علائم حساسیت کودکان؛ از کهیر سرخ تا بیهوشی

_ فارس نوشت: خانواده‌ها معمولاً علائم حساسیت کودکان را با سرماخوردگی یا مشکلات گوارشی و تنفسی اشتباه می‌گیرند مگر اینکه به شکلی مشخص باشد؛ بروز کهیر و دانه‌های قرمز پوستی یا تورم و التهاب! گاهی عدم تشخیص به موقع آلرژی می‌تواند اوضاع سلامت کودک را به شدت به خطر روبرو کند. حساسیتی که با یک هوشیاری ساده والدین و انجام برخی مراقبت‌های به شدت ساده قابل کنترل است به عارضه تبدیل و برای درمان، نیازمند دریافت دارو یا مراقبت‌های پزشکی بیشتر می‌شود. آلرژی در کودکان و بزرگسالان به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود؛ حساسیت غذایی و غیرغذایی.

حساسیت به مواد غذایی

حساسیت به خوراکی‌ها سریع‌تر تشخیص داده می‌شوند، چون معمولاً با فاصله کمی بعد از خوردن غذا بروز می‌کند. حتی اگر دفعه اول قابل تشخیص نباشد این شانس وجود دارد که دفعات بعد با خوردن همان خوراکی تشخیص داده شود. در برخی موادغذایی حساسیت البته می‌تواند بسیار خطرناک و متاسفانه حتی کشنده باشد برای مثال برخی کودکان نسبت به خوردن برخی موادغذایی مانند باقالا حساسیت ویژه دارند که گاه کار تا تعویض خون، بستری شدن و مراقبت‌های شدید پزشکی پیش می‌رود.

بنابراین بهتر است والدین آگاهانه واکنش فرزندان را به موادغذایی رصد کنند همچنین مواردی که گمان می‌کنند مشکل ساز شود را از طریق انجام برخی آزمایش‌ها و مراجعه به متخصص زودتر پیش بینی و پیشگیری کنند. خوشبختانه امروزه این آزمایش‌ها در مقطع سنی زیر یک سالگی انجام و نتیجه و مراقبت‌های در صورت نیاز، لازم به خانواده اعلام می‌شود.

آغاز آلرژی از نوزادی!

گاهی آلرژی کودکان به موادغذایی از همان دوره شیردهی آغاز می‌شود برای مثال کودک نفخ، دلپیچه و دفع سخت دارد و، چون قادر به تکلم نیست با گریه و بیتابی می‌خواهد والدین را متوجه کند. برای پیشگیری از این موضوع معمولاً توصیه می‌شود مادران چه در دوره بارداری چه شیردهی مراقبت‌های غذایی داشته باشند. مواد نفاخ را کمتر یا اصلاً مصرف نکنند. موادغذایی جدید که احتمال و ریسک ایجاد حساسیت دارند را بعد از این ایام امتحان کنند. این برای مادرانی که کودک را از طریق شیر خود تغذیه می‌کنند بسیار مهم است. برای کودکانی که با شیرخشک تغذیه می‌شوند هم توجه، لازم است گاهی کودک به یک نوع شیر حساسیت دارد و باید آن را عوض کرد. در ماه‌های بالاتر که کودک می‌تواند از غذا‌های کمکی استفاده کند به ساده و سالم‌ترین دستور‌های غذایی پایبند باشید. برای مثال اصلاً در طبخ سوپ کودک ادویه یا چاشنی به کار نبرید. موادغذایی کامل پخته شوند و میوه‌های سرد را بیرون از یخچال به دمای محیط برسانید و سپس به کودک بدهید. یک نکته مهم دیگر اگر خودتان دارو مصرف می‌کنید حتماً در دوره شیردهی و بارداری پزشک را در جریان قرار دهید برخی دارو‌ها ناخودآگاه زمینه حساس شدن سیستم ایمنی و بروز حساسیت را فراهم می‌کند.

بیشترین حساسیت با این غذا‌ها

به طور کلی بیش از ۹۰ درصد حساسیت غذایی کودکان به موادغذایی مانند شیر، گندم، سویا، آجیل درختی، بادام زمینی، ماهی و میگوست. سیستم ایمنی بدن که وظیفه محافظت از بدن در برابر عوامل آسیب زا را دارد این موادغذایی را به دلیل وجود فاکتور‌هایی در آن‌ها عامل خارجیِ بیماری زا تلقی کرده و شروع می‌کند به واکنش نشان دادن. واکنش‌ها علائم متعددی دارد که بهترین عامل تشخیص آن سه مورد است؛ کهیر، تورم در ناحیه صورت و بیهوشی. این سه نشانه چنان آشکار است که سریع والدین را متوجه و آماده درمان می‌کند.

