کریدور موهوم زنگزور؛ خوابی که تعبیر نخواهد شد

خبرگزاری میزان – موضوع ایجاد مسیر موسوم به زنگزور طی روزهای گذشته با واکنش‌هایی همراه شده است.

این موضوع درپی سفر اخیر رئیس‌‎جمهور روسیه به جمهوری آذربایجان و دیدار با الهام علی‌اف، به سرخط خبرها بازگشت.

جنگ قره‌باغ و موضوع مسیر ارتباطی جمهوری آذربایجان به نخجوان

پس از جنگ ۴۴ روزه میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ، توافق‌نامه صلحی میان این ۲ کشور در مسکو و با میانجی‌گری روسیه به امضا رسید.

درپی امضای این توافق موضوع ارتباط جمهوری آذربایجان با نخجوان بیش از گذشته مطرح شد؛ در بیانیه‌ای که در نوامبر سال ۲۰۲۰ (آبان ۱۳۹۹) میان باکو، ایروان و مسکو به امضا رسید طرفین به نظارت روسیه بر مسیری که آذربایجان و نخجوان را از طریق ارمنستان به هم مرتبط می‌کند، متعهد شدند.

با وجود این در بیانیه امضاشده نامی از مسیر موسوم به زنگزور به میان نیامده است.

وزیر خارجه روسیه نیز اخیرا با اشاره به اینکه ما حامی انعقاد سریع یک معاهده صلح میان باکو و ایراوان و رفع انسداد ارتباط‌ها هستیم، بیان کرد که بسته بودن زنگزور ازسوی ارمنستان ارتباط را در منطقه دشوار کرده است.

این اظهارات لاوروف گمانه‌زنی‌هایی را درباره احتمال باز شدن مسیر ارتباطی میان جمهوری آذربایجان و نخجوان درپی داشته است.

این گمانه‌زنی ها زمانی بیشتر شد که ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، در یک نشست خبری، گفت: زنگزور مسیری است که قلمرو جمهوری آذربایجان را از طریق سیونیک ارمنستان به نخجوان متصل می‌کند.

مقام وزارت خارجه روسیه، اظهار کرد: در چارچوب مذاکرات صلح سه‌جانبه با ارمنستان و جمهوری آذربایجان، رفع انسداد زنگزور مورد بحث قرار می‌گیرد.

تاکید ایران بر مخالفت با هرگونه تغییر ژئوپلیتیک در منطقه

در روزهای اخیر مقام‌های کشورمان مخالفت قاطع خود را با ایجاد هرگونه تغییر ژئوپلیتیک در منطقه و ایجاد چنین مسیر ارتباطی اعلام کردند.

همچنین دستیار وزیر امور خارجه و مدیر کل اوراسیا در دیدار با سفیر روسیه در تهران، احترام به حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و منافع متقابل کشور‌ها را ضامن صلح پایدار و زمینه ساز همکاری‌های منطقه‌ای در قفقاز ذکر کرد.

در این دیدار ضمن تبادل نظر درباره تحولات جاری در قفقاز، بر مواضع ایران در مخالفت با تغییر مرز‌های شناخته‎شده بین‎المللی و تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه و ضرورت توجه به منافع و نگرانی‌های مشروع تمامی کشور‌های منطقه تاکید شد.

همچنین سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه نیز با انتشار پیامی در ایکس، نوشت: منطقه قفقاز برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت ژئوپلیتیک و راهبردی دارد؛ قرابت‌های تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی اهمیت گسترش روابط با کشور‌های این منطقه را دوچندان کرده است.

مخالفت ارمنستان با رفع انسداد با منطق کریدور

مهدی سبحانی، سفیر ایران در ارمنستان نیز به‌تازگی با آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت ملی ارمنستان، دیدار و گفت‌وگو کرد.

گریگوریان در این دیدار تاکید کرد که مرز ارمنستان و ایران مرز صلح، دوستی و زندگی مسالمت‌آمیز است و ارمنستان اهمیت ویژه‌ای به ارتباط با جمهوری اسلامی ایران قائل است و هیچ نیرویی نمی‌تواند ارتباط و اتصال سرزمینی ایران و ارمنستان را قطع کند.

وی با تاکید بر اینکه هرگونه رفع انسدادی در داخل خاک ارمنستان تحت کنترل نهادهای داخلی ارمنستان و حاکمیت ملی و سرزمینی آن خواهد بود تصریح کرد که ارمنستان مخالف هرگونه رفع انسدادی با منطق کریدور است.

