چشم‌انداز رای اولیه دادگاه لاهه درباره غزه؛ نسل‎کشی و جنگ متوقف می‎شود؟

خبرگزاری میزان – دیوان بین‌المللی دادگستری روز جمعه تصمیم اولیه خود را درباره شکایت آفریقای جنوبی از رژیم صهیونیستی به اتهام نسل‌کشی در غزه صادر کرد؛ تصمیمی که می‌توان از آن با عنوان گامی در مسیر کسب اعتبار از دست‎رفته این نهاد بین‌المللی طی دهه‌های گذشته یاد کرد.

چرا اعتبار دیوان بین‌المللی دادگستری خدشه‌دار شده است؟

در پی تکثیر بی‌رویه دادگاه‌های بین‌المللی و احتمال وقوع تعارض‌های قضایی و تصمیم‌گیری بین آن‌ها، دیوان بین‌المللی دادگستری معروف به لاهه (ICJ) بیش از هر زمانی به‌عنوان یک راه‌حل موثر به نظر می‌آید؛ این نهاد اصلی قضایی سازمان ملل، تنها دادگاهی است که صلاحیت عمومی جهانی دارد؛ هرچند بررسی این نهاد نشان می‌دهد که لاهه علاوه بر محدودیت‌های نهادی ذاتی ناشی از تلاش کشور‌های غربی برای بازگذاشتن فضای نفوذ خود بر آن، از محدودیت‌های سیاسی بیرونی رنج می‌برد.

دیوان دادگستری بین‌المللی دارای چند نقطه ضعف ذاتی است که عبارتند از: محدود کردن مراجعان دادگاه به دولت‌ها، محدودیت پایه‌های قضایی دادگاه (دیوان بین‌المللی دادگستری قادر به اعمال صلاحیت خود در قبال هیچ کشوری بدون رضایت آن نیست)، عدم وجود صلاحیت اجباری واقعی و نداشتن مکانیسم قهریه خاص.

اگرچه موارد مذکور نقاط ضعف درونی و ذاتی دیوان بین‌المللی دادگستری هستند، تلاش کشور‌های غربی به‌عنوان تهیه‌کنندگان پیش‌نویس این نهاد برای حفظ امکان نفوذ خود بر این نهاد و حفظ راه‌های فرار از اجرای احکام آن نیز سبب بروز محدودیت‌های بیرونی عمدتا سیاسی برای فعالیت این نهاد شده است.

اگرچه، نقاط ضعف این نهاد مانع از آن می‌شود که این نهاد برآمده از دوران استعمار و به دست‌ دولت‌های استعمارگر، یک دستگاه قضایی کامل بوده و بتواند به‌صورت مستقل منشا اثر باشد، اما تاکنون در موارد متعددی نشان داده است که می‌تواند مسیر درست قضایی را طی کرده و احکام درستی را صادر کند.

یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف این نهاد، نفوذ و تاثیرگذاری کشور‌های غربی بر آن است؛ متاسفانه مشروعیت جامعه شناختی دیوان بین‌المللی دادگستری به شدت تحت تاثیر دولت‌هایی قرار دارد که وقتی احکامی علیه آن‌ها از سوی دیوان دادگستری بین‌المللی صادر می‌شود، آزادانه از انجام وظایف قضایی این دیوان سر باز می‌زنند.

این کشور‌ها که در راس آن‌ها آمریکا قرار دارد، به پنج روش نارضایتی خود را از آرای صادره دیوان بین‌المللی دادگستری اعلام می‌کنند؛ عدم شرکت در دادرسی، عدم اجرای آرای دیوان به دلیل فاقد مکانیسم اجرایی خاص بودن آن، مداخله در انتخاب قضات و خروج از دیوان.

کشور‌های غربی در صورت مواجهه با آنچه آرای نامطلوب دیوان بین‌المللی دادگستری خوانده می‌شود، با دست‎زدن به اقدام‌های پیش گفته در مسیر مشروعیت‌زدایی از این نهاد قضایی سازمان ملل حرکت می‌کنند؛ تصمیم‌های فرانسه و آمریکا برای خروج از رژیم اختیاری دیوان پس از احکام این نهاد در موضوع‌های آزمایش‌های هسته‌ای و پرونده نیکاراگوئه دو نمونه کلاسیک هستند.

بی‌توجهی و بی‌اعتنایی کشور‌های غربی به احکام دیوان دادگستری بین‌المللی آن هم در شرایطی که این دیوان سازوکار قهریه خاص خود جهت اجرایی کردن احکامش را ندارد، نه تنها سبب مشروعیت‌زدایی از این نهاد می‌شود بلکه همزمان فرآیند حق‌خواهی دیگر کشور‌ها را محدود می‌کند.

واکنش‌ها به رای دیوان بین‌المللی دادگستری

رای دیوان بین‌المللی دادگستری در پرونده شکایت آفریقای جنوبی علیه رژیم صهیونیستی با استقبال گسترده جهانی مواجه شد.

