عیبی ندارد قرارداد نفتی را از عراق کپی کنیم/ اظهارات زنگنه در مورد پاداش

به گزارش ، بیژن زنگنه شب گذشته (سه شنبه ـ ٢٦ آبانماه) در برنامه "تیتر امشب" در شبکه خبر در قالب پرسش و پاسخ به بررسی اجلاس سران کشورهای صادر کننده گاز (GECF) و مهمترین مسائل صنعت نفت پرداخت.

سئوالات مجری این برنامه و پاسخ های وزیر نفت به شرح زیر آورده شده است.

چرا سومین اجلاس سران کشورهای صادر کننده گاز (GECF) آنقدر اهمیت پیدا کرده که ٩ تن از سران این کشورها حاضر می شوند در این سطح بالا در آن حضور یابند؟
اجلاس تهران سومین اجلاس سران است که در طول ١٤ سال عمر این سازمان برگزار می شود، اجلاس نخست در مسکو و اجلاس دوم در دوحه قطر برگزار شده است. فکر می کنم این اجلاس یک علامت بسیار مثبتی برای ایران همزمان با لغو تحریمهاست، از سوی دیگر کشورهای حاضر در این رویداد مهم از جمله کشورهایی هستند که از نظر سیاسی نزدیک به ما هستند. اجلاس سران کشورهای صادرکننده گاز (GECF) دوازده عضو دائم دارد و ٥ عضو ناظر، اعضای اصلی این اجلاس شامل الجزایر در سطح نخست وزیر، بولیوی در سطح رئیس جمهوری، گینه استوایی در سطح رئیس جمهوری، روسیه در سطح رئیس جمهوری، نیجریه در سطح رئیس جمهوری، عراق در سطح رئیس جمهوری، ونزوئلا در سطح رئیس جمهوری، ترکمنستان به عنوان میهمان ویژه در سطح رئیس جمهوری و اعضای دیگر، مصر، لیبی، امارات، قطر، ترینیداد و توباگو، هلند، نروژ و عمان در سطح وزرا در این اجلاس شرکت می کنند.

در صبح روز شنبه یک اجلاس عادی وزرا برگزار خواهد شد، در این جلسه مسائلی همچون بودجه، اوضاع بازار و مسائل پیشنهای که دبیر کل گزارش کرده و تصمیماتی همچون انتخاب دبیر کل گرفته می شود. بعد از ظهر شنبه نیز اجلاس فوق العاده برگزار می شود که در آن دستور کار جلسه سران و پیش نویس بیانیه پایانی اجلاس تعیین می شود.

دستور کار سومین اجلاس سران کشورهای صادر کننده گاز (GECF) مشخصا چه خواهد بود؟
در این اجلاس سران در سخنرانیهای مجزا موضوعات خود را مطرح می کنند و در پایان، بیانیه پایانی را با رهنمون به اجلاسهای آتی همچون اجلاس تغییرات آب و هوایی در پاریس منتشر خواهند کرد، چون موضوع بحث ما در این اجلاس گاز، سوخت مناسب محیط زیست برای توسعه دنیاست، این موضوع تقارن خوبی با ابلاغ سیاستهای کلی در حوزه محیط زیست از سوی مقام معظم رهبری نیز دارد. در واقع دستور رسمی اجلاس سران کشورهای صادر کننده گاز (GECF) تایید بیانیه ای است که قبلا روی آن کار شده و ممکن است سران نکاتی داشته باشند که در این بیانیه اعمال کنند.

نفش جمع شدن سران کشورهای صادر کننده گاز در تهران بسیار مهم است. لازم است بگویم که اوپک در عمر بیش از ٦٠ ساله خود سه اجلاس سران داشته است، این درحالی است که جی یی سی اف در عمر ١٤,٥ ساله خود تاکنون سه اجلاس را در این سطح برگزار کرده است.