پیشینه گمانه‌‎زنی‌ها درباره زنگزور

در همین رابطه محسن پاک‌‎آیین، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان در گفت‎وگو با میزان ضمن تشریح برخی از ابعاد این موضوع، گفت: پس از سفر ولادیمیر پوتین به جمهوری آذربایجان، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در مصاحبه با شبکه یک تلویزیون روسیه، صحبت‌های دوپهلویی را مطرح کرد.

وی با بیان اینکه این صحبت‌های لاوروف صراحت نداشت، اظهار کرد: وزیر خارجه روسیه گفت که ارمنستان در حال نقض توافق‌نامه‌ای است که از سوی نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، برای رفع انسداد ارتباط‌ها امضا شده است.

پاک‌آیین با اشاره به اینکه در این صحبت لاوروف نه اسم زنگزور است و نه اشاره‌ای به کریدور شده است، بیان کرد: اشاره مشخص لاوروف هم به توافق‌نامه صلح سال ۲۰۲۰ مسکو است که بعد از جنگ ۴۴ روزه میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان امضا شد.

دیپلمات پیشین کشورمان، اضافه کرد: حتی در این توافق‌نامه صلح و در بند ۹ آن اشاره‌ای به کریدور زنگزور نشده است؛ بلکه از طرفین خواسته شده که به انسداد ارتباطات پایان دهند.

پاک‌آیین، عنوان کرد: بعد از این صحبت لاوروف، گمانه‌زنی‌هایی در رسانه‌ها مطرح شد که منظور وزیر خارجه روسیه کریدور زنگزور بوده و بعد هم این موضوع را مطرح کردند که ایران چه خواهد کرد.

ابهام در اظهارات لاوروف

کارشناس مسائل قفقاز با اشاره به اینکه در وهله اول باید گفت که اظهارات وزیر خارجه روسیه یک صحبت غیرصریح و دوپهلو است، اظهار کرد: لاوروف تنها به رفع انسداد ارتباط اشاره کرده که آن هم در بند ۹ موافقت‌نامه مسکو کاملا مبهم بوده و مشخص نشده است.

وی ادامه داد: موضوع بعد این است که جمهوری آذربایجان و ارمنستان در روند مذاکرات صلح و برای رسیدن به یک توافق اعلام کردند که در ارتباط با بحث رفع انسداد مسیر‌های ارتباطی به نتیجه رسیده‌اند و این بند را از مذاکرات صلح حذف می‌کنند و بعد‌ها درباره آن مذاکره می‌کنند.

پاک‌آیین تصریح کرد: این بدان معناست که ارمنستان و جمهوری آذربایجان اصلا علاقه‌مند نیستند که فعلا وارد موضوع رفع انسداد ارتباطی شوند و این موضوع را برای بعد از توافق‌نامه صلح گذاشته‌اند.

اعمال فشار بر ارمنستان

سفیر پیشین ایران با بیان اینکه به نظر می‌رسد اظهارات لاوروف بیشتر یک اعمال فشار به ارمنستان است، به دلیل اینکه ارمنستان رویکرد‌های غرب‌گرایانه خود و ارتباط با کشور‌های غربی از جمله فرانسه را افزایش داده است، می‌گوید: فرانسه هم ظاهرا محموله‌های سلاح را از مسیر هوایی به ارمنستان ارسال کرده است که این موارد باعث شده که مسکو موضع‌گیری کند و وزیر خارجه روسیه حرفی در جمهوری آذربایجان بزند که علیه ارمنستان باشد.

روسیه به دنبال کسب امتیاز از جمهوری آذربایجان

دیپلمات پیشین کشورمان در بخشی دیگر گفت: به نظر می‌رسد که روسیه به دنبال کسب امتیازهایی از جمهوری آذربایجان در حوزه انرژی است و لازمه آن این موضوع است که چنین موضعی به نفع باکو و به ضرر ایروان اتخاذ شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نمی‌توان گفت که روسیه به دنبال باز کردن کریدور زنگزور است، بیان کرد: بازکردن این کریدور در وهله نخست به ضرر خود روسیه است چراکه مسیری خواهد بود برای عبور غربی‌ها و ناتو از این مسیر به طرف دریای خزر که این امر نمی‌تواند در سیاست‌های راهبردی روسیه ملحوظ باشد.

