تعطیلات؛ راهی برای حفظ و بهبود سلامت روان
_ ایرنا نوشت: در طی دو سال اخیر با آمدن یک مهمان ناخوانده کوچک و سمج روزهای سختی را پشت سر گذاشتیم. بیماری کرونا علاوه بر بهم زدن زندگی طبیعی و مختل کردن فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی، تأثیرات بسیاری بر سلامت انسانها گذاشت. از همان ابتدای شیوع این بیماری، شاهد گسترش ترس، اضطراب و استرس در بین مردم بودهایم. علاوه بر استرس ناشی از سویههای جدید کرونا، آسیبهای جمعی، فواصل خواب نامنظم، ناامنی شغلی و ساعات کاری بیوقفه نیز میتواند سلامت روان را به کلی مختل کند و منجر به استرس مزمن، اضطراب و افسردگی شود.
به گفته علی اسدی، معاون دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، حدود ۶۰ درصد مردم دارای افسردگی، اضطراب و یکی از اختلالات روانی هستند، اما تعطیلات نوروزی فرصت خوبی برای کاهش اضطراب و افسردگی ناشی از کرونا و روزمرگیهای زندگی است.
برخی تصور میکنند که فقط افرادی که بیماریهای روانی دارند باید به سلامت روان خود توجه کنند؛ اما حقیقت این است که احساسات، افکار و نگرشهای شما بر انرژی، بهرهوری و سلامت کلی شما تأثیر میگذارد. سلامت روانی خوب توانایی شما را برای مقابله با مشکلات روزمره و بحرانها و چالشهای جدیتر تقویت میکند؛ بنابراین یک کاری که یک نفر میتواند برای کاهش سطح استرس انجام دهد این است که مدتی خود را از فعالیتهای مرتبط با کار دور کند، زمانی را به استراحت خود اختصاص دهد و از تعطیلات نهایت استفاده را ببرد.
تعطیلات عاملی اثرگذار در سلامت روان انسان
دکتر زهرا شایگان منش روانشناس بالینی و عضو هیئتعلمی دانشگاه آزاد میگوید: به اعتقاد و باور روانشناسان و بر اساس تحقیقات مختلفی که صورت گرفته میتوان گفت که تعطیلات، تفریح و استراحت مباحث مهمی هستند که اثر خیلی مثبتی بر سلامت جسم و روان انسان دارند. تحقیقات زیادی نشان دادند که تعطیلات منظم باعث میشود افراد از زندگی سالمتر، طول عمر بالاتر و سلامت روان بهتری برخوردار باشد. همچنین تعطیلات در کاهش میزان افسردگی و اضطراب افراد، بهبود عملکرد شغلی و اجتماعی افراد تأثیرگذار است.»
تعطیلات را نادیده نگیرید
شایگان منش در خصوص افرادی که با بحث تعطیلات و تفریح و استراحت مخالف هستند و فکر میکنند که تعطیلات یک نوع اتلاف وقت و عقب افتادن از کارها و اهداف است، گفت: اینها افرادی هستند که معمولاً طرحواره کمالگرایی و بازداری هیجانی دارند. درصورتیکه حقیقت این است که تعطیلات و تفریح مسئله مهمی است که در سلامت جسم و روان حائز اهمیت است. تعطیلات یکی از نیازهای اساسی انسان است و ما در تعطیلات فرصت این را پیدا میکنیم که به دنبال علایق شخصی خودمان برویم. نادیده گرفتن تعطیلات در طولانیمدت مشکلاتی مثل خستگی، فرسودگی، افسردگی و اضطراب را به دنبال خواهد داشت؛ پس تعطیلات و تفریح را جزو مباحث مهم زندگی قرار دهید.»
شادترین کشورها، کشورهایی با بیشترین تعطیلات
شایگان منش با اشاره به تعطیلات در کشورهای دیگر تاکید کرد که «ما اگر به کشورهایی مثل نروژ، دانمارک، سوئیس و کشورهایی از این دست که جزو شادترین کشورهای دنیا هستند نگاه کنیم، میبینیم که این کشورها از میزان تعطیلات بالاتری نسبت به سایر کشورها برخوردارند، مثل تعطیلات آخر هفته دو روزه و ساعت کاری کم. این کشورها با توجه به ساعت کاری کم، اما بازدهی مفید کار آنها خیلی بالاتر از ماست، زیرا زمان تعطیلات این کشورها بهگونهای برنامهریزیشده که باعث میشود کیفیت زندگیشان بالا برود و از سلامت روان بهتری برخوردار باشند تا در طول زمان کاری بتوانند از حداکثر توانشان استفاده کنند.»
اثرات تعطیلات بر بدن
شایگان منش توجه بیشتر به جسم و روان را یکی از مزایای تعطیلات دانست: «ما در طول هفته و روزهای کاری به خاطر شرایط ممکن است استراحت، خواب، تفریح و ورزش کافی نداشته باشیم، اما در تعطیلات ما فرصت بازسازی جسمی و روحی پیدا میکنیم. همچنین تعطیلات ما را از محیط استرسزای کاری و محیط اجتماعی دور میکند تا تجدیدقوا داشته باشیم.»