این اجلاس با اوپک چه تفاوتهای ساختاری ای دارد؟
اوپک از نظر تشکیلاتی یک سازمان به شمار می آید در حالی که جی یی سی اف سازمان نیست. تاسیس این نهاد به ابتکار ایران در اردیبهشت ماه سال ١٣٨٠ انجام شده است، طی سالهای گذشته تلاش شده به گونه ای در این اجلاس کار شود که اتحاد میان کشورهای صادرکننده گاز را ایجاد کنیم. ٧٠ درصد ذخایر گازی جهان در اختیار اعضای این نهاد است.

اوپک با توجه به ماهیت نفت و خصوصیت آن این قدرت را دارد که بتواند با تغییر در عرضه نفت قیمت را در بازار تنظیم کند.

آیا این خاصیت در گاز همچون نفت وجود دارد؟
گاز با توجه به طبیعتی که دارد و نیز نوع عرضه آن نمی تواند این خاصیت را داشته باشد، هم اکنون دو سوم عرضه گاز در دنیا از طریق خط لوله انجام می شود و یک سوم به صورت ال ان جی است.

یعنی اگر صنعت ال ان جی در میان کشورهای اجلاس سران کشورهای صادر کننده گاز (GECF) رونق یابد می توان شاهد کنترل بازار گاز از سوی این کشور ها بود؟
اگر بازار به شکل تک محموله ای توسعه یابد. بازار ال ان جی هم دو شکل است، یکی  که در گذشته بوده که در قالب قرار دادهای دراز مدت عرضه می شده است، از این رو تولید کننده در زمینه تعیین قیمت قدرت مانور ندارد. در شکل دوم که هم اکنون در حال ایجاد است، به عبارت دیگر بازار ال ان جی در حال رفتن به سمت تک محموله و کوتاه مدت می رود.حداکثر عمر یک قرارداد در این شکل یک سال بوده و مبنای قیمت نیز بر اساس بورسهای بین المللی است.

با افزایش حجم قراردادهای کوتاه مدت در بازار ال ان جی، قدرت کشورهای تولید کننده نیز برای نقش آفرینی در این بازار افزایش می یابد.

شما در نشست خبری اخیر خود گفته بودید که در حوزه نفت هر کشوری که سهم بیشتری در تولید داشته باشد، قدرت بیشتری در بازار خواهد داشت، بنابراین، خیلی شما نگران قیمت نفت نیستید؛ اما در زمینه گاز حاضر نیستید به هر قیمتی این ماده را بفروشید این موضوع به دلیل تفاوت ماهیت نفت با گاز است؟
ماهیت و قیمتهای نفت و گاز در نقاط مختلف دنیا باهم تفاوتهای زیادی دارد، به عنوان مثال در زمینه نفت یک قیمت جهانی در بازار با چند دلار بالا و پایین معنا می دهد اما در زمینه گاز این طور نیست زیرا که الان در تفاوت قیمتی که در آمریکا و ژاپن عرضه می شود، تقریبا دوبرابر است. قیمت گاز در دنیا منطقه ای است و دلیل این موضوع آن است که هزینه انتقال گاز نسبت به نفت بالاست، نفت به قول مهندسان فیزیک برای انتقال لازم نیست تحت فشار و درجه حرارت ویژه باشد در حالی که گاز یا باید از طریق خط لوله یا در درجه حرارتهای منهای ١٦٢ ذرجه به صورت ال ان جی حمل شود.

طی سالهای آینده قرار است در صنعت ال ان جی ایران توسعه قابل توجهی اتفاق افتد؟
ایران هم اکنون یک پروژه ال ان جی نیمه کاره به ظرفیت ١٠ میلیون تن دارد که به دلیل تحریم، تجهیزات آن در کشورهای خارجی توقیف شده است، این پروژه تقریبا برای راه اندازی ٤ میلیارد دلار دیگر هزینه در بر دارد، از این رو به دنبال آن هستیم که در دوران پساتحریم یک شریک خارجی داشته باشیم که هم برداشت ال ان جی کند و هم شریک در تامین منابع مالی باشد.

