برای تقویت خانه-موزه‌ها از نهاد‌های بین المللی توقعی نداریم

محمدرضا کارگر مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در خصوص عواملی که منجر به ارزش تاریخی و فرهنگی پیدا کردن خانه-موزه‌ها شده به میزان گفت: خانه‌های تاریخی در کشورمان همواره به خاطر نوع معماری‌هایی که داشته اند مورد توجه بوده اند. اما در کنار این مساله، تعلق داشتن یک خانه تاریخی به یک شخصیت برجسته سیاسی یا فرهنگی هم می‌تواند به عاملی برای ارزشمند شدن آن خانه تبدیل شود. برای مثال خانه پدری حضرت امام (ره) یا خانه رهبرمعظم انقلاب جزو آثار تاریخی مورد توجه علاقه‌مندان به آثار تاریخی هستند. همینطور می‌توانم به خانه پدری چهره‌های برجسته فرهنگی اشاره کنم. برای مثال خانه استاد شفیعی کدکنی از این بابت مورد توجه است.

 

وی ادامه داد: درواقع آن خانه‌ای که متعلق به یک شخصیت برجسته هنری یا فرهنگی باشد خودبخود مورد توجه خواهد بود چرا که آن شخصیت مورد توجه است؛ بنابراین طبیعی خواهد بود که به خانه متعلق به شخصیت‌های مهم توجه بشود و حتی در زمان حیات این شخصیت‌ها هم باز مردم به خانه‌های آن‌ها مراجعه می‌کردند و این خانه‌ها دارای اهمیت بوده است. خانه متعلق به یک شخصیت سیاسی، فرهنگی یا اجتماعی مطرح که دارای شان ملی باشد برای میراث فرهنگی مهم خواهد بود. فرض بگیریم اگر امروز خانه جهان پهلوان تختی حفظ شده بود در جایگاه یک بنای با ارزش تاریخی قرار می‌گرفت. در هر حال شخصیت‌های برجسته دینی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ورزشی مورد علاقه و توجه هستند و مردم برای پاسداشت خدمات آن‌ها و به خاطر علاقه مندی به آن‌ها خانه هایشان که در حکم آثار بازمانده از آنهاست را حفظ کرده اند.

مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول وزارت میراث فرهنگی درخصوص چرایی تاسیس انجمن بین المللی خانه-موزه‌ها در سال هزار و نهصد و نود و هفت میلادی گفت: شکل گیری این انجمن به این صورت بوده که عده‌ای از مالکان خانه‌های تاریخی دور هم جمع می‌شوند و چنین تشکلی را تاسیس می‌کنند. یعنی این طور نبوده که تا پیش از تاسیس این انجمن ما در جهان چیزی به نام خانه-موزه نداشته ایم. درواقع عده‌ای از صاحبان خانه-موزه‌ها برای ساماندهی این بنا‌ها مبادرت به تاسیس این انجمن کرده اند. این مساله را نباید امر غریبی بدانیم.

 

کارگر درخصوص سابقه تاسیس خانه-موزه‌ها در کشورمان اذعان داشت: از اوایل قرن چهاردهم خورشیدی مفهومی به نام موزه به کشور ما راه پیدا کرد. اما در بعضی از کشور‌های دنیا سابقه موزه داری بسیار بیشتر از ماست. برای مثال کشوری مانند انگلیس دارای سابقه سیصد ساله در امر موزه داری است. البته آن چیزی که مد نظر بنده هست شکل مدرن و نوین موزه داری است. اما اگر مساله ما حفاظت و امنیت و نگهداری از آثار با ارزش تاریخی باشد ما از گذشته‌های دور کسانی را داشته ایم که از این اشیای با ارزش نگهداری می‌کرده اند. اما حفاظت از آثار تاریخی در قالب موزه از ابتدای قرن چهاردهم خورشیدی اتفاق افتاده و از این مقطع است که ما می‌توانیم شکل گیری موزه‌ها در کشورمان را شاهد باشیم. در هر حال بسیاری از کشور‌های دنیا در زمینه تاسیس موزه از ما عقب‌تر هستند، اما کشور‌هایی هم هستند که از ما جلوتر هستند.

وی در واکنش به اینکه آیا در زمینه بهره گیری بهینه از ظرفیت موزه‌ها ارتباطی با انجمن بین المللی خانه-موزه‌ها یا شورای ایکوم برقرار شده گفت: این نوع ارتباط گیری‌ها همیشه وجود داشته، اما این نهاد‌ها کمک چندانی به بهبود وضع خانه-موزه‌های ما نمی‌توانند بکنند. شاید وجود این نوع نهاد‌های بین المللی بتواند در بالا رفتن و تقویت بار مطالعاتی و پژوهشی این حوزه موثر باشد، اما در کل نمی‌توانیم انتظار چندانی از این نوع نهاد‌ها داشته باشیم. در کشور ما شهرداری‌ها در ابتیاع (خرید)، نگهداری و تبدیل خانه‌های تاریخی به موزه کمک زیادی به ما می‌کنند. در تهران در این زمینه موفقیت‌های زیادی به دست آمده و در دیگر نقاط کشور هم شهرداری‌ها این رویه را سرلوحه کار خودشان قرار داده اند. چون آن‌ها هم به خوبی می‌دانند که این امر می‌تواند به عنوان بخش مهمی از سرمایه اجتماعی آن‌ها در حوزه شهری قرار بگیرد.