ترکمنستان؛ دروازه دسترسی ایران به آسیای مرکزی/ اراده اعضای اکو برای تداوم همکاری‌ها

مهدی خورسند  در گفت‌وگو با میزان، با اشاره به اهمیت برگزاری پانزدهمین  اجلاسیه سران سازمان اکو در ترکمنستان، اظهار داشت: این اجلاس از دو جهت برای ایران که با تغییر دیپلماسی دولت جدید، سیاست اولویت دادن به همسایگان را در پیش گرفته، حائز اهمیت است.

 

وی افزود: اولین بُعد اهمیت برگزاری اجلاسیه سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) به‎میزبان آن است چراکه روابط ایران و ترکمنستان در سال‌های گذشته به دلیل غفلت تهران، رو به سردی گذاشته بود و دومین بعد اهمیت آن نیز لزوم فعال‌تر شدن اکو برای رسیدن به آرمان‌های اولیه آن است که البته این سازمان هم در سایه غفلت و عدم تمایل ایران در توجه به همسایگان در ۱۰ سال گذشته، دستخوش آسیب شده است.

لزوم فعال‌تر شدن سازمان اکو برای رسیدن به آرمان‌های اولیه

کارشناس مسائل اوراسیا به سابقه روابط ایران و ترکمنستان اشاره کرد و گفت: ایران تقریبا اولین کشوری بود که استقلال ترکمنستان را به رسمیت شناخت و روابط تجاری طلایی با این کشور داشت اما اعمال تحریم‌ها علیه ایران، عدم ارتباطات مستمر تهران با این کشور و همچنین سوءتفاهم‌های ایجاد شده و شاید بدقولی ایران در بازپرداخت بدهی گاز به ترکمنستان، این روابط را سرد و شکننده کرده است.

 

 

خورسند اضافه کرد: ترکمنستان جزو کشور‌های حوزه تمدنی ایران محسوب می‌شود و به قول رهبر معظم انقلاب، روابط دو کشور فراتر از مسائل دیپلماتیک و همسایگی بوده و این روابط در سطح خویشاوندی است اما مسائل سال‌های اخیر سبب شده که علاوه بر سردی روابط دیپلماتیک، حجم روابط ایران با ترکمنستان از سال ۱۳۹۵ تا کنون به یک چهارم نزول پیدا کند.

وی با اشاره به وابستگی ژئوپلیتیکی ایران و ترکمنستان به یکدیگر تأکید کرد: ترکمنستان، دروازه دسترسی ایران به آسیای مرکزی، چین است. ترکمنستان به‌دلیل قرار گرفتن در بین همسایگانی با ضعف اقتصادی ساختاری، به بازار و کالا‌های ایرانی به‌شدت نیازمند است.

ترکمنستان به‌دلیل قرار گرفتن در بین همسایگانی با ضعف اقتصادی ساختاری، به بازار و کالا‌های ایرانی به‌شدت نیازمند است

 

کارشناس مسائل اوراسیا عنوان کرد: پس از سفر اخیر آیت‌الله رئیسی به تاجیکستان برای حضور در اجلاسیه سازمان همکاری شانگهای، شاهد شکسته شدن یخ روابط ایران و تاجیکستان بودیم، این امید می‌رود که با حضور رئیس جمهور در اجلاسیه سران اکو در ترکمنستان، یخ روابط ایران و ترکمنستان نیز شکسته و در اولین گام به سطح روابط تجاری در سال ۱۳۹۵ که حجم روابط حدود ۵۵۰ میلیون دلار و حتی دو برابر این رقم برسد.

وی به اجلاسیه سران اکو اشاره کرد و اظهار داشت: سازمان همکاری اقتصادی (اکو) که با اهدافی، چون ارتقای شرایط برای توسعه اقتصادی پایدار، افزایش سطح زندگی و رفاه مردم، گسترش تجارت درون منطقه‌ای و فرامنطقه‌‎ای، حذف موانع تجاری و تلاش در جهت ادغام تجارت کشور‌های منطقه با تجارت جهانی و ارتقای همکاری‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فنی و علمی، ایجاد شده است اما باید اعتراف کرد، هنوز نتوانسته به اهدافش برسد و به عنوان یک سازمان منطقه‌ای کم‌اثر شناخته می‌شود.