هم اکنون به لحاظ اقتصادی صادرات گاز با خطوط لوله ٢ تا ٣ هزار کیلومتری صرفه اقتصادی ندارد، در گذشته که روسیه این نوع پروژه ها را انجام می داد بیشتر کشورهای در مسیر خط لوله کشورهای عضو بلوک شرق بودند.

آن طوری که بحث می شود آینده صنعت گاز  را ال ان جی رقم می زند، به طوری که آمریکا برای آن که محموله های ال ان جی خود را زودتر به بازار های هدف برساند یک سرمایه گذاری عظیم در کانال پاناما در حال انجام دارد تا کشتیهای حامل بار ال ان جی برای رفتن به آسیا دیگر نیازی به دور زدن قاره آفریقا  نداشته باشند.

در آینده آیا کشورهای صادر کننده گاز (GECF) می توانند عملکردی همچون اوپک در بازارهای بین المللی داشته باشند؟
اوپک در سال ١٩٦٠ تشکیل شد و تقریبا تا ١٢ سال بعد از آن هیچ کار موثری در بازار نداشت، به عبارت دیگر در این سالها فقط دورهم جلسه تشکیل دادند.

کشورهای صادر کننده گاز (GECF) هم هم اکنون چنین حالتی دارند؟
ما هم اکنون در حال جمع آوری اطلاعات هستیم، چندین عضو این اجلاس جزو اعضای قدیمی اوپک هم هستند، اما من معتقدم زمان می برد تا یک سازمان در عرصه تجارت و بالا بردن درآمد اعضای خود نقش موثر ایفا کند.

هم اکنون اوپک بعد از سال ها به  مدلی به نام مدل اوون رسیده است که در واقع آثار عرضه و تقاضا را بر بازار بر اساس این مدل می تواند مشخص کند. در دو سال گذشته با تبادل اطلاعات میات اعضای این اجلاس مدل اوون در کشورهای صادر کننده گاز (GECF) نیز ایجاد شده است.

با توجه به این که یکی از دستور کارهای کشورهای صادر کننده گاز (GECF) در تهران تعیین دبیرکل است؛ آیا تصور می کنید آقای عادلی در این سمت باقی خواهد ماند؟

روال این است که اگر اعضا در مورد دبیر کل به اجماع برسند انتخاباتی صورت نمی گیرد، در غیر این صورت، اعضا کسی دیگر را برای این سمت انخاب می کنند که برای این موضوع نیاز به اکثریت آراست.

 وضع خط لوله صادرات گاز به پاکستان به کجا رسید؟
هم اکنون یک قرار داد خوبی با حجم روزانه ٢٥ میلیون متر مکعب با پاکستان داریم که برای احداث خط لوله آن تا ایرانشهر ایران تاکنون هزینه زیادی کرده است و به تازگی قرارداد احداث ادامه این خط لوله به کنارک و زاهدان، زابل، خاش و چابهار امضا شده است. پاکستانیها به بهانه تحریم خط لوله مربوط به خود را احداث نکرده اند، باید با برداشته شدن تحریمها مذاکره کنیم که این خط لوله را فعال کنند، این قرارداد معتبر است.

پیش بینی زمانی برای عملیاتی شدن این خط لوله دارید؟
این پاکستانیها هستند که باید این پیش بینی را بکنند. ما هیچ مشکلی نداریم و هم اکنون می توانیم در فاصله کوتاهی تا روزانه ١٠٠ میلیون مترمکعب گاز را به مرز این کشور انتقال دهیم.

یکی از بحث هایی که همیشه مطرح بوده، شدت مصرف انرژی در کشور است، چقدر تاکنون سیاستهای شما در کاهش مصرف انرژی تاثیر گذار بوده است؟
ایران تاکنون در جهت کاهش شدت مصرف انرژی خیلی موفق نبوده است، یکی از دلایل این موضوع قیمتهای انرژی در کشور است ، از طرفی مشکلات ساختاری زیادی همچنان وجود دارد. به عنوان مثال نیروگاه های ما که یک سوم گاز کشور را در خود مصرف می کنند، هم اکنون از راندمان پایینی برخوردار هستند، البته بخش برق کشور هم ادعا می کند (که به نظر من تا حدود زیادی ادعای درستی است) که با توجه به قیمت پایینی که از شهروندان بابت برق گرفته می شود، بودجه لازم را برای بهینه سازی در تجهیزات و سیستمهای برقی ندارد، در این میان وجود تحریمها نیز از ورود سرمایه گذاران داخلی و خارجی به صنعت برق برای استفاده از فناوریهای روز و افزایش راندمان جلوگیری کرده است.

