نمایشگاه‌های موزه ای؛ سایه‌ی تاریخ بر سر دیپلماسی

- وقتی مجسمه بودا به ضرب جهالتی بدوی فرو می‌ریزد یا آن موقع که مسجد هشتصدساله الحدباء از مهابت انفجاری سرکش در لحظه‌ای به خاک می‌افتد یا آن گنج خانه‌هایی که از برلین و تدمر تا صنعا و موصل و والتا در اضطراب جنگ‌هایی پر وحشت زانو می‌زنند، عداوت جنگ با فرهنگ و تاریخ و هرچه به آن متعلق است معنایی گزنده‌تر به خود می‌گیرد. از همین است که شاید روی دادن جنگ و خشونت در هر گوشه‌ای از جهان بیش از همه مشام دوستداران فرهنگ، تاریخ و هنر را می‌آزارد. چرا که نظاره‌ی کشتار آدمیان آن هنگام که با به خاک افتادن آثار گرانبهای تاریخی قرین شود ملالی دوچندان در پی خواهد آورد.

طبع وحشی جنگ‌ها پوستین کهنه میراث‌های فرهنگی را تکه تکه می‌کند تا نام خود را بر کنگره‌های عمارت تاریخ، هرچه زمخت‌تر حکاکی کرده باشند. غافل از اینکه خشونتِ بهت آورِ جنگ‌ها بیشتر به کار شکلکی موذیانه برای اجتماعاتِ آدمیان می‌خورد تا عرض اندام کردنی متکبرانه در آینه زنگار گرفته‌ی تاریخ.

تاریخ را تنها به اعجاب سلاخی‌های عریان جنگ هایش نمی‌شناسند. آن اشیا و ابنیه‌ی گرانباری که در بی تابی پر شرارتِ جنایت‌پیشگانی نابکار در خود فرو می‌پیچند و سایه‌ای از زوال می‌شوند هم از معجزات تاریخ اند. پس گزاف نیست اگر اشیای تاریخی خود صورتی دیگر از سرگذشت و کار و کرده و کردارِ آدمیان باشند و با جلوه گری هایشان بر خشونتِ جاهلانه‌ی جلادانِ جنگ افروزِ تاریخ، رنگ تمدن و صلح و دیپلماسی بپاشند.

 

وقتی محمدرضا کارگر مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را برای ارزیابی تاثیر نمایشگاه‌های سیار موزه‌ای بر بهبود تعاملات فرهنگی و دیپلماتیک با جهان خارج به پرسش می‌گیریم لفظ سیار را برای چنین نمایشگاه‌هایی نمی‌پسندد و پاسخگوی پرسش اصلاح شده میزان در قالب تاثیر برگزاری نمایشگاه‌های کوتاه مدت از آثار تاریخ و فرهنگ ایران در موزه‌های خارجی بر ارتقای تعاملات فرهنگی در سطح بین الملل می‌شود: این موضوعی است که می‌توان ساعت‌ها درباره آن به بحث پرداخت. بر اساس اعتقادی که ما داریم باید میان جوامع مختلف شناخت کافی شکل بگیرد. چون اگر این شناخت اتفاق بیفتد می‌تواند زمینه یک رابطه دائمی و دوستی همیشگی میان جوامع را به وجود بیاورد. من تصور می‌کنم شکل دادن به مقوله شناخت میان جوامع از پنجره میراث فرهنگی بهترین نوع شناختی خواهد بود که می‌توان از فرهنگ‌ها و تمدن‌های گوناگون به دست آورد. برگزاری نمایشگاه‌های کوتاه مدت در موزه‌های خارج از کشور کمک می‌کند تا دیگر جوامع بتوانند از دریچه میراث فرهنگی تمدن، تاریخ و خدماتی که ما به بشریت عرضه کرده ایم را بشناسند.

مدیر کل موزه‌ها برقرار شدن دوستی‌های پایدار میان کشور‌ها را در گرو شناختی می‌داند که از مسیر مواجهه با فراورده‌های فرهنگی و تمدنی یک جامعه سر و شکل گرفته باشد: وقتی چنین آشنایی‌هایی با دستاورد‌های فرهنگی و تمدنی ما حاصل بشود آنگاه بر همین اساس شناختی واقعی از دستاورد‌های فرهنگی و ویژگی‌های تاریخی و تمدنی ما برای جهانیان شکل خواهد گرفت که قطعا می‌تواند موجب یک دوستی و تعامل پایدار در سطح بین المللی بشود؛ بنابراین یکی از راه‌های کارآمد برای ارتباطات جهانی و فرامرزی برگزار کردن همین نمایشگاه‌های کوتاه مدت موزه‌ای در خارج از کشور است. چون این نوع نمایشگاه‌ها زمینه لازم برای سروسامان دادن به انواعی از مراودات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و هنری را فراهم می‌کند.

اما آیا نمایشگاه‌های کوتاه مدتِ موزه‌ای، گذشته از آشناسازی دیگران با فرهنگ و تمدن یک جامعه منافع و کارکرد‌های دیگری هم به دنبال خواهند آورد: برگزاری این نوع نمایشگاه‌ها در خارج از کشور هدف ارتقا دادن به مهارت‌ها در زمینه موزه داری را هم دنبال می‌کند. برای مثال وقتی موزه ملی ایران با موزه لوور فرانسه دست به انجام یک کار نمایشگاهی مشترک می‌زنند چنین اتفاقی در بالابردن مهارت‌های موزه داران ما تاثیرات مفیدی به دنبال خواهد داشت. درواقع چنین نمایشگاه‌هایی در زمینه‌های گوناگون از مرمت اشیا، تکنولوژی انتقال، بسته بندی آثار، شیوه به نمایش درآوردن، نوشتن کاتالوگ و مواردی غیر از این موجب ارتقای سطح این نوع اقدامات در موزه ملی و در حوزه میراث فرهنگی کشورمان می‌شود.

کارگر سودآفرینی‌های اقتصادی و جذب سرمایه را هم از ثمرات نمایشگاه‌های موزه‌ای می‌داند:، اما اگر بخواهیم به منافع ناشی از برگزاری این نوع نمایشگاه‌ها فکر بکنیم باید دنبال جذب افکار عمومی و شناساندن اهمیت فرهنگ و تمدن ایران به آن‌ها باشیم. درواقع چنین کاری می‌تواند دستاورد‌های زیادی به دنبال داشته باشد. از طرفی این نوع نمایشگاه‌ها درآمد‌های مالی سرشاری هم برای موزه‌ی انتقال دهنده اشیا به دنبال خواهد داشت. این قضیه شبیه این است که بپرسیم یک درخت چه منفعت‌های دارد. در پاسخ می‌توان به سایه، میوه، چوب، جلوگیری از رانش خاک، باروری خاک، تسهیل شرایط برای باروری ابر‌ها و مواردی از این قبیل اشاره کرد. یعنی هرچه درباره اش صحبت بکنیم می‌توانیم منافع تازه تری برای این موضوع پیدا کنیم.