سناریوی ادامه دار خشکسالی در پنج حوضه آبریز
_ روزنامه همشهری نوشت: آمار‌های دفتر مطالعات پایه منابع آب تا اینجای کار از عقب‌ماندگی ۴۲ درصدی بارش‌های جوی سال آبی ۱۴۰۱- ۱۴۰۰ (اول مهر تا شامگاه ۷ آذر) نسبت به میانگین دوره‌های مشابه در ۵۳ سال اخیر حکایت دارد. همزمان آمار‌های دفتر اطلاعات و داده‌های آب نیز نشان‌دهنده افت ۳۰ درصدی ذخیره آب سدهاست. البته به‌واسطه بارندگی‌های غیرمترقبه و مساعد هفته‌های اخیر، فعلاً وضعیت بارش‌های جوی سال‌جاری نسبت به‌مدت مشابه سال قبل ۴۰ درصد افزایش دارد، اما از آنجا که همچنان میزان بارش‌ها کمتر از میانگین بلندمدت است، تداوم خشکسالی شدید معتبرترین سناریو محسوب می‌شود.
آهنگ بارندگی در پاییز ۱۴۰۰
اطلاعات و آمار دفتر مطالعات منابع آب وابسته به وزارت نیرو حاکی است از ابتدای مهر تا شامگاه ۷ آبان، به‌طور میانگین ۷ میلی‌متر باران در کشور باریده که این مقدار نسبت به میانگین دوره مشابه سال آبی قبل (۵ میلی‌متر) ۴۰ درصد افزایش نشان می‌دهد، اما همچنان در مقایسه با میانگین بارش در دوره‌های مشابه ۵۳ سال اخیر (۱۲ میلی‌متر) ۴۲ درصد کمتر است. در این بازه زمانی، حجم بارش‌های کل کشور به ۱۱ میلیارد و ۵۳۶ میلیون مترمکعب رسیده که البته بخش اندکی از آن به مخازن سد‌ها راه می‌یابد.
بررسی آمار‌های بارندگی به تفکیک ۶ حوضه آبریز اصلی حاکی است در ۶۷ روز سپری شده از سال آبی جاری، فقط اوضاع بارندگی در حوضه‌های آبریز «دریای خزر» و «خلیج‌فارس و دریای عمان» مساعد بوده که به‌ترتیب شاهد جهش ۷۰ و ۳۰۰ درصدی بارندگی بوده‌اند و به بهبود میانگین کشوری کمک کرده‌اند. البته این بارش‌های مساعد همچنان نتوانسته وضع این حوضه‌ها را نسبت به میانگین بلندمدت بهبود ببخشد و همچنان بارش‌های حوضه دریای خزر ۴ درصد و بارش‌های حوضه «خلیج‌فارس و دریای عمان» ۶۷ درصد کمتر از میانگین دوره‌های مشابه در ۵۳ سال اخیر است. از ۴ حوضه آبریز باقی‌مانده، بارش‌های حوضه «دریاچه ارومیه» با سقوط ۹۲ و ۹۵ درصدی نسبت به سال قبل و میانگین بلندمدت مواجه شده و حوضه «فلات مرکزی» نیز کاهش ۵۰ و ۸۰ درصدی را تجربه کرده است. میزان بارش‌ها در حوضه آبریز «قره‌قوم» ۶۰ و ۷۵ درصد نسبت به سال قبل و میانگین بلندمدت کاهش پیدا کرده و در حوضه «مرزی شرق» هم مانند سال قبل هیچ بارشی ثبت نشده و سقوط ۱۰۰ درصدی میزان بارش‌ها نسبت به میانگین ۵۳ سال اخیر تجربه شده است.
پیش‌بینی بارندگی
براساس اعلام مؤسسه تحقیقات آب، وضعیت بارش‌ها در هفته جاری و هفته آینده (منتهی به ۱۹ آذر) بیانگر آن است که از مجموع ۶ حوضه آبریز اصلی کشور، فقط حوضه آبریز دریای خزر با بارندگی قابل‌توجه مواجه است و در هفته آینده، از مجموع ۳۰حوضه آبریز درجه ۲، ۱۳حوضه آبریز ازجمله محدوده‌های ۹گانه مدیریت حوضه‌های آبریز زاینده‌رود و کارون بزرگ هیچ بارشی نخواهند داشت.