از سوی دیگر وجود ناوگان فرسوده درون شهری و برون شهری در مصرف انرژی در کشور تاثیر زیادی داشته که نیاز به سرمایه گذاری سنگینی از سوی بخش خصوصی دارد.

قرار است در آینده نزدیک از قراردادهای نفتی جدید ایران رونمایی شود، چه جذابیتهایی در این قراردادها برای سرمایه گذاران خارجی در نظر گرفته شده و میزان این قراردادها چقدر است؟
مدل قراردادی که از میانه دهه ٧٠ داشتیم، مدلی به نام بای بک یا بیع متقابل بود. اساس این مدل از قراردادها این بود که توسعه میدان در قالب یک قرارداد به شركت خارجی واگذار می شد؛ این شرکت خارجی متعهد بود که درصدی از کار را با همکاری شرکت های داخلی انجام دهد. در این نوع قراردادها در بخش فنی با شرکت خارجی تفاهم هایی انجام می شد که براساس آن در یک زمان مشخص این کارها را انجام می داد.

در قرار دادهای بیع متقابل شرکت خارجی برای انجام کار و انتخاب  پیمانکاران خود مناقصه در ایران برگزار می کرد، در این قراردادها شرکت سرمایه گذار همه پول توسعه میدان را تقبل می کرد و در ازای آن سود پول خود را به علاوه یک پاداش مشخص دریافت می کرد. این نوع قرار داد برای پروژه هایی خوب بود که میدان نفتی یا گازی کشف شده بود.

یکی از اشکالات این نوع قرار دادها این بود که شرکت خارجی طبق قرارداد تا ٢٨ روز موظف به تولید با سقف در نظر گرفته شده بود و بعد از آن هیچ گونه تعهدی به کشور نداشت، به عبارت دیگر در این نوع قراردادها شرکتهای خارجی در مرحله اکتشاف و بهره برداری در میدان حضور نداشتند.

چارچوب قرار دادهای جدید طبق قانون نفت بوده و به تصویب دولت رسیده است، در این نوع قراردادها شرکتهای خارجی می توانند از مرحله اکتشاف شروع کرده و تا مرحله تولید و بهره برداری از میدان تا ٢٥ سال حضور داشته باشند. در قالب قراردادهای جدید نفتی به محض به تولید رسیدن میدان شرکت خارجی پول سرمایه گذاری خود را گرفته، اما آن پاداشی که قبلا بعد از ٢٨ روز در قراردادهای قبلی داده می شد، در قالب قرار دادهای جدید بر اساس میزان تولید هر بشکه یا هر متر مکعب به آن شرکت خارجی در طول زمات طولانی (تا ٢٠ سال) پرداخت می شود.

بعد از پایان مطالعات مخزن، حداکثر برداشت مجاز صیانتی از مخازن مشخص می شود، از این رو میزان برداشت روزانه و طولانی مدت حضور شرکتهای خارجی در میدانهای نفت و گاز در قالب قراردادهای جدید نفتی از همان ابتدای همکاری مشخص می شود و شرکت خارجی به قول عوام نمی تواند همین طور گازش را بگیرد و از میدان برداشت غیر صیانتی بکند. تاکید می کنم که اجازه برداشت غیر صیانتی از مخازن در قالب قراردادهای جدید نفتی را به شرکتهای خارجی نمی دهیم، زیرا برداشت نفت و گاز از مخازن با اجازه وزارت نفت ایران است، حتی نه با شرکت ملی نفت ایران.

