تقویم تاریخ؛ از دستگیری صدام تا پایان حکومت قاجار

_ خبرگزاری صدا و سیما نوشت: مهم‌ترین رویداد‌های تاریخی جهان در چنین روزی (بیست و دوم آذر) به شرح زیر است:

درگذشت میرزا حبیب الله رشتی، مرجع بزرگ و فقیه کبیر

۱۲۷ سال پیش در چنین روزی بیست و دوم آذر سال ۱۲۷۳ هجری شمسی مرجع بزرگ و فقیه کبیر "میرزا حبیب اللَّه رشتی" درگذشت.

میرزا حبیب اللَّه رشتی در سال ۱۱۹۸ ش در شهر املش گیلان در شمال ایران به دنیا آمد. وی به دلیل هوش بسیار و مطالعات عمیق در علوم اسلامی در ۲۵ سالگی به اجتهاد دست یافت. ایشان سپس برای استفاده از معارف دینی، راهی نجف اشرف شده و از محضر فقیه بزرگ، شیخ محمدحسن نجفی، صاحب جواهر و شیخ مرتضی انصاری فیض برد. میرزا حبیب‏ اللَّه رشتی پس از ارتحال شیخ انصاری از جمله ارکان مرجعیت بود، ولی هیچ گاه خود را برای ریاست حوزه معرفی نکرد و وجوه شرعی را قبول ننمود. آثار متعددی از این فقیه وارسته و مرجع جلیل بر جای مانده که بدایعُ الافکار، الالتقاط، الامامه و الاجتماعُ الامرِ و النهی، از کتب ارزشمند ایشان است.

سرانجام میرزا حبیب ‏اللَّه رشتی در ۲۲ آذر ۱۲۷۳ ش در ۷۵ سالگی در نجف اشرف درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.

مهاجرت صغری

۱۱۷ سال پیش در چنین روزی در بیست و دوم آذر سال ۱۲۸۳ هجری شمسی علمای تهران در اعتراض به ظلم و فساد به شهر ری در جنوب تهران مهاجرت کردند که این مهاجرت در تاریخ مشروطه ایران به "مهاجرت صغری" معروف شد.

در اثر فراگیر شدن ظلم و فساد و فقر و قحطی، در اواخر سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، علما که از وضع موجود به شدت رنج می ‏بردند، جهت اصلاح اوضاع و فشار به دولت، تصمیم به مهاجرت از تهران به حرم حضرت عبدالعظیم حسنی از نوادگان امام حسن علیه السلام نواده پیامبر اسلام در شهر ری گرفتند. این سفر که در ۲۲ آذر ماه ۱۲۸۴ ش صورت گرفت در ابتدا شامل دو هزار نفر بود. پس از چند روز، به تعداد متحصّنین افزوده گشت و از ده هزار تن فراتر رفت. مظفرالدین شاه با مشاهده وخامت اوضاع، درصدد حل قضیه برآمد و سرانجام با خواسته آنان که تاسیس عدالتخانه در کلیه شهر‌های ایران، اجرای قوانین اسلام در سراسر کشور و عزل علاءالدوله حاکم ظالم تهران، موافقت نمود. این تحصن سرانجام در ۲۲ دی ۱۲۸۴ ش به پایان رسید و با ادامه مبارزه توسط علما و مردم، مظفرالدین شاه مجبور شد فرمان مشروطه را در چهاردهم مرداد ماه ۱۲۸۵ ش امضا کند.

پایان حکومت قاجار

۹۶ سال پیش در چنین روزی، بیست و دوم آذر ۱۳۰۴ هجری شمسی مجلس مؤسسان در ایران که برای انتقال سلطنت از سلسله قاجار به خاندان پهلوی تشکیل شده بود، ماموریت خود را با تغییر اصولی از قانون اساسی، انجام داد.

به این ترتیب، ۱۵۳ سال حاکمیت شاهان قاجار بر ایران خاتمه یافت و حکومت ۵۳ ساله رژیم پهلوی، آغاز شد. ویژگی‌های مشترک سلاطین قاجار و پهلوی، استبداد داخلی، بی کفایتی و فرمانبری آنان از دولت‌های بیگانه بود. رضا خان یک درجه دار ارتش بود و با توطئه و کمک انگلیس در سال ۱۲۹۹ هجری شمسی دست به کودتا زد و به تدریج زمام امور را بدست گرفت و در این روز، رسماً شاه ایران شد. رژیم دیکتاتوری پهلوی نیز به دلیل وابستگی به قدرت‌های بیگانه و نیز روا داشتن ظلم و ستم فراوان بر مردم ایران، در بهمن سال ۱۳۵۷ ه. ش درپی پیروزی انقلاب اسلامی سرنگون شد.

درگذشت شیخ محمد عبده، مبارز مصری

۱۲۰ سال پیش در چنین روزی، هشتم جمادی الاول سال ۱۳۲۳ هجری قمری شیخ «محمد عبده» (Muḥammad 'Abduh)، از فضلا و مبارزان مشهور مسلمان در بندر اسکندریه در شمال مصر درگذشت.

وی تحصیلات خود را در دانشگاه الازهر آغاز کرد. سپس به محضر درس سید جمال الدین اسدآبادی، روحانی آزادیخواه ایرانی راه یافت و از اندیشه‌های او بهره‌های بسیار برد. پس از تبعید سید جمال الدین اسدآبادی، عبده جانشین وی در تدریس شد، اما با گسترش نفوذ استعمار انگلیس بر کشور مصر، عبده نیز به سوریه تبعید گردید. عبده پس از شش سال تدریس در سوریه، به پاریس رفت و سید جمال الدین اسدآبادی را در انتشار روزنامه «عروة الوثقی» یاری کرد. او پس از بازگشت به مصر، به قضاوت مشغول شد. شیخ محمد عبده، همانند استادش سیدجمال الدین اسدآبادی، آرزوی اتحاد جهان اسلام و مذاهب اسلامی را داشت و معتقد بود باید مسلمین جهان، علیه کفار و استعمارگران متحد شوند.