براساس این گزارش، در هفته جاری (۶ تا ۱۲ آذر) برای مناطق واقع در نوار شمالی، شمال‌غرب و غرب تا مرکز کشور و مناطق شرق هرمزگان، جنوب کرمان و غرب سیستان‌وبلوچستان، وقوع بارش پیش‌بینی شده است. همچنین با توجه به چشم‌انداز بارش پیش‌بینی‌شده برای هفته دوم (۱۳ تا ۱۹ آذر)، وقوع بارش‌ها در برخی از نواحی واقع در شمال و شمال‌شرق کشور مورد انتظار است. در این وضعیت، متوسط بارش حوضه آبریز دریای خزر پیش‌بینی‌شده برای این هفته ۱۲.۳ میلی‌متر و بیشینه بارش آن ۷۶.۴ میلی‌متر است و در هفته آینده، متوسط بارش‌های این حوضه ۱.۶ میلی‌متر و بیشینه بارش آن ۲۱.۴ میلی‌متر است.
همچنین دریاچه ارومیه در هفته جاری متوسط بارش ۷میلی‌متری دارد و بیشینه بارش آن نیز به ۴۹.۹ میلی‌متر خواهد رسید و در هفته منتهی به ۱۹آذر متوسط بارش ۸میلی‌متری دارد و بیشینه بارش آن نیز ۱۷.۵ میلی‌متر خواهد بود. در این میان، متوسط بارش حوضه آبریز فلات مرکزی در هفته جاری در حالی به یک میلی‌متر می‌رسد که بیشینه بارش پیش‌بینی‌شده آن ۳۰.۲ میلی‌متر خواهد بود. اما در هفته آینده، بیشینه بارش پیش‌بینی‌شده برای این حوضه ۸.۳ میلی‌متر اعلام شده است.
بنا بر این گزارش، متوسط بارش پیش‌بینی‌شده برای حوضه آبریز «قره‌قوم» در هفته جاری ۰.۹ میلی‌متر و بیشینه آن ۴میلی‌متر است، اما برای هفته آینده بارش ۵.۸ میلی‌متر برای این حوضه پیش‌بینی شده که بیشینه آن نیز ۱۶.۶ میلی‌متر خواهد بود. همچنین حوضه آبریز مرزی شرق نیز در هفته جاری متوسط بارش ۰.۳ میلی‌متری را تجربه می‌کند و بیشینه آن به ۴میلی‌متر خواهد رسید، اما این حوضه در هفته آینده، بارش ۰.۲ میلی‌متری را تجربه می‌کند و بیشینه آن به ۵.۲ میلی‌متر خواهد رسید. در این میان، حوضه آبریز «خلیج‌فارس» نیز در این هفته متوسط بارش ۳.۲ میلی‌متری را تجربه خواهد کرد و بیشینه آن ۵۰.۷ میلی‌متر پیش‌بینی شده است و در هفته منتهی به ۱۹آذر متوسط بارش این حوضه صفر و بیشینه آن ۱۷.۴ میلی‌متر خواهد بود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در هفته جاری، تنها حوضه آبریز درجه۲ که هیچ بارشی نخواهد داشت، رودخانه‌های سیستان و بلوچستان خواهد بود، اما در هفته منتهی به ۱۹آذر از مجموع ۳۰حوضه آبریز درجه۲، ۱۳حوضه آبریز هیچ بارشی ندارد و محدوده‌های ۹گانه مدیریت حوضه‌های آبریز زاینده‌رود و کارون بزرگ نیز هیچ بارشی دریافت نخواهند کرد.
وضعیت ذخایر سد‌های کشور
در سایه سقوط ۴۲ درصدی میانگین بارندگی‌ها نسبت به دوره‌های بلندمدت ۵۳ ساله، مخازن سد‌ها نیز با کاهش چشمگیر ورودی آب مواجه شده‌اند و ذخیره آبی آن‌ها در ۶۵ روز نخست سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ با افت ۳۰ درصدی نسبت به‌مدت مشابه سال قبل مواجه شده است؛ به‌گونه‌ای که فقط ۳۵ درصد از کل ظرفیت ۵۰.۵ میلیارد مترمکعبی مخازن سد‌های مهم کشور آب دارد. براساس آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب، میزان کل حجم آب در مخازن سد‌ها در این بازه زمانی ۱۷.۷ میلیارد مترمکعب بوده است.
بررسی وضعیت سد‌های کشور نشان می‌دهد حجم آب خروجی از سد‌ها در این بازه زمانی ۶۵ روزه معادل ۴ میلیارد مترمکعب بوده که ۳۷ درصد کمتر از مدت مشابه سال آبی گذشته است. فیروز قاسم‌زاده، مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب می‌گوید: در این شرایط، میزان پرشدگی سد‌های مهمی مانند زاینده‌رود، شمیل و نیان و سفیدرود ۱۴ تا ۱۷ درصد است و در استان‌های خوزستان و تهران، میزان پرشدگی مخازن در سال آبی جاری به‌ترتیب ۳۸ درصد و ۲۰ درصد است.
