آیا مجازات‌های جایگزین حبس در محاکم نظامی‌ نیز قابلیت اجرایی دارد؟

به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی ، هرچند مجازات‌های جایگزین حبس مندرج در فصل نهم قانون مجازات  اسلامی‌مصوب1392( ماده64 الی79) تاسیس قضایی جدید و آخرین اراده قانونگذار می‌باشد، ولی مجازات‌های جایگزین حبس با عنوان «تبدیل مجازات» و در قالب تخفیف مجازات و متعاقب احراز کیفیات مخففه در قوانین جزایی قبل و بعد از انقلاب اسلامی، پیشینه تقنینی دارد.  سازمان قضایی نیروهای مسلح با طرح پرسش‌هایی در ماهنامه دادرسی نظرات روسا و کارشناسان این حوزه را جویا شده و به آن پرداخته است.

 خصوصاً برخلاف ماده22 قانون مجازات اسلامی‌مصوب1370 که بدون اعلام و احصاء مجازات‌های تبدیلی به عبارت (... ویا تبدیل به مجازات از نوع دیگری نمایدکه مناسب‌تر به حال متهم باشد) اکتفا کرده بود، مواد3 الی5 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب1382، ضمن محدود کردن تخفیف مجازات حبس به (تا یک‌سوم حداقل مجازات قانونی جرم)، به احصاء مجازات‌های تبدیلی متناسب پرداخته است که جهت پرهیز از اطاله کلام از نقل آن خودداری می‌گردد.

 نکته قابل ذکر دیگر اینکه تاسیس جدید مورد سؤال نیز مانند مواد3 و5 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، تبدیل مجازات را فقط در مورد حبس پذیرفته است.

با این وجود تفاوت اصلی تاسیس جدید مجازات‌های جایگزین حبس مصوب قانون مجازات اسلامی1392، با مجازات‌های تبدیلی پیش‌بینی شده در قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، علاوه بر آن که مجازات‌های جایگزین حبس بصورت تاسیس جدید و مستقل و خارج از موضوع تخفیف(تقلیل یا تبدیل مجازات) مطرح شده است، جنبه الزامی‌بودن آن می‌باشد، زیرا  عبارت (دادگاه می‌تواند) مندرج در مواد3 الی5 قانون اخیرالذکر، بر تخییری بودن تخفیف مجازات یا تبدیل به به مجازات متناسب با مجازات اصلی تصریح دارد، در صورتی‌که تاسیس جدید با احراز شرایط موجود در ماده64 قانون مجازات اسلامی‌مصوب1392 و رعایت مواد بعدی برای دادگاه الزامی‌است.

به نظر می‌رسد، چون تعیین مجازات جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی‌مصوب1392 تاسیس حقوقی جدیدی محسوب و مجازات‌های جایگزین اعلامی‌در این تاسیس، خارج از مجازات‌های تبدیلی پیش‌بینی شده در قوانین جزایی سابق، خصوصا قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح می‌باشد و در قانون اخیرالذکر نیز پیشینه تقنینی ندارد و باعنایت به الزام موجود در متن ماده64 و مواد بعدی، تعیین مجازات جایگزین حبس در کلیه موارد مشمول ماده66 و مواد بعدی در محاکم نظامی‌نیز الزامی‌خواهد بود.

 می‌توان نتیجه گرفت اعمال مجازات‌های جایگزین حبس مانند جزای نقدی، یا تحمل اضافه خدمت و یا محرومیت از ترفیع بعنوان مصادیقی از مجازات‌های جایگزین حبس، بدون تشریفات مقرر در آیین‌نامه اجرایی ماده79 قانون مجازات اسلامی‌، قابلیت اجرا خواهد داشت و در سایر موارد، می‌توان با هماهنگی و در صورت لزوم تصویب ستادکل نیروهای مسلح  از نهادهای پذیرنده نظامی ‌مانند امور خدماتی و نگهبانی محیط‌های متعلق به نیروهای مسلح، حفاظت و نگهداری فضای سبز و باغات نیروها ی مسلح‌، کارخانجات و صنایع و مراکز آموزشی و فنی حرفه‌ای نظامی‌برای جایگزینی مجازات حبس برای محکومین محاکم نظامی‌بهره برد.

نظریه شماره1383/93/7 مورخ 15/6/1393 اداره حقوقی محترم قوه قضائیه و پاسخ استعلام شماره109170/2/7 مورخ26/9/1392 کمیسیون محترم قضایی و حقوقی سازمان نیز موید نظر است.

محمدتقی وحدانی رئیس شعبه اول دادگاه نظامی‌یک استان آذربایجان‌شرقی