"ملک سلمان" پس از قبضه کردن قدرت در عربستان چه کرد؟/از حمله به یمن تا فاجعه منا و فروش احتمالی سهام شرکت آرامکو

به گزارش گروه بین الملل ؛ سلمان بن عبدالعزیز آل سعود متولد سال 1354 هجری قمری شاه هفتم و کنونی و رئیس مجلس وزیران عربستان سعودی است.

او بیست‌وپنجمین فرزند عبدالعزیز آل سعود از همسرش حصه و با 5 شاه پیش از خود برادر است.

سلمان در طول زندگی سیاسی خود مشاور مخصوص شاهان عربستان بوده و نقش ویژه‌ای در اداره امور داخلی این کشور داشته‌ است.

وی از سال 1955 تا 1960 و بار دیگر از سال 1963 تا 2011 سمت استانداری ریاض را داشته است.


پس از مرگ نایف بن عبدالعزیز در 16 ژوئن 2012، سلمان بن عبدالعزیز به‌عنوان ولیعهد عربستان و سومین ولیعهد عبدالله بن عبدالعزیز انتخاب شد.

پس از مرگ ملک عبدالله، سلمان در 23 ژانویه 2015 رسماً بعنوان پادشاه عربستان سعودی انتخاب شد.

درست یک سال پیش در چنین روزی بود که سلمان بن عبدالعزیز پس از مرگ عبدالله برادر ناتنی اش برتخت پادشاهی عربستان سعودی تکیه زد و این کشور را دستخوش دگرگونی های بسیاری در داخل و خارج کرد.

این یکسال در حالی سپری شد که عربستان انبوهی از تجارب و اتفاقات تلخ و بحرانی را پشت سر نهاد؛ رخدادهایی چون جنگ فرسایشی و بی نتیجه با یمن، فاجعه کشته شدن صدها حاجی در منا، تضعیف شبه نظامیان مخالف دولت سوریه و تثبیت موقعیت دولت این کشور، موفقیت های دیپلماتیک و افزایش نقش منطقه ای ایران و در ادامه قطع روابط دیپلماتیک با این کشور.

اما اینها در حالی است که رسانه های نزدیک به عربستان سعودی تصویری متفاوت از تحولات این کشور ارایه می کنند.


روزنامه الحیات به مناسبت نزدیک شدن به اولین سالروز پادشاهی سلمان نوشت: یک سال قاطعیت و اراده، هویت جدید سعودی را می سازد.

روزنامه الشرق الاوسط نیز ضمن برشمردن ویژگی های رفتاری منحصر به فرد برای ملک سلمان، از وی به عنوان موسس چهارمین حکومت سعودی نام برد.

مانند این مطالب و تملق گویی ها را در دیگر مطبوعات و پایگاه های اینترنتی عربستان این روزها به وفور می توان مشاهده کرد.

اما واقعیت این است که عربستان سعودی این روزها با چالش ها و مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می کند.

مشکلاتی که آینده نه چندان روشنی پیش روی این کشور قرار داده است و حتی برخی از تحلیلگران معتقدند ممکن است این وضعیت به بهای از دست رفتن تاج و تخت برای ملک سلمان تمام شود.

این مسایل و معضلات را می توان در عرصه های داخلی و خارجی بررسی کرد.

عرصه خارجی

1_دخالت در امور کشورهای منطقه و حمایت از گروه های تروریستی

بر اساس یکی از اسناد منتشر شده در پایگاه ویکی لیکس، عربستان سعودی بر این نظر بود که 30 هزارعنصر مسلح می توانند پیش از موضعگیری روسیه جنگ را در سوریه یکسره کنند.

بر اساس این سند ریاض از نظامیان ارشد خود را برای حمایت از این عناصر مسلح تشکیل دادند تا رابط با گروه موسوم به ارتش آزاد و تکمیل کننده اقدام نظامی باشد.


از این رو، ریاض بر این نظر بود که باید در مناطق مرزی لبنان، عراق و اردن مناطق مناسب حمایتی تشکیل داد.

2_جنگ علیه مردم یمن

مداخلهٔ نظامی در یمن در 25 مارس 2015 میلادی برابر 6 فروردین 1394 با حمله هوایی ائتلافی از کشورهای منطقه به سرکردگی عربستان سعودی به یمن با نام عملیات طوفان قاطعیت آغاز شد و از 2 اردیبهشت با نام عملیات احیای امید ادامه یافت.