 

 

خورسند با بیان اینکه کشور‌های عضو اکو دارای نظامات اقتصادی ناهمگون هستند، توضیح داد: برای مثال ترکیه و پاکستان دارای اقتصاد آزاد، ایران دارای اقتصاد مختلط و بازار آزاد است و شش کشور بازمانده از اتحاد جماهیر شوروی نیز، دارای نظام سوسیالیستی و متمرکز بودند که پس از استقلال با دشواری‌هایی برای گذار از این سیستم، با نظام بازار آزاد روبرو شدند.

 

کارشناس مسائل اوراسیا با بیان اینکه برخی کشور‌های عضو اکو دارای رویکرد کلان اقتصادی مشابه هستند، تصریح کرد: ایران، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان از صادرکنندگان نفت و گاز هستند و با یکدیگر رقابت می‌کنند. ترکیه، پاکستان و افغانستان از خریداران انرژی هستند، اما نیاز آن‌ها در سطحی نیست که بخش زیادی از صادرات نفت و گاز کشور‌های عضو اکو را جذب کند. تمامی اعضا درحال‌ توسعه و صادرکننده مواد اولیه و تولیدات کشاورزی هستند.

 

وی با اشاره به اینکه ترانزیت و گردشگری دو صنعت مهم برای تحرک اقتصاد کشور‌های در حال توسعه و توسعه یافته محسوب می‌شوند، گفت: اعضای اکو به‌دلیل قرار گرفتن در ژئوپلیتیک مناسب و محل اتصال شمال به جنوب و شرق به غرب، می‌توانند از محل ترانزیت و تکمیل مسیر‌های ترانزیتی به عایدی مالی بسیاری برسند. همچنین با تسهیل گردشگری بین اعضای اکو، کشور‌ها می‌توانند درآمد زیادی از محل توسعه گردشگری بین مردم و اعضای سازمان اکو داشته باشند.

اعضای اکو به‌دلیل قرار گرفتن در محل اتصال شمال به جنوب و شرق به غرب، می‌توانند از محل ترانزیت و تکمیل مسیر‌های ترانزیتی به عایدی مالی بسیاری برسند

خورسند با تاکید بر اینکه ظرفیت تجاری و ترانزیتی بندر راهبردی چابهار و سواحل مکران می‌تواند دراختیار کشور‌های عضو اکو  قرار گیرد، بیان کرد: طبیعی است جاذبه‌های ژئوپلیتیکی مناطق آزاد کشور که دسترسی به دریای آزاد دارند و تسهیلات در نظر گرفته شده از سوی دولت، در جذب سرمایه گذار برای این مناطق موثر خواهد بود. 

 

وی با اشاره به اینکه حضور سرمایه گذارانی از ترکیه، پاکستان، جمهوری آذربایجان و کشور‌های آسیای مرکزی می‌تواند ضامن توسعه منطقه‌ای و برد برای همه طرفین باشد، گفت: کشور‌های آسیای مرکزی و جمهوری آذربایجان، دسترسی به دریای آزاد ندارند و حضور این کشور‌ها در مناطق آزاد تجاری ایران و وصل شدن‌ آنها به شبکه ریلی منطقه‌ با محوریت ایران، ترکیه و پاکستان، زمینه حضور منطقه‌ای بیشتر آنها  در بازارهای منطقه‌ای را فراهم خواهد ساخت.

 

کارشناس مسائل اوراسیا تأکید کرد: ضروری است کشور‌های منطقه و در راس آن‌ها بانیان این سازمان با فعال کردن ظرفیت‌ها و بستر‌های درونی سازمان به امکان تشکیل یک بلوک جدید اقتصادی در منطقه کمک کنند. باید همکاری از حوزه‌های نرم (ریلی، تجاری و اقتصادی) شروع و در ادامه به سمت همکاری‌های سیاسی و امنیتی سوق یابد.

ضروری است کشور‌های عضو سازمان اکو با فعال کردن ظرفیت‌ها و بستر‌های درونی سازمان به تشکیل یک بلوک جدید اقتصادی در منطقه کمک کنند

 

خورسند در پایان تصریح کرد: خوشبختانه اکنون اراده در میان دولتمردان سه قدرت اصلی سازمان اکو دیده می‌شود و امید این است که با تداوم این همکاری، زمینه برای گسترش فعالیت و همگرایی اقتصادی فراهم یابد.