهداشتی و آموزش به نوبه خود حقوق بشر را نقض می‌کند.

• بیشتر بخوانید:
• دیوان کیفری بین‌المللی چیست؟
• دیوان بین‌المللی دادگستری چقدر قدرت دارد؟
• معاهده چهارم کنوانسیون ژنو چیست

استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت نیز می‌تواند به محیط زیست و میراث فرهنگی آسیب برساند یا آنها را از بین ببرد. آسیب‌های زیست‌محیطی باعث ایجاد طیفی از اثر‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت بر سلامت انسان و همچنین آسیب به حیات وحش و اکوسیستم می‌شود. بمباران میراث فرهنگی نیز به از دست رفتن بخش ارزشمندی از تاریخ و فرهنگ یک جامعه می‌شود.

همه اثر‌های یادشده همراه با خطر مهمات منفجرنشده و ترس از حمله‌ها با سلاح‌های انفجاری اضافی به‌طور معمول به آوارگی گسترده منجر می‌شود. 

اثر‌های گسترده چیست و چرا مشکل‌ساز هستند؟

پیامد‌های انسانی سلاح‌های انفجاری زمانی قابل پیش‌بینی است و تشدید می‌شود که این سلاح‌ها اثر‌های خود را در منطقه وسیعی گسترش دهند. 

سلاح‌های انفجاری اگر شعاع انفجار یا تکه‌تکه شدن وسیعی داشته باشند، یا چندین مهمات در یک زمان منفجر شوند، یا ترکیبی از این ویژگی‌ها را داشته باشند، می‌توانند چنین اثر‌هایی داشته باشند. نمونه‌ها عبارتند از تسلیحات هوایی خاص، راکت‌انداز‌های چند لوله‌ای با راکت‌های هدایت‌نشده، و خمپاره‌ها و توپخانه‌های کالیبر بزرگ که مهمات غیر هدایت‌شونده را شلیک می‌کنند.

اعلامیه حفاظت از غیرنظامیان در برابر استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت

برخی دولت‌ها، جامعه بشری و سازمان‌‎های بین‌المللی با اذعان به اینکه استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت درطول درگیری‌های مسلحانه باعث رنج غیرنظامیان می‌شود، برای تهیه اعلامیه سیاسی درمورد حمایت از غیرنظامیان در برابر استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت با یکدیگر همکاری کردند. 

اتریش، ایرلند و برخی کشور‌های دیگر در سال ۲۰۱۹ یک روند سیاسی را آغاز کردند که به تصویب بیانیه در ژوئن ۲۰۲۲ (تیر/خرداد ۱۴۰۱) منجر شد. در مجموع ۸۳ کشور در ۱۸ نوامبر ۲۰۲۲ (۲۷ آبان ۱۴۰۱) اعلامیه را در دوبلین تایید کردند. ۵ کشور دیگر نیز تا اول فوریه ۲۰۲۵ (۱۳ بهمن ۱۴۰۳) به این بیانیه پیوستند. حمایت‌کنندگان شامل ۲۸ کشور عضو ناتو و ۶ کشور از ۸ صادرکننده اصلی اسلحه هستند. 

شبکه بین‌المللی سلاح‌های انفجاری (INEW)، یک ائتلاف جهانی است که دیده‌بان حقوق بشر و سایر گروه‌های غیردولتی در سال ۲۰۱۱ آن را تاسیس کردند؛ این ائتلاف در فرآیند قبل و بعد از تصویب اعلامیه نقشی اساسی داشت.

انتهای پیام/