پاک‌آیین با بیان اینکه به‌نظر می‌رسد که بیشتر این بحث زنگزور و کریدور را رسانه‌ها مطرح کردند و ۲ کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان این موضوع را از دستور کار خارج کرده و فعلا درباره مباحث دیگر صحبت می‌کنند، افزود: فرض کنیم که منظور روسیه از رفع انسداد، باز کردن کریدور زنگزور باشد، اگر چنین مسئله‌ای باشد، در وهله نخست باید ببینیم که از راه صلح‌آمیز می‌خواهد این کار را انجام دهد یا از مسیر جنگ.

• بیشتر بخوانید:
• مخالفت ایران با تغییرات ژئوپلتیک در منطقه
• عراقچی: قفقاز برای ایران اهمیت ژئوپلیتیک دارد

سناریو‌ها درباره رفع انسداد ارتباطی

دیپلمات پیشین ایران، تصریح کرد: اگر این موضوع بخواهد از مسیر مذاکره و صلح انجام شود و این کریدور باز شود و ارمنستان حاکم بر این مسیر مواصلاتی باشد و اعمال حاکمیت کند و جمهوری آذربایجان نیز بتواند از این مسیر به نخجوان برود و احتمالا ترکیه هم بخواهد از این مسیر به شرق جمهوری آذربایجان برود، بنابراین در این صورت ارمنستان هم مطالباتی خواهد داشت.

پاک‌آیین، ادامه داد: دراین صورت ارمنستان خواهد گفت که اگر با اعمال حاکمیت خود این کریدور را برای ترکیه و جمهوری آذربایجان باز کند آن‌ها هم باید مرز‌های ارمنستان را به طرف ایران و به طرف ترکیه باز کنند، یعنی ارمنستان هم از طریق نخجوان به ایران برسد و هم از مسیر شمال ارمنستان بتواند وارد ترکیه شود و به دریای سیاه راه پیدا کند و هم از مسیر شرق بتواند از طریق جمهوری آذربایجان به آستارا و بیله‌سوار برسد.

وی با اشاره به اینکه بسیار بعید است که جمهوری آذربایجان و ترکیه با پیشنهاد‌های ارمنستان موافقت کنند، گفت: چراکه سیاست این دو کشور محاصره ارمنستان است و حاضر نیستند  که مسیر‌های دیگری را به ارمنستان بدهند و بعید است که این کار انجام شود.

جمهوری آذربایجان و ارمنستان به‌دنبال درگیری جدید نیستند

به گفته سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان، به‌فرض اینکه روسیه بخواهد جنگ دیگری میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان برای بازکردن مسیر زنگزور رخ دهد؛ این فرض هم با توجه به اینکه ارمنستان و جمهوری آذربایجان که به‌تازگی از یک جنگ حدود ۳۰ ساله رها شدند، به این موضوع تن دهند و مجددا وارد جنگ شوند، بعید است.

وی افزود: این جنگ اگر رخ دهد به‌طور طبیعی ایران هم حساس خواهد شد چراکه مرز‌های ایران با ارمنستان دچار مشکل می‌شود و یک جنگ جدید ایجاد می‌شود و شاید مرز ایران قطع شود و عکس‌العمل‌هایی را ازسوی ایران خواهد داشت.

دیپلمات پیشین ایران معتقد است دراین صورت کشور‌های خارج از منطقه مانند آمریکا و فرانسه ممکن است وارد این جنگ شوند و دخالت کنند و در واقع ارمنستان را تبدیل به اوکراینی دیگر علیه روسیه کنند.

پاک‌آیین، معتقد است روسیه که در حال حاضر درگیر جنگ اوکراین است حاضر نخواهد شد که به جنگ دیگری در منطقه قفقاز وارد شود و در مقابل غربی‌ها و ناتو هم در اینجا صف‎آرایی کند.

کارشناس حوزه قفقاز با بیان اینکه هم از مسیر مذاکرات صلح‌آمیز احتمال باز شدن این کریدور در حال حاضر منتفی است و هم از مسیر جنگ بعید است که این اتفاق روی دهد، گفت: به نظر می‌رسد موضع روسیه پس از سفر پوتین به جمهوری آذربایجان بیشتر یک موضع سیاسی ضدارمنستانی است تا یک موضع که قابلیت اجرا داشته باشد.

انتهای پیام/