برای تعطیلات برنامهریزی کنید
این روانشناس بالینی در پاسخ به این سؤال که آیا صرف تعطیلی میتواند برای جسم و روح مفید باشد یا تعطیلات لزوماً باید با کیفیت همراه باشد، گفت: «درست است که تعطیلات هرچند اگر سطح کیفیتش پایین باشد برای ما لازم است، اما تأکید ما این است که سعی کنید تعطیلات از حداکثر کیفیت برخوردار باشد. همچنین برای تعطیلات برنامهریزی و تفریح داشته باشید و با افراد مثبت نگر ارتباط برقرار کنید تا حالتان خوب شود و در نهایت ذهن و بدنتان به حالت تعادل برسد. حتی اگر به خاطر شرایط کرونا، برنامهریزی خاصی برای سفر و دورهمی ندارید، لازم نیست که حتماً کارهای عجیب و غریبی انجام دهید بلکه میتوانید اوقاتتان را با انجام بازیهای مفرح خانوادگی، حضور در فضاهای باز و خلوت و تماشای فیلمهای کمدی سپری کنید.»
علت خستگی و افسردگی اواخر تعطیلات
شایگان منش در پاسخ به این سؤال که چرا اواخر تعطیلات دچار خستگی و افسردگی میشویم؟ توضیح داد: «انسانها کلاً دوست دارند در محیط آرام و بی استرس زندگی کنند و در دوران تعطیلات، این محیط برایشان فراهم است، اما بعد از پایان تعطیلات، چون دوباره وارد زندگی پراسترس گذشته میشوند، مشکلاتی مثل افسردگی، اضطراب و بیانگیزگی در آنها دیده میشود. مشکل افسردگی بعد از تعطیلات ممکن است پس از یک تعطیلات کوتاه آخر هفته اتفاق بیفتد یا بعد از تعطیلات بلندمدت مثل تعطیلات عید. بهصورت طبیعی پس از پایان تعطیلات ما احساس افسردگی و غم و اندوه میکنیم، اما در این شرایط میتوان با یکسری اقدامات از حالتهای افسردگی پس از تعطیلات پیشگیری کرد.»
راهکارهای پیشگیری از افسردگی پس از تعطیلات
شایگان منش گفت: «برای پیشگیری از افسردگی پس از تعطیلات، ما میتوانیم کارهایی که در دوران تعطیلات برایمان لذتبخش بوده را به زندگی روزمرهمان اضافه کنیم و به فعالیتهای موردعلاقهمان بپردازیم. دوم اینکه، اگر کارهایی دارید که باید انجام دهید، قبل یا در همان ابتدای تعطیلات آنها را انجام دهید که در پایان تعطیلات دچار استرس نشوید. برای اینکه ما به روال قبل از تعطیلات برگردیم باید به خودمان زمان بدهیم و اینگونه نباشد که یکدفعه وارد روال قبل زندگیمان شویم؛ مثلاً یکی دو روز آخر تعطیلات را آمادگی برای بعد از تعطیلات پیدا کنیم و برای بعد از تعطیلات حتماً برنامهریزیهای لذتبخش تدارک ببینیم.»
این روانشناس یکی دیگر از راههای پیشگیری از افسردگی پس از تعطیلات را مدیتیشن دانست: «در دوره تعطیلات حتماً کارهایی مثل مدیتیشن را انجام دهید تا سطح آرامشتان افزایش پیدا کند؛ اینطور نباشد که در تعطیلات کاملاً در تکاپو باشیم و استراحت کافی نداشته باشیم. چند روز اول بعد از تعطیلات کارهای سنگین انجام ندهید و از چیزهایی که باعث استرستان میشود، دوریکنید. اگر با انجام این کارها همچنان دچار افسردگی بودید حتماً از کمک یک روانشناس استفاده کنید.»
چگونه سال جدید را پرانرژی آغاز کنیم؟
شایگان منش در پایان گفت: «بههرحال تمام شدن تعطیلات بهتنهایی باعث حالت اضطراب و افسردگی میشود و شروع ماه مبارک رمضان بلافاصله بعد از تعطیلات میتواند باعث شود تا سازگاری با روال زندگی طبیعی دیرتر اتفاق بیفتد، اما بهترین کاری که میتوان کرد این است که خودمان را برای ورود به ماه مبارک رمضان آماده کنیم و با دوری کردن از خبرهای بد، برنامهریزی کردن، انجام کارهای لذتبخش، ایجاد عادات مثبت مثل کتاب خواندن و ورزش کردن، بخشیدن دیگران و رفع کدورتها، مثبت اندیشی و... سال جدید را باانرژی شروع کنیم تا ازلحاظ روانی و جسمانی در شرایط بهتری قرا بگیریم.»