حماس از حکم دیوان استقبال و اعلام کرد که این حکم به منزوی کردن رژیم صهیونیستی کمک می‌کند؛ عربستان این رای را به نفع بشریت و حقوق بین‌الملل خواند.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه ضمن ارزشمند خواندن این رای، ابراز امیدواری کرد که حملات رژیم صهیونیستی به زنان، کودکان و سالمندان خاتمه یابد.

اتحادیه اروپا خواستار اجرای فوری، کامل و موثر دستورات دیوان بین‌المللی دادگستری شد.

سخنگوی سازمان ملل در پی اعلام حکم دیوان بین‌المللی دادگستری علیه رژیم صهیونیستی درباره توقف نسل‌کشی در غزه اعلام کرد دبیرکل سازمان ملل مطابق اساسنامه دادگاه لاهه فوری دستورات آن را به شورای امنیت ارسال خواهد کرد.

مصر نیز خواستار تمکین درخواست‌های دیوان لاهه از سوی رژیم صهیونیستی شد.

سفیر اوگاندا در سازمان ملل نیز از قاضی اوگاندایی که به همه بندهای رای دادگاه لاهه به نفع رژیم صهیونیستی و علیه فلسطین رای داده بود، اعلام برائت کرد.

قطر با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که دوحه این حکم را یک پیروزی بشردوستانه و پیروزی برای حاکمیت قانون و عدالت بین‌المللی می‌داند؛ ...

کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه، اسپانیا، ... نیز از رای دیوان بین‌المللی دادگستری استقبال کردند.

آفریقای جنوبی به‌عنوان شاکی پرونده نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه در دیوان بین‌المللی دادگستری، پس از اعلام تدابیر موقت اعمال شده از سوی این دیوان اعلام کرد که از این موضوع استقبال می‌کند، اما تاکید کرد که دوربان خواستار اقدام و نه بیانیه است.

نالدی پاندور، وزیر خارجه آفریقای جنوبی با اشاره به اینکه در رای دیوان نامی از آتش‌بس برده نشده، گفت: ما از این موضوع ناامید شدیم؛ کشور‌های دیگر با ما تماس گرفتند و گفتند که در دادگاه لاهه به ما ملحق خواهند شد.

سیریل رامافوزا، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی نیز ضمن تاکید بر آشکار شدن جنایت‌های رژیم صهیونیستی علیه فلسطینی‌ها، گفت: اسرائیل در برابر جامعه بین‌المللی ایستاده است.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در واکنش به رای مذکور مدعی شد که تعهد رژیم صهیونیستی به قوانین بین‌المللی تزلزل ناپذیر است، اما تعهدش برای دفاع از ساکنان اراضی اشغالی نیز همان اندازه تزلزل ناپذیر است.

یوآو گالانت، وزیر جنگ رژیم صهیونیستی ضمن انتقاد از رای دیوان بین‌المللی دادگستری، ادعا کهنه و نخ‌نمای یهودی ستیزی را مطرح کرد.

علاوه بر رژیم صهیونیستی که از پیش اعلام کرده بود که به رای دیوان بین‌المللی دادگستری پایبندی نخواهد داشت، آمریکا بزرگ‌ترین حامی این رژیم و جنایت‌هایش نیز مدعی شد که رای دیوان بین‌المللی دادگستری بی‌ارزش است، همان‌طور که ادعا‌های مربوط به نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه بی‌اساس است.

نباید‌های حکم لاهه در پرونده شکایت آفریقای جنوبی از رژیم صهیونیستی چیست؟

با درنظرداشتن همه وجوه مثبت و انسانی رای دیوان بین‌المللی دادگستری، این موضوع وجود دارد که این دیوان برخلاف رای اولیه صادرشده در موضوع بحران اوکراین با تاکید بر توقف جنگ، از درخواست آتش‌بس برای غزه خودداری کرده و ادعا کرد که دلیل قانونی اجتناب از صدور رای مشابه، این است که فقط یک طرف این جنگ به‌عنوان کشور شناخته می‌شود.

فلسطینی‌ها برای تایید مصائبی که بر آن‌ها می‌رود، نیازی به رای و حکم هیچ دادگاهی ندارند؛ آن‌ها با در نظر داشتن این واقعیت که رژیم صهیونیستی از پیش قصد خود برای نادیده گرفتن هرگونه حکم دیوان بین المللی دادگستری را اعلام کرده بود، فقط خواهان صدور حکمی برای خاتمه فوری نسل کشی در غزه بودند.

منتقدان حکم اولیه دیوان بین المللی دادگستری می‌گویند که این دیوان به رژیم صهیونیستی یک ماه دیگر فرصت داد تا به آواره کردن، کشتار و گرسنگی دادن مردم غزه ادامه دهد.

آن‌ها تاکید دارند که این حکم سبب ناامیدی مردم آواره غزه شده است، زیرا آن‌ها در پی آغاز حرکت بین المللی آفریقای جنوبی علیه نسل کشی در غزه، بسیار امیدوار شده بودند که که سکوت سه ماهه جهان در برابر جنایت‌های رژیم صهیونیستی در غزه پایان می‌یابد.