علائم دیگر مانند دلپیچه، دفع سخت یا شل، سختی تنفس، علائم قلبی و تنفسی، افت فشارخون و سرگیجه، اما کمی دیرتر تشخیص داده می‌شود. حساسیت‌ها همیشگی نیست؛ ۸۰ درصد کودکانی که به شیر حساسیت دارند این مشکل را پشت سر می‌گذارند همچنین ۸۰ درصد کودکانی که به سویا و گندم حساس هستند تا ۵ سالگی با این مشکل درگیرند و به مرور زمان رفع می‌شود. برخی حساسیت ها، اما یک عمر با فرد باقی می‌ماند که باید به شدت دقت کرد. برای مثال برخی افراد تا پایان عمر با خوردن بادام زمینی، بادمجان یا تخم مرغ مشکلاتی از قبیل کهیر، اختلال تنفسی، تهوع و... روبرو می‌شوند.

تفاوت عدم تحمل با حساسیت

یک نکته بسیار مهم که اینجا باید به آن توجه کرد، درک تفاوت بین «عدم تحمل» و «حساسیت» غذایی است. گاهی وقت‌ها سیستم گوارش یا بدن کودک به برخی موادغذایی حساسیت ایجاد می‌کند برای مثال با خوردن بادام زمینی دچار تورم پلک، لب یا صورت می‌شود. اما برخی مواقع فرد دچار مشکل عدم تحمل است مانند واکنش معده او به لاکتوز موجود در شیر. علائم این دو گاه بسیار به هم شبیه می‌شود و گاه قابل تفکیک از هم. بارزترین نشانه‌های عدم تحمل معمولاً گوارشی هستند مانند آروغ زدن، مدفوع شل، نفخ و گاز شدید معده و علائم دیگری مانند سردرد، عصبی شدن و برافروختگی و...

حساسیت غیرغذایی چیست؟

اما آلرژی و حساسیت غیرغذایی چیست و چگونه بروز می‌کند؟ یکی از معروف‌ترین حساسیت‌ها که تقریباً خیلی هایمان درباره آن شنیده ایم، حساسیت کودکان به موی گربه است. گرد و غبار، نیش حشرات، گرده گل‌ها و گیاهان آپارتمانی، الیاف و موادلاتکس، عطر و بو‌های خاص یا برخی موادصنعتی موجود در برخی وسایل مانند اسباب بازی‌ها هم از دیگر عوامل شایع ایجاد حساسیت غیرخوراکی در کودکان است.

اجازه تحرک بیشتر ندهید

علائم بروز حساسیت غیرخوراکی هم درجات مختلفی بین ضعیف تا قوی دارد. برای مثال می‌توان به کهیرزدن، تورم صورت، سوزن سوزن شدن دهان و بدن، اگزما، تب، تنفس سخت و کند، تورم و سفتی زبان و گلو، سرگیجه، غش، اسهال، معده درد و... اشاره کرد. شناخت این حساسیت‌ها کمی زمان بر است و نیاز به ظرافت دید و توجه دارد از طرفی حتماً باید از راهنمایی پزشک استفاده کرد. گاهی این حساسیت‌ها می‌تواند به مرحله شدید؛ «آنافیلاکسی» تبدیل شود. اگر علائمی مانند سرگیجه، افت فشار، تغییر در ریتم تنفس و بیهوشی رخ داد نباید بترسید، نخستین کاری که باید انجام دهید این است که کودک را از تحرک بیشتر و ناگهانی که گاه به دنبال همان حساسیت‌ها تشدید می‌شود دور نگه دارید. او را بخوابانید و آرام آرام تمرین تنفس بدهید تا اورژانس برسد یا به مراکزدرمانی برسید.

با نظافت به جنگ آلرژی برو!

