تأملی در علل و چرایی حضور کمرنگ اقتصادی ایران در سوریه

- حمید خوش‌آیند کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل - نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران در نشست هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی طی سخنانی اعلام کرد: «سهم ایران از اقتصاد سوریه تنها سه درصد است؛ اما ترکیه ۳۰ درصد تجارت این کشور را در اختیار گرفته است!».

باوجود فضای بسیار مساعد و همچنین استقبال مقامات سوری از گسترش مناسبات اقتصادی با ایران، بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۰ سهم کشورمان از بازار سوریه فقط ۳ درصد بوده است.

بررسی آماری نشان می‌دهد میزان واردات سوریه از بازار‌های جهانی از حدود ۱۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸ به ۵ و نیم میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ رسیده است. بر این اساس در سال ۲۰۲۰ بین کشور‌های صادرکننده کالا به سوریه، ترکیه با صادرات بیش از ۱.۳ میلیارد دلاری خود، در رتبه اول، چین با ۱.۱ میلیارد دلار در رتبه دوم، امارات با ۹۶۸ میلیون دلار در رتبه سوم، مصر با ۲۳۵ میلیون دلار در رتبه چهارم، لبنان با ۲۳۳ میلیون دلار در رتبه پنجم، کره‌جنوبی با ۲۱۶ میلیون دلار در رتبه ششم، روسیه با ۱۸۷ میلیون دلار در رتبه هفتم، ایران با ۱۷۲ میلیون دلار در رتبه هشتم اصلی‌ترین صادرکنندگان کالا به سوریه هستند.

در یک جمع‌بندی کلی، میزان صادرات ایران به سوریه طی ۱۱ سال اخیر با کاهش ۶۶ درصدی از ۵۱۶ میلیون دلار در سال ۸۹ به ۸۵ میلیون دلار در نیمه اول سال ۱۴۰۰ رسیده است.

همان‌گونه که آمار رسمی منتشره نشان می‌دهد، تمرکز اصلی سوریه در سال‌های اخیر واردات کالا از کشور‌های منطقه بوده است. در این میان تجار و بازرگانان ایرانی آن‌طور که مطلوب است، نتوانسته‌اند سهم قابل قبولی از اقتصاد سوریه را در اختیار بگیرند.

اینکه چرا جمهوری اسلامی ایران به‌رغم حضور قدرتمند سیاسی، نظامی و امنیتی در سوریه باید سهمش از اقتصاد این کشور یک‌دهم ترکیه باشد، علل مشخصی دارد؛ خلأ ترانزیتی، نبود مسیر حمل‌ونقل سریع و ارزان، معضل امنیتی تهدید رژیم صهیونیستی در خط دریایی ایران و سوریه، انفعال بخش خصوصی و تجارت قاچاقی کشور‌های رقیب با سوریه ازجمله این علل هستند؛ اما افزون بر این‌ها باید از ضعف دیپلماسی اقتصادی حاکم بر دولت‌های سابق، بخصوص دولت قبلی نیز نام برد که در رأس علل حضور کمرنگ اقتصادی ایران در سوریه قرار دارد.

از جانب دولت و کشور سوریه، جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با سایر کشور‌ها با کمترین موانع سیاسی، اداری، اقتصادی و ... برای گسترش مبادلات تجاری و بازرگانی مواجه است. مطمئناً در دوره جدید که دولت، «سیاست همسایگی» را در دستور کار قرار داده است، سطح تجارت اقتصادی با سوریه روندی افزایشی به خود خواهد گرفت.