سال ۲۰۲۲ دادگاه بین‌المللی دادگستری به روسیه دستور توقف فوری حمله به اوکراین را داد، اما امروز حاضر به صدور دستور آتش‎بس فوری در غزه نشد.

وضعیت غزه تحت جنایت‌های رژیم صهیونیستی

براساس اعلام سازمان ملل، بیش از ۷۵۰ هزار نفر از ساکنان غزه با گرسنگی فاجعه‌بار مواجه هستند؛ مردم غزه در فعالیت فقط ۱۵ نانوایی از حدود ۱۰۰ نانوایی این منطقه، ناچار به استفاده از غذای پرندگان برای تهیه آرد شده‌اند.

همزمان بولدوزر‌های ارتش رژیم صهیونیستی در حال زیر و رو کردن بارورترین زمین‎های کشاورزی و باغ‌های غزه با هدف ایجاد یک منطقه امنیتی هستند؛ البته هدف راهبردی این اقدام حصول اطمینان از ناتوانی مردم این منطقه برای تغذیه خود است؛ نبود آب تمیز نیز به افزایش بیماری‌های عفونی مسری مانند اسهال به‌عنوان یکی از قاتل‌های اصلی کودکان منجر شده است.

گرسنگی شیطانی‌ترین سلاح زرادخانه رژیم صهیونیستی علیه غزه است.

چشم‌انداز مرگ ده‌ها هزار نفر دیگر در غزه بر اثر قحطی و بیماری، نور شدیدی است که بر امتناع جامعه بین‌المللی از انجام هر کاری برای کاهش درد و رنج توده‌ای انسان ساخته که آشکارا کنوانسیون ژنو و همه قوانین جنگ را نادیده می‌گیرد و به معنای نسل‌کشی است، می‌اندازد.

تصمیم لاهه چگونه می‌تواند محاصره غزه را بشکند؟

حکم روز جمعه دیوان بین‌المللی دادگستری، به‌عنوان یک قضاوت حقوقی مهم در تاریخ درگیری‌های قرن حاضر، با حفظ اصول اخلاقی و بی‌طرفی، جایگاه حقوق بین‌الملل را احیا کرده و مصونیت از مجازات تامین‌کنندگان و حامیان و صادرکنندگان اصلی تسلیحات به رژیم صهیونیستی را دچار تزلزل می‌کند.

با رای مذکور که به معنای رد دفاعیات رژیم صهیونیستی در دادگاه و مبنا قرار دادن شواهد آفریقای جنوبی است، رژیم صهیونیستی موظف است تا یک ماه دیگر به دادگاه گزارش دهد که چه اقدام‌هایی را برای جلوگیری از نسل‌کشی در غزه و تسهیل کمک‌رسانی به این منطقه انجام داده است.

اگرچه دیوان بین‌المللی دادگستری برای اجرای حکم قانونی الزام‌آور خود ابزاری در اختیار ندارد، اما همکاری احتمالی برخی از کشور‌ها برای درخواست از شورای امنیت برای اعمال تحریم علیه رژیم صهیونیستی به دلیل اجرا نکردن دستور مذکور با وجود احتمال بالای وتوی آمریکا، بسیار امیدبخش است.

در عین حال، می‌توان حکم دیوان بین‌المللی دادگستری را روزی تاریخی برای قربانیان فلسطینی جنایت‌های رژیم صهیونیستی به‌ویژه کودکان و خبرنگاران دانست، زیرا جامعه بین‌المللی برای نخستین بار اعتراف کرد که رژیم صهیونیستی متهم به ارتکاب نسل‌کشی است و این یک نقطه عطف بسیار مهم است.

بررسی روند‌های مربوط به دیوان بین‌المللی دادگستری و تحولات مرتبط با شکایت آفریقای جنوبی از رژیم صهیونیستی، تصمیم‌گیری اعلام شده از سوی لاهه چندان دور از انتظار نبود؛ نکته مهم در این رابطه، در وهله نخست این است که دیوان بین‌المللی دادگستری رسما صلاحیت خود را در مورد این پرونده اعلام کرد.

اعلام صلاحیت و صدور حکم نشان می‌دهد که مصونیت رژیم صهیونیستی به پایان رسیده و راهی جدید در مواجهه با جنایت‌های این رژیم نه تنها علیه غزه بلکه سراسر فلسطین باز شده است؛ از این منظر، اجماع جهانی علیه جنایت‌های رژیم صهیونیستی بی‌سابقه است.

در ادامه چه اتفاقی خواهد افتاد؟

براساس حکم دیوان بین‌المللی دادگستری، رژیم صهیونیستی موظف است تا ظرف یک ماه پس از صدور حکم، گزارشی را در مورد اقدام‌هایی که برای اجرای دستورات انجام داده است، به دادگاه ارائه کند؛ دادگاه نیز ماهیت پرونده را با جزئیات بررسی خواهد کرد، روندی که ممکن است سال‌ها طول بکشد.

در حالی که تصمیمات دیوان بین‌المللی دادگستری قطعی و بدون تجدیدنظر است، دادگاه راهی برای اجرای آن‌ها ندارد.

انتهای پیام/