سهم بخش خصوصی و شرکتهای داخلی در قراردادهای جدید نفتی دیده شده است؟
بخش خصوصی  می تواند به چند شکل در قالب قراردادهای جدید نفتی با شرکتهای خارجی همکاری داشته باشد، وضع نخست در قالب شرکتهای خدمات نفتی است که طبق قانونهای موجود شرکت خارجی باید این گونه شرکتها را تا سقف حتی ٦٠ درصد به کار بگیرد، حالت دوم شراکت شرکتهای خارجی با شرکتهای ایرانی در پروژه مورد نظر است. شرکتهای خارجی دارای مهندسان مخازن قوی و مدیریت پروژه هستند.

شرکتهای دولتی جایی برای مشارکت با شرکتهای خارجی در قردادهای جدید ندارند و تنها شرکتهای خصوصی و خصولتی می توانند به صورت مشترک با شرکتهای خارجی فعالیت کنند.

وزارت نفت در جریان همکاری مشترک شرکتهای داخلی و خارجی تنها با ضوابط مورد نظر خود شرکتهای داخلی را تعیین صلاحیت می کند و هیچ گونه دخالتی در این زمینه ندارد. در راستای حمایت از شرکتهای داخلی در متن قراردادهای جدید ذکر کرده ایم که شرکتهای ایرانی می توانند کمتر از اندازه سهم خود در پروژه سرمایه گذاری کنند، از سوی دیگر بهره برداری از میدان طبق قراردادهای جدید باید از طرف شرکت ایرانی صورت گیرد. با این روش حداکثر انتقال فناوری در صنعت نفت اتجام می شود. برای انتقال فناوری سرمایه گذاری روی منابع انسانی و ایجاد مراکز تحقیقاتی همکاری شرکتهای خارجی لازم است، در این راستا وزارت نفت حاضر شده هزینه های مربوط به این زمینه را به شرکتهای خارجی پرداخت کند.

در قالب قراردادهای جدید نفتی ممکن است پروژهای نفوذ رخ دهد، در این موردچه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
سلامت قراردادهای نفتی از پروژه نفوذ مهمتر است، با این حال برای جلوگیری از این موضوع روشها و سازوکارهایی را تعیین کرده ایم. قراردادهای نفتی جدید باید در یک فضای سالم منعقد شوند و نباید اجازه دهیم که یک عده زالو صفت وصل شوند به این قراردادها و شیره جان ملت را بمکند.

صلاحیت امنیتی و سیاسی شرکت های خارجی را باید نهادهای ذی ربط پیش از انعقاد قرارداد با این شرکتها تایید و به وزارت نفت ابلاغ کنند.

قراردادهای نفتی عراق را چگونه ارزیابی می کنید، عده ای عقیده دارند که قراردادهای جدید نفت کپی برداری از قراردادهای این کشور است، ارزیابی شما چیست؟
قراردادهای عراق از نظر من قراردادهای خوبی بوده اند، زیرا عراق در چند سال گذشته توانسته است در قالب همین قراردادها تولید خود را از ٢,٢ به ٤.٢ میلیون بشکه برساند، این عراق بوده است که این قراردادهای جدید را از روی ایران کپی کرده است، اصلا بر فرض که ما از روی عراق کپی کرده باشیم، این عیبی ندارد که ما از روی یک کار خوب کپی برداریم، ولی بدانید که ایران خالق این قراردادها بوده است.

آیا قراردادهای نفتی عراق استعماری بوده و این کشور متضرر شده است؟
بنده که با مسئولان نفتی این کشور مذاکره داشته ام تاکنون حرفی در این زمینه نزده اند.

پاداش در توسعه میدانهای نفتی و گازی در قالب قراردادهای نفتی چه مقدار است؟
این موضوع در هر میدان بر اساس مشخصات فنی آن میدان متفاوت است، البته این موضوع در مناقصه به صورت مشخص تعیین می شود.

