مسجد جامع عتیق یا مسجد جمعه یا مسجد آدینه، از کهن‌ترین مساجد قدیمی شیراز است که در مشرق شاهچراغ قرار دارد. این مسجد دو ایوانی در سال ۲۸۱ ه. ق. به دستور عمرولیث صفاری ساخته شد. ساختمان مسجد که اولین هسته تاریخی شهر شیراز است مشتمل بر بنایی مرتفع است که دارای چندین حجره و شبستان است و برخی قسمت‌های آن دوطبقه است. شاه اسحق اینجو در سال ۷۵۲ هجری قمری ساختمانی در میان مسجد بنا کرد که آن را خدایخانه یا دارالمصحف می‌نامند و مکان نگهداری قرآن کریم و مکان تلاوت آن بوده‌است. این مسجد در دیماه ۱۳۱۰ با شماره ۷۲ به ثبت تاریخی رسیده است.

مسجد جامع قزوین یا مسجد جامع عتیق از بزرگ‌ترین مساجد ایران و کهن‌ترین مسجدجامع ایران است. بنای نخست آن بر روی آتشکده ای از دوران ساسانیان ساخته شده است.