آیا نظام تبلیغ دینی ما برای عبادت، سیاست دارد؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی میزان ؛ امام حسن عسکری (علیه‌السلام) در روایتی فرموده‌اند: إذا نَشِطَت القلوبُ فأودِعو‌ها و إذا نَفَرت فَوَدِّعُوها: زمانی که دل‌ها سرخوشند امانت‌های خود را به آن بسپارید و زمانی که در حالت بیزاری و رمیدگی هستند آن‌ها را به خود واگذارید.» (مسند الامام العسکری علیه السلام، ص. ۲۸۸، باب ۳۹، حدیث ۵۴)

امام خمینی (رحمه‌الله‌علیه) در بحثی در باره نشاط و بهجت در عبادت، به این حدیث استناد کرده‌اند:

و دیگر از آداب قلبیه نماز و سایر عبادات که موجب نتایج نیکویی است، بلکه باعث فتح بعضی از ابواب و کشف بعضی از اسرار عبادات است، آن است که سالک، جدیت کند که عبادت را از روی نشاط و بهجت قلب و فرح و انبساط خاطر بجا آورد و از کسالت و ادبار نفس در وقت عبادت، احتراز شدید کند.

پس وقتی را که برای عبادت انتخاب می‌کند وقتی باشد که نفس را به عبادت اقبال است و دارای نشاط و تازگی است و خستگی و فتور ندارد؛ زیرا که اگر نفس را در اوقات کسالت و خستگی وادار به عبادت کند ممکن است آثار بدی به آن مترتب شود که از جمله آن‌ها آن است که انسان از عبادت منضجر شود و تکلف و تعسف آن زیاد گردد و کم کم باعث تنفر طباع نفوس شود.

باید عبادات از روی نشاط و بهجت بجا آورد شود و از تکلف و تعسف و کسالت به کلی احتراز شود تا حال محبت و عشق به ذکر حق و مقام عبوذیت رخ دهد و انس و تمکن حاصل آید؛ و در حدیث است از حضرت عسکری سلام‌الله‌علیه: «اذا نَشَطَتِ الْقُلُوبُ فَاوْدِعُوها، وَ اذا نَفَرَتْ فَوَدِّعُوها» و این دستور جامعی است که فرموده‏‌اند که در هنگام نشاط و بهجتِ قلوب ودیعه به آن‌ها بسپارید، و در وقت نفار و گریز آن‌ها را راحت بگذارید؛ پس در کسب معارف و علوم نیز این ادب را باید منظور داشت و قلوب را با کراهت و تنفر وادار به کسب نکرد.

از این احادیث و احادیث دیگر استفاده ادب دیگر شود که آن نیز از مهمّات باب ریاضت است و آن عبارت از «مراعات» است و آن، چنان است که سالک در هر مرتبه که هست، چه در ریاضات و مجاهدات علمیّه یا نفسانیّه یا عملیّه، مراعات حال خود را بکند و با رفق و مدارا با نفس رفتار نماید و زاید بر طاقت و حالت خود تحمیل آن نکند؛ خصوصاً برای جوان‌ها و تازه کار‌ها این مطلب از مهمّات است که ممکن است اگر جوان‌ها با رفق و مدارا با نفس رفتار نکنند و حظوظ طبیعت را به اندازه احتیاج آن از طرق محلّله ادا نکنند، گرفتار خطر عظیمی شوند که جبران آن را نتوانند کرد؛ و آن خطر آن است که گاه نفس به واسطه سخت‏گیری فوق العاده و عنان‏گیری بی‏اندازه عنان گسیخته شود  (آداب الصلوه، صص ۲۳ ـ. ۲۵) اما سوال اینجاست  آیا نظام تبلیغ دینی ما برای عبادت، سیاست دارد؟ آیا ما در روزهای مختص  دینی  بستری را برای عبادت فراهم کرده ایم؟

دوستی نقل می کرد که دخترش با اینکه در یکی از مدرسه های غیر انتفاعی مذهبی درس می خواند همیشه در تعطیلی های بین شب قدر یا فردای تعطیلی مناسبت های مذهبی امتحان داشت . همین سبب می شد که دخترش در استرس بین امتحان و علاقه به دعا اولی را انتخاب کند. به راستی آیا تاکنون بستر سازی درستی برای فراهم کردن شرایط دعا وعبادت انجام داده ایم .

حجت الاسلام والمسلمین محسن الویری، استاد تاریخ اسلام دانشگاه باقرالعلوم (ع)