چطور به شیدایی مبتلا میشویم؟!
_ شیدایی در حقیقت در مقابل افسردگی قرار دارد و حالتی است که در آن فرد از به حالت بیمارگونهای به خوشبینی و هیجان زیاد دچار پرش افکار و حالات غیرطبیعی میشوند؛ اما فرد چطور به این حالت مبتلا میشود و چه راهکارهایی برای درمان و پیشگیری آن وجود دارد؟!
شیدایی یا مِینیا
خوشبینی، شادی یا هیجان زیاد را همه انسانها در زندگی شان تابع عواملی تجربه میکنند، اما شکل بیمارگونهٔ چنین علایمی «شیدایی» را در ما شکل میدهد و در مقابل زمانیکه احساس بدبینی و درماندگی میکنیم، هیجانرفتار ما بیانگر «افسردگی» است و نسبت به انتظارهای خود و هرآنچه که پیرامون خود میبینیم، بیعلاقه و غمگین میشویم. در افسردگی همانند یک «سرماخوردگی روانی»، انرژی آزاد فروکش کردهاست.
اما در شیدایی، افراد بسیار تلقینپذیر میشوند، پیشنهادهای دیگران را بهراحتی میپذیرند و با سادهدلی رفتار میکنند. فردی که در حالت شیدایی است، تصویر درستی از موقعیت واقعی ندارد بطور مثال، امکان دارد درست در زمانیکه او را از کار برکنار کردهاند به خریدهای غیرضروری پرهزینه روی آورد.
همچنین قضاوت قاطعانهای دربارهٔ دیگران دارد مثلاً اطرافیان خود را به دو گروه خیلی خوب و خیلی بد تقسیم میکند و همه چیز را سیاه و سفید میبیند. به عبارتی فردی که صبح خیلی بد بودهاست، ناگهان عصر همان روز در گروه خیلی خوب قرار میگیرد که علت آن برخی اختلالات در زیست شیمیایی مغز و اعصاب است.
افراد افسرده نیز اطرافیان خود را به دو گروه سیاه و سفید تقسیم میکنند، اما آنها بهسادگی شناخت خود را دربارهٔ دیگران تغییر نمیدهند و همیشه در ذهنشان مردمانی خوب و مردمان دیگر بد میمانند. در شیدایی با وجود پُرکاری فرد در انجام کارها، نمیتوان به آسانی تمرکز کرد و کارها را به انتها رساند و در این معنی، انرژی آزاد هدر میرود.
اگر چه افراد شیدا به دلیل انرژی آزاد افزایش یافته، دچار «پرش افکار»، افکار مسابقهای و درهم ریختگی تصاویر هیجان رفتاری هستند.
در حقیقت به زبانی دیگر میتوان گفت؛ شیدایی یا مِینیا عکس حالت افسردگی است. در شیدایی خُلق و انرژی بیمار بسیار بالاست.
تظاهرهای اصلی مِینیا عبارت اند از:
نشاطزدگی
تحریکپذیری
فعالیت بیش از حد و خودبزرگ بینی خلق بالا به صورت شادی
خوشبینی افراطی بیقراری حرکتی
اشکال در تمرکز
برنامهریزیهای بلندپروازانه و خوشحالی سرایتکننده تظاهر میکند.
بعنوان مثال، امکان دارد خُلق بیمار در طول روز تغییر کند، مثلاً صبح مانیک (maniac) و شب افسرده باشد، هرچند که مانند افسردگی شدید تغییرات منظمی ندارد.
مِینیا به دلیل دارو (مانند فنیل پروپانول امین) یا تومورهای مغزی نیز به وجود میآید، اما اغلب به عنوان دورهای از اختلال دوقطبی شناخته میشود. در این بیماری حملات دورهای مِینیا و افسردگی دیده میشود.
علت بیماری مانیا چیست؟
این بیماری نیز مانند سایر بیماریهای روحی و روانی، علت دقیق و مشخصی ندارد. اما اغلب موارد زیر زمینه سازی برای ابتلا به این بیماری را فراهم میکنند:
زمینههای وراثتی
عوامل محیطی مانند احساس طرد شدن
کمبود برخی از ویتامینها از جمله کمبود ویتامین B ۱۲ که برای ساخت DNA ضروری است
افزایش پیامرسانهای عصبی در لوب گیجگاهی
انواع دوره شیدایی
دوره شیدایی به سه نوع خفیف، متوسط و شدید طبقهبندی میشود.
دوره نیمهشیدایی یا شیدایی خفیف؛ افزایش فعالیت بدنی و تکلم، خلق متغیر و ولخرجی وجود دارد.
بیماری شیدایی متوسط؛ فعالیت زیاد به همراه فشار کلام و تکلم سازماننیافته، خلق یوفوریک که با دورههای بیقراری و افسردگی قطع میشود و افکار خود بزرگ بینی ممکن است هذیانی شوند.
شیدایی شدی؛ فعالیت شدید غیرقابل کنترل و افکار درهمریخته و هذیان عجیب و غریب و توهم هم به وجود میآید. ندرتاً بیمار بدون حرکت و گنگ میشود یعنی دچار بُهت ناشی از شیدایی در موارد شدید بیمار حالت روانپریشی (سایکوز) دارد.
علائم و نشانههای شیدایی
بیقراری، افزایش انرژی ومیزان فعالیت
خلق خیلی بالا واحساس نشاط شدید همراه با احساس خود بزرگ بینی
تحریک پذیری مفرط
صحبت کردن، مسابقه افکار، پریدن از موضوعی به موضوع دیگر با سرعت خیلی زیاد و عدم توانائی برای تمرکز، حواسپرتی
کاهش نیاز به خواب
اعتقادات غیر واقعی در مورد توانمندیها و قدرت فرد
قضاوت ضعیف
ولخرجی
رفتار متفاوت از حالت معمول که مدتی طولانی ادامه داشته است
افزایش تمایلات جنسی
سوء مصرف داروها، الکل و داروهای خواب آور
رفتارهای اغواگرانه، مداخله جویانه و پرخاشگرانه
انکار مسائل بالا و مشکلات ناشی از آن
کنترل و درمان بیماری مانیا چگونه است؟
بهترین راه برای درمان، کمک گرفتن از پزشک متخصص و خبره در این زمینه است.
علاوه بر درمان دارویی و حتی شوک درمانی که برای فرد توسط پزشک تجویز میشود، راهکارهایی وجود دارند که به بهبود و کنترل درمان شیدایی کمک خواهند کرد.
این راهکارها شامل موارد زیر میشوند:
گفتار درمانی
یوگا
مدیتیشن
ورزش منظم و تخلیه انرژی و هیجان به کمک ورزش
هدف دادن به انرژی ناشی از دوران شیدایی
حذف کامل کافئین
پیش گرفتن راهکارهای مناسب برای داشتن خواب کافی
تمرین نفس کشیدنهای عمیق برای کسب آرامش
البته این راهکارها بهتر است در کنار راهکار درمانی اصلی که پزشک تجویز کرده است پیش گرفته شوند. گاهی این راهکارهای گفته شده به تنهایی نمیتوانند درمان را به همراه داشته باشند و راهی برای کنترل بهترِ حالات و جهت دادن به آن محسوب میشوند.
