غیبت سئوال‌برانگیز ملک سلمان در صحنه سیاست عربستان!

- حمید خوش‌آیند کارشناس ارشد مسائل سیاسی - چهل و دومین اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس در حالی به کار خود پایان داد که فارغ از کم و کیف آن یک حاشیه مهم و قابل تأمل داشت؛ برای نخستین بار شاهد «غیبت» ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی در مهم‌ترین نشست منطقه‌ای با محوریت عربستان سعودی بودیم.

کمتر کسی به یاد دارد که پادشاه عربستان در این کشور باشد و از همتایان عربی یا مقامات غربی که به عربستان سفر می‌کنند استقبال نکرده یا با آن‌ها ملاقات نداشته باشد. غیبت ملک سلمان شاه سعودی در انظار عمومی به‌طوری که حتی در مهم‌ترین جلسات داخلی و منطقه‌ای عربستان نیز اثری از او دیده نمی‌شود، به یکی از مسائل سئوال‌برانگیز این روز‌ها در افکار عمومی تبدیل شده است. در دو سال گذشته، ملک سلمان دو بار در انظار عمومی ظاهر شده است: نخست در تیر ۱۳۹۹ که برای انجام عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا در بیمارستانی در ریاض بستری شد. دوم، دیدار با وزیر خارجه انگلیس که خرداد ۱۴۰۰ به ریاض سفر کرده بود. حتی در سفر اخیر مکرون رئیس جمهوری فرانسه به عربستان که در نوع خود یک سفر مهم ارزیابی می‌شد که می‌توانست از طریق دیدار مستقیم با پادشاه عربستان برخی چالش‌های خارجی که ریاض در سیاست خارجی به آن دچار شده بود را تا حدودی برطرف نماید، ملک سلمان همچنان غایب بود.

بنابر گزارشی که روزنامه گاردین انگلیس اخیراً منتشر کرد، بن سلمان در دو سال گذشته به ویژه از زمان تشدید شیوع کرونا خارج از پایتخت و در شهر جدیدالاحداث نئوم در ساحل شمالی دریای سرخ برای انجام مراقبت‌های پزشکی ساکن شده است. پیش از این نیز پایگاه خبری بیزنس اینسایدر نوشته بود: سلمان ۸۵ ساله که در پی مرگ برادر ناتنی خود ملک عبدالله در سال ۲۰۱۵ بر مسند قدرت نشست با شایعاتی درباره وضعیت سلامتی‌اش روبرو بوده است. به گفته چندین متخصص، او مبتلا به نشانه‌هایی از زوال عقل است.

هرچه هست، غیبت ملک سلمان‌بن‌عبدالعزیز بی‌ارتباط با تلاش‌های محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی برای «تحکیم» موقعیت، قدرت و جایگاه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی او برای فراهم‌سازی تصدی مقام پادشاهی عربستان نیست. اینکه بن‌سلمان در هفته‌های گذشته به‌طور بی‌سابقه‌ای و در سطح هیئت عالی سیاسی، اقتصادی و امنیتی به پنج کشور عربی حاشیه خلیج فارس سفر کرده و سپس در ریاض میزبان سران کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس می‌شود، نشان می‌دهد که در سایه غیبت سئوال‌برانگیز، خودخواسته یا ناخواسته و شاید «تحمیلی» ملک سلمان، فرزند بن سلمان به حاکم «بالقوه» و «دوفاکتوی» عربستان تبدیل شده است. نکته مهم اینکه چه در تور منطقه‌ای و چه در نشست اخیر ریاض، در کنار اهداف دیگر، بهبود جایگاه و موقعیت مخدوش و شکننده سیاسی، یکی از انگیزه‌های اصلی بن‌سلمان بوده است.