هواپیماهای 5 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، کویت و بحرین) به همراه مراکش، مصر، اردن و سودان در این حمله مشارکت دارند و سومالی نیز اجازه استفاده از پایگاه‌های نظامی خود برای حمله را داده‌است. از پاکستان نیز برای پیوستن به ائتلاف دعوت شده اما آنها هنوز تصمیم خود را در این مورد اعلام نکرده‌اند.


رسانه‌ها و منابع یمنی از ابتدا بر حمایت و همکاری غیررسمی اسراییل با عربستان تاکید داشتند که با سکوت رزیم صهیونیستی مواجه شد اما در ادامه برخی رسانه‌های غربی نیز گزارش‌هایی حاکی از حمایت تسلیحاتی و حضور نظامیان صهیونیست در این حملات منتشر کردند.

3_رشوه عربستان به سناتورهای آمریکایی برای کارشکنی در توافق هسته ای

سناتور رند پاول در مصاحبه با روزنامه کانادایی نشنال پست اظهار داشت که برخی سناتورهای آمریکایی از عربستان رشوه گرفته اند تا در توافق هسته ای ایران کارشکنی کنند.


پاول افزود: واقعاً مایه تأسف است که سناتور باب منندز و خیلی از سناتورهای دیگر که من شرم دارم تا آنها را همکار خود بنامم، به کشورشان (آمریکا) خیانت کرده اند، امنیت ملی ما را به خاطر انداخته و جیب خود را با دلارهای سعودی پر کرده اند.

4_بحران آفرینی در رابطه با ایران پس از اجرایی شدن توافق هسته ای

در پی به شهادت رساندن شیخ باقرالنمر توسط آل سعود و بالا گرفتن احساسات مسلمانان جهان این کشور روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد.


عرصه داخلی

1_فاجعه منا

فاجعه منا در 2 مهر 1394 برابر با 24 سپتامبر 2015 میلادی و 10 ذیحجه 1436 قمری همزمان با عید قربان در مراسم رمی جمرات در خیابان 204 در منطقه منا شهر مکه عربستان سعودی رخ داد. عربستان برای تویجه سوءمدیریت خود مدعی شد که ازدحام حجاج باعث کشته شدن دست‌کم 2236 نفر شد. هنوز آمار دقیق تلفات این حادثه رسماً اعلام نشده است. مقامات رسمی عربستان 2 روز پس از وقوع حادثه تعداد جانباختگان را 769 نفر اعلام کردند.بر اساس مجموع آمار استخراج‌شده از گزارش‌های جداگانه‌ی کشورها، تعداد فعلی جانباختگان 2431 نفر است.


این واقعه مرگبارترین رویداد تاریخ حج است.

2_اعدام شیخ نمر و مخالفان رژیم سعودی

وزارت کشور عربستان روز دوازدهم دی از اعدام 47 نفر از جمله شیخ نمر باقر النمر، رهبر شیعیان این کشور خبر داد.

وزارت کشور عربستان در بیانیه‌ای مدعی شد این افراد به اتهام دست داشتن در عملیات تروریستی اعدام شده‌اند.

شیخ النمر یکی از برجسته‌ترین زندانیان سیاسی عربستان محسوب می‌شد که در تاریخ 23 مهر 93 به اتهام سرپیچی از پادشاه عربستان و انتقاد از حکومت عربستان به اعدام محکوم شد.


در کمتر از سه ماه پیش وزارت کشور عربستان با امضای محمد بن نای» ولی‌عهد این کشور حکم اعدام این روحانی مبارز شیعه عربستانی را تأیید کرد، که این به معنای مجوز به وزارت کشور برای اعدام شیخ نمر تنها با امضای سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان برای اجرای حکم اعدام بود.

تصمیم ریاض برای صادر کردن حکم اعدام شیخ نمر اعتراض بسیاری از فعالان، مجامع و سازمان‌های بین المللی را به همراه داشت؛ برخی از فعالان شبکه‌های اجتماعی نیز در صفحات شخصی خود نوشته بودند که اجرای این حکم می‌تواند آغازگر انقلابی باشد که در نهایت به سرنگونی آل سعود منجر خواهد شد.

دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی ضمن محکوم کردن اعدام‌های اخیر عربستان اعلام کرد که مقامات سعودی بزرگترین اعدام دسته جمعی را از سال 1980 تاکنون انجام داده است.

سازمان دیده‌بان حقوق بشر افزود: مقامات عربستان روز دوم ژانویه 2016 به طور همزمان 47 مرد را اعدام کردند که بزرگترین اعدام دسته جمعی از سال 1980 تاکنون محسوب می‌شود.

این اقدام در حالی صورت گرفته است که این کشور سال گذشته 158 نفر را به مجازات اعدام رساند.


3-کسری بودجه شدید عربستان

وزارت اقتصاد عربستان ماه گذشته از کسری بودجه این کشور به میزان 98 میلیارد دلار در سال جاری میلادی خبر داد.

مقامات وزارت اقتصاد عربستان اعلام کردند، درآمد تقریبی این کشور162 میلیارد دلار بوده است که پائین تر از پیش بینی ها و درآمد این کشور در سال 2014 بوده است.این در حالی است که هزینه های جاری عربستان در سالی که گذشت 260 میلیارد دلار بود است.


کسری بودجه اعلام شده بالاترین رقم در تاریخ عربستان سعودی- بزرگترین صادر کننده نفت در جهان- است.

پیش از اعلام رسمی وزارت اقتصاد عربستان، صندوق بین المللی پول کسری بودجه عربستان در سال 2015 را در حدود 130 میلیارد دلار پیش بینی کرده بود. همچنین گزارش های دیگر کسری بودجه بیش از 100 میلیارد دلار را پیش بینی کرده بودند.

این برای دومین سال پیاپی است که عربستان با کاهش بودجه مواجه شده است. در پی کاهش قیمت نفت که اصلی ترین محل درآمد ریاض است، دولت عربستان کسری بودجه خود را برای سال 2016 رقم 87 میلیارد دلار پیش بینی کرده است.

ریاض هزینه‌های خود برای سال 2016 را 224 میلیارد دلار و میزان درآمد خود را 137 میلیارد دلار پیش بینی کرده است. در همین رابطه دولت عربستان قصد دارد تا برای جبران کسری بودجه، میزان یارانه سوخت، انرژی را کاهش و نرخ خدمات عمومی و مالیات بر ارزش افزوده را در این کشور افزایش  دهد.

دولت عربستان کسری بودجه خود طی سال های گذشته را با برداشت از صندوق ذخیره ارزی جبران نموده است.

با کاهش قیمت نفت به بشکه‌ای کمتر از 40 دلار در سال 2014، درآمد عربستان سعودی از محل صادرات نفت بیش از60 درصد کاهش یافت و میزان درآمدهای عمومی در این کشور به پائین ترین سطح خود از سال 2009 رسید.

میزان درآمد عربستان در سال 2015 پانزده درصد کمتر از پیش بینی ها بوده است. 

کاهش قیمت نفت و حضور نظامی عربستان در یمن از عوامل عمده کسری بودجه این کشور محسوب می شود.

4_فروش سهام غول نفتی آرامکو

از بهار گذشته یکی از نخستین تغییرات بزرگ ایجاد‌شده توسط پسر پشاه برای قبضه قدرت، تحت کنترل درآوردن شرکت آرامکو بود که مترادف با کل شاکله اقتصادی سعودی‌هاست. آرامکو یا شرکت نفتی عربی- آمریکایی سعودی، مدت 4 دهه است که بزرگ‌ترین شرکت تولید‌کننده نفت خام در جهان برشمرده می‌شود. از سال 2010 به این سو تولید آن- جز گاز مایع و مشتقات هیدروکربنی دیگر -  شامل 10 تا 12 میلیون بشکه نفت خام در روز می‌شود که این درآمدی 378 میلیارد دلاری را نصیبش می‌کند یعنی تقریبا 95 درصد درآمد ارزی خزانه ریاض. در عین حال شورای انرژی و منابع طبیعی عربستان که ظاهرا نهاد ناظر آرامکو اما در حقیقت زیر سلطه مدیریت آن است ادعا  می‌کند ذخایر فسیلی این شرکت در محدوده شبه‌جزیره عربی و بحرین و یمن بر 300 هزار میلیون بشکه بالغ می‌شود. با آنکه آرامکو همچنان با کمک پدرخوانده‌هایش در حال کشف منابع جدید است اما درز اطلاعاتی سال 2012 از رایانه‌های این شرکت که توسط حمله سایبری اسرائیلی‌ها صورت گرفت، فاش کرد که بخش عظیمی از مخازن نفتی شرق و شمال شبه‌جزیره نیمه‌خالی بوده و فقط به زور تزریق آب شور از آنها نفت استخراج می‌شود که این دلیل بی‌کیفیت بودن نفت عربستان است.