یکی از موضوعات در قراردادهای جدید نفتی بحث بقای قرارداد در دوران تحریم است، آیا این قراردادها در دوران تحریم پایدار خواهد ماند؟
در گذشته در قرار دادهای نفتی در صورت بروز اتفاق پیش بینی نشده مثل جنگ یا تحریم، تمام عملیات تعطیل و بازپرداخت به پیمانکار بابت سرمایه گذاری متوقف می شد تا شرائط عادی شود. نمی توان شرکتهای خارجی را به دلیل دستور دولتهایشان بازخواست کرد همانطور که ممکن است دولت به ما دستوری مبنی بر قطع همکاری با شرکتهای خارجی بدهد.

در اجلاس معرفی قراردادهای نفتی جدید در تهران یک نوع قرارداد معرفی می شود، نوع نخست قراردادهای اکتشافی هستند که بیشتر در مناطق نیمه غنی از لحاظ وجود نفت و گاز هستند، نوع دوم قرارداد توسعه میدانهای جدید مثل آزادگان، فاز ١١ پارس جنوبی، فرزاد بی  و ای و نوع سوم قرارداد ازدیاد برداشت نفت و گاز از میدانهای قدیمی است.

امیدوارم بتوان ظرف دو سال آینده میان ٢٠ تا ٣٠ میلیارد دلار قرارداد جدید نفتی و گازی در کشور منعقد کرد.

هم اکنون وزارت نفت به بخش خصوصی چقدر بدهکار است؟
تقریبا بیش از ٣ میلیارد دلار بدهکار هستیم که طی دو ماه گذشته کمی از آن را پرداخت کرده ایم. هم اکنون وامهای زیادی از صندوق توسعه ملی از سوی وزارت نفت گرفته شده که براساس برنامه ریزی صورت گرفته از طریق منابع حاصل از فروش نفت در برنامه ششم توسعه پرداخت می شود.

هم اکنون برای تکمیل فازهای باقی انده پارس جنوبی با احتساب خطوط لوله پشتیبان آن نزدیک به ٣٠ میلیارد دلار باید هزینه کنیم.

استفاده حداکثری از سازندگان داخلی در صنعت نفت نیز به تامین منابع مالی باز می گردد؟
بالاخره باید پول بخش خصوصی و سازندگان را داد.

چقدر پول نفت خام از کشورهای مختلف طلب داریم؟
از چند وقت پیش، از هند ٥ میلیار یورو  طلب داشتیم، یک مقدار از امارات طلب داریم، همچنین مقدار زیادی پول نفت در کشور ژاپن بلوکه شده است، بیشتر این طلبها برای دولت نیست و باید به صندوق بانک مرکزی واریز شود. با برداشته شدن تحریمها یک روزه این پولها به بانک مرکزی باز می گردد.

هم اکنون میزان تولید و صادرات نفت ایران چقدر است؟
میزان تولید و صادرات نفت در شرائط کنونی را هیچ وقت نمی گویم چون باعث خوشحالی یک عده می شود، اما آنچه حتمی است ظرف کمتر از شش ماه یک میلیون بشکه به صادرات ما افزوده می شود.

هم اکنون چقدر با قطر به لحاظ تولید در پارس جنوبی فاصله داریم؟
ظرف دو سال آینده تولید ایران در پارس جنوبی به اندازه کشور قطر خواهد شد؛  تا نیمه دوم سال ١٣٩٦ تولید ما در این میدان از ٢٥ فاز به بیش از ٧٠٠ میلیون متر مکعب خواهد رسید.

هم اکنون تولید در فازهای ١٥ و ١٦ پارس جنوبی تثبیت شده و فازهای ١٧ و ١٨ پارس جنوبی تا پایان امسال با گاز فازهای ٦ و ٧ و ٨ به مدار سرویس می آید. هم اکنون تلاش می شود ظرف ٧ تا ٨ ماه آینده بخشهایی از فاز های ١٩ تا ٢١ پارس جنوبی به مدار سرویس بیاید، بعد از این فازها فازهای ٢٢ تا ٢٤ و ١٣ پارس جنوبی در دستور کار قرار می گیرد و فاز ١٤ نیز به بعد از نیمه سال ٩٦ موکول می شود.