حالا چه کار‌هایی از ما بر می‌آید تا زمینه بروز وتحریک حساسیت‌های غیرغذایی را به حداقل برسانیم؟ به طور کلی نظافت را جدی بگیریم. از موادشوینده و ضدعفونی کننده ترجیحاً بدون بو استفاده کنیم. لوازمی که تهیه می‌کنیم و ممکن است بوی به اصطلاح نویی و تحریک کننده تنفس داشته باشند مانند لوازم پلاستیکی، چرمی و عطری را چند روز یا چندساعت در فضای باز قرار دهید تا بوی آن بپرد یا کم شود. هنگام جارو کشیدن حتما پرده‌ها را بتکانیم. ملحفه ها، پتو و بالشت‌ها را گاهی بتکانیم و در معرض نور قرار دهیم. ملحفه ها، روبالشتی ها، پرده‌ها را به طور منظم بشوییم و نظافت کنیم. «مینت»‌ها یا ریز ذرات میکروسکوپی بیشتر لابلای الیاف این منسوجات هستند و با شستشو از بین می‌روند. شیشه‌ها و قسمت پیشین پنجره‌ها را گهگاهی نظافت کنیم تا خاک رسوب کرده در اثر باد جابجا نشود. حیوانات خانگی نگه داری نداریم. موکت، فرش و زیرانداز‌ها را در صورت امکان بشوییم یا در صورت عدم امکان حتماً دست کم هفته‌ای دو الی سه بار جارو و هر نیم فصل یک بار با زیر و روکردن و جارو کشیدن به هر دو روی آن‌ها غبارگیری کنیم. عروسک‌های اضافه نباید روی زمین و در معرض آلودگی قرار بگیرند. روی آن‌ها پارچه یا مشمع بکشیم. عروسک‌ها را گاهی بشوییم. نقاط کور خانه را که دسترسی کافی ندارد، اما کودکان به دلیل کنجکاوی به آن سرک می‌کشند حتماً نظافت کنیم.

آلرژی و خواب‌های پریشان

تشخیص علائم آلرژی از هر نوع غذایی و غیرغذایی آن، دور کردن آن عامل از برنامه غذایی یا زندگی کودک، مراجعه به پزشک برای دریافت دارو، دستور‌های مراقبتی و ایجاد زمینه رفع حساسیت مهم است. تشخیص و کنترل آلرژی زا‌ها کمک می‌کند فرد کمتر دچار کسالت، خمودگی و شکنندگی شود. برخی پزشکان می‌گویند جدی نگرفتن و درمان نشدن آلرژی در کودکان زمینه باقی بیماری‌ها را فراهم می‌کند. برای مثال فرد با علائم آبریزش بینی مدام به مرور به «رینیت» حساسیت جدی در ناحیه مخاط بینی و در نتیجه تنفس نامطلوب دچار می‌شود. فردی که درست نفس نمی‌کشد، سوزش بینی، آبریزش چشم، مشکلات ریوی، سرفه مزمن و تنگی نفس و آسم را تجربه می‌کند. اکسیژن کافی به او نمی‌رسد به خصوص هنگام خواب بنابراین مدام دچار خواب‌های پریشان یا خستگی ذهنی می‌شود.

آلرژی خجالت می‌آورد!

از طرفی همچنین افرادی که مدام دچار آلرژی هستند به دلیل درد و خمودگی ناشی از آن یا علائم ظاهری بروز کرده بر اثر حساسیت امکان و اعتمادبنفس لازم برای حضور در جمع را ندارند. به مرور افرادی منزوی می‌شوند که، چون آلرژی شان به موقع درمان نشده و پیشرفت کرده بنابراین وقتی در یک جمع دوستانه که قرار است بیرون از خانه غذاسفارش بدهند، حاضر می‌شود، حس بدی را تجربه می‌کند، چون بسیاری غذا‌ها را بنابه شرایطی که درگیر آن شده نمی‌تواند بخورد و مدام باید خجالت زده بپرسد که: ببخشید ترکیبات این غذا چیست؟ یا...

کودکان دچار آلرژی گهگاه به دلیل طغیان علائم حساسیت ناچار از درس و مدرسه و فعالیت اجتماعی عقب می‌مانند و غیبت می‌خورند، اگر آلرژی آن‌ها درمان شود مانند بقیه همسالان خود می‌توانند نشاط و شور کودکی را تجربه و احساس محدودیت نکنند. آلرژی به جز سلامتی کودک می‌توان عوارض روحی هم به دنبال داشته باشد، آن را جدی بگیریم و به موقع درمان کنیم.