رسانه های منطقه و جهان گزارش می دهند  که عربستان سعودی به دلیل کسری بودجه ممکن است ، به انتشار سهام برای شرکت عظیم نفتی دولتی آرامکو پرداخته و این سهام را در معرض فروش قرار دهد.

جانشین ولیعهد  سعودی در یک مصاحبه ای با هفته نامه اکونومیست این خبر را اعلام کرد.

شاهزاده محمد بن سلمان پس از آن که کشورش به دلیل سقوط بهای نفت یک کسری بودجه بی سابقه را به ثبت رساند به هفته نامه مستقر در لندن گفت : این موضوع چیزی است که در دست بررسی قرار گرفته و ما معتقدیم که طی چند ماه آینده در مورد آن تصمیم گرفته خواهد شد.

این شاهزاده سعودی گفت : من شخصا مشتاق هستم که این گام برداشته شود. به اعتقاد من ، این کار به نفع بازار سعودی ، آرامکو و به نفع شفافیت بیشتر و مقابله با فساد خواهد بود که ممکن است در حول و حوش آرامکو وجود داشته باشد.


5_سناریوهای محتمل جنگ قدرت در دربار سعودی

چندین منبع مطلع به موسسه مسائل خلیج گفتند سلمان آل سعود پادشاه عربستان قصد دارد تا از سلطنت کناره گیری کند و پسرش محمد را به عنوان پادشاه منصوب کند.

محمد بن سلمان هم اکنون جانشین ولیعهد، دومین نفر در صف سلطنت و وزیر دفاع است.

ملک سلمان 80 ساله در حال دیدارهایی با برادرانش بوده تا حمایت آنها را از این اقدام جلب کند؛ اقدامی که سبب حذف محمد بن نایف وزیر کشور و ولیعهد کنونی و محبوب امریکا خواهد شد.


از زمان تاسیس رژیم عربستان سعودی به عنوان یک حکومت پادشاهی مطلقه در سال 1932، سلطنت از عبدالعزیز موسس به پسرش سعود، سپس به برادرش فیصل، خالد، فهد، عبدالله و سپس در تاریخه 23 ژانویه 2015 به سلمان رسید. سلمان آخرین پسر عبدالعزیر ال سعود است. عبدالعزیز تنها مرد تاریخ است که خود پادشاه بوده و پدر 6 پادشاه دیگر نیز بوده است.

براساس رویه کنونی سلطنت به محمد بن نایف، برادر زاده ملک سلمان واگذار خواهد شد که به تدریج از سوی محمد بن سلمان عموزاده و پسر پادشاه کنونی در حال به حاشیه رانده شدن است.

منابع مطلع گفتند که دشاه (سعودی) به پادشاهی اردن اشاره کرده که در آن نظم و ساختار جانشینی، موضوع انتقال قدرت بین برادران را حذف کرده و نظم مبتنی بر جانشینی مبتنی بر ساختار عمودی است. بن نایف دو دختر دارد و به دلیل اعتیادش به کوکائین که روی فرزند آوری او اثر گذاشته، هیچ فرزند پسری ندارد. اما محمد بن سلمان دو دختر و دو پسر به نام‌های سلمان و مشور دارد.

منابع مطلع زمان دقیقی برای کناره‌گیری (سلمان) از قدرت اعلام نکردند اما معتقدند در چند هفته آینده این موضوع انجام خواهد شد. این منابع همچنین گفتند شاه در حال هزینه کردن صدها میلیون دلار برای جلب حمایت از این تصمیم در درون خاندان حاکم است.