دستگیری صدام دیکتاتور بعثی عراق

۱۸ سال پیش، در روز سیزدهم دسامبر سال ۲۰۰۳ میلادی صدام دیکتاتور رژیم بعثی عراق در مخفیگاهش در نزدیکی تکریت - واقع در شمال بغداد ـ دستگیر شد.

وی از زمان حمله آمریکا و انگلیس به عراق در مارس سال ۲۰۰۳، پنهان شده بود. دستگیری دیکتاتور خونریز بغداد، موجب شادی فراوان مردم عراق و کشورهایی، چون ایران و کویت شد که نتایج ویرانگر ظلم و استبداد او را دیده بودند. از طرف دیگر، با وجود آنکه مردم جهان منتظر شنیدن ناگفته‌های جنایات دیکتاتور سابق عراق در مدت زمامداری وی بودند، آمریکائی‌ها بلافاصله پس از دستگیری صدام، وی را تحت نظر خود قرار دادند تا همکاری‌های نزدیک دولت‌های غربی بویژه کاخ سفید، با این دیکتاتور وابسته فاش نشود. صدام در سال ۱۹۶۸ با کودتای حزب بعث به حاکمیت عراق راه یافت و در سال ۱۹۷۹ قدرت کامل را در این کشور در دست گرفت. وی درطول زمامداری مستبدانه خود، علاوه بر سرکوب و کشتار مردم عراق، به دو کشور ایران و کویت حمله کرد و جنایات هولناکی را مرتکب شد. این دیکتاتور بی رحم، سرانجام در آخرین روز‌های سال ۲۰۰۶ اعدام شد.

درگذشت شیخ شلتوت، عالم مسلمان مصری

۵۸ سال پیش در چنین روزی سیزدهم دسامبر سال ۱۹۶۳ میلادی شیخ شلتوت، رئیس دانشگاه الازهر و مفتی بزرگ مصر درگذشت.

شیخ محمود شلتوت، عالم بزرگ دینی مصر در سال ۱۸۹۲ م در مصر به دنیا آمد. در ۱۴‌سالگی در مرکز دینی علمی اسکندریه به تحصیل پرداخت و در ۱۸ سالگی گواهینامه تحصیلی دانشگاهی گرفت. وی سپس در اسکندریه به سمت مدرس دینی برگزیده شد و در سال ۱۹۲۷ م به قسمت عالی دانشگاه الازهر منتقل گردید. شیخ شلتوت چندی بعد عضو هیأت فتوا شد و در دانشکده شریعت، مقام بزرگی یافت. او در سال ۱۹۵۸ م به ریاست دانشگاه بزرگ اسلامی الازهر مصر برگزیده شد و خدمات فراوانی انجام داد. از جمله اقدامات مهم شیخ شلتوت در زمان ریاست بر الازهر این بود که پس از مکاتبه‏‌های متعدد با آیت‏ الله العظمی بروجردی، مرجع بزرگ تقلید شیعیان، مذهب شیعه اثنی‌عَشری را به رسمیت شناخت. او عمل به موازین مذهب شیعه را همانند یکی از مذاهب اربعه، جایز دانسته و به مذهب شیعه به‌عنوان یکی از مذاهب بزرگ اسلامی در دانشگاه الازهر کرسی تدریس اختصاص داد. الاسلام عَقیده.. و شریعَه، دَعوهُ‌.. المُحمدیه، القتال فی‌الاسلامِ، فِقه القُرآن و المُقارِنَه.. بین المذاهِب از جمله تالیفات ایشان است. سرانجام شیخ محمود شلتوت ۱۹۶۳ م در ۷۲ سالگی درگذشت.

درگذشت گوستاو لوبون، تمدن شناس فرانسوی

۹۰ سال پیش در چنین روزی، ۱۳ دسامبر ۱۹۳۱ میلادی "گوسْتاوْ لوبون" (Gustave Le Bon) مستشرق و نویسنده معروف فرانسوی درگذشت.

گوسْتاوْ لوبون، دانشمند متفکر و نویسنده فرانسوی متخصص در تاریخ تمدن اسلامی در سال ۱۸۴۱ م در فرانسه به دنیا آمد. وی پس از طی دروس مقدماتی، به تحصیل در رشته پزشکی پرداخت. اما، آن چه گوستاو لوبون را به شهرت رساند، تحقیقات تاریخی و اجتماعی او بود چرا که به بررسی درباره روان‏شناسی اجتماعات مختلف و توسعه و تکامل فرضیه روان‏شناسی اجتماعی علاقه تامّی داشت. وی اساس تحقیقات اجتماعی خود را بر روان‏شناسی قرار داد و برای شناختن روحیات ملل مختلف به سیر و سیاحت پرداخت. لوبون هم‏چنین کتاب‏های متعددی در این موضوع نگاشت که مورد استقبال متفکران کشور‌های گوناگون، قرار گرفت و به زبان‏های مختلف ترجمه شد. گوستاو لوبون در سیاحت‏های طولانی خود، مجذوب تمدن مشرق زمین شد و درباره آن، بررسی‏های عمیقی به عمل آورد و حاصل آن را در چهار کتاب مشهور خود تحت عنوان تمدن عرب، تمدن هندوستان، تمدن مصری و تمدن عرب در اندلس انتشار داد. دکتر گوستاو لوبون سرانجام در ۱۳ دسامبر ۱۹۳۱م در نود سالگی در نزدیکی پاریس درگذشت.