عجله موج ششم

- روزنامه همشهری نوشت: شمار شهر‌های ایران که در وضعیت قرمز کرونایی قرار دارند به ۲۲ مورد افزایش یافته است‎؛ این تغییر البته نه طی یک هفته یا بیشتر از آن، بلکه در مدت چند روز رخ داده است. وقتی در روز‌های قبل جلفا و مرند در آذربایجان شرقی، چرام در کهگیلویه‌وبویراحمد، مهریز در یزد و زرندیه در مرکزی قرمز شدند بعضی استان‌ها ادعای توانایی در کنترل پیشروی کرونا را داشتند و برخی پیش‌بینی کردند بحران کرونا، شهر‌های قرمز را افزایش خواهد داد.

هم‌اکنون براساس اعلام وزارت بهداشت و در تازه‌ترین وضعیت اعلام‌شده برای شهر‌های ایران، علاوه بر شهر‌های قرمز قبلی، سرچهان در فارس، آبیک در قزوین، شهربابک در کرمان، آشتیان و تفرش در مرکزی و اردکان در یزد قرمز شده‌اند تا چند قدم دیگر به موج ششم کرونا نزدیک شویم.

شهر‌های جدید قرمز

نگاهی به شهر‌های جدیدی که رنگ قرمز به‌خود گرفته‎اند نشان می‎دهد آن‌ها به هم نزدیک هستند، وقتی مهریز در یزد قرمز شد، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهیدصدوقی یزد به همشهری گفت که دلیل اصلی این وضعیت کم‌بودن جمعیت شهر و افزایش ناگهانی آمار بیماران است. محمدرضا دهقانی ابراز امیدواری کرد در روز‌های آخر هفته نخست آبان این روند بهتر شود و مهریز دوباره به شرایط نارنجی بازگردد. قرمزشدن اردکان، اما نشان داد کرونا پیچیده‎تر از آن است که بتوان با امیدواری درباره‎اش نظر داد. از سوی دیگر شهربابک نیز در همسایگی این دوشهر، اما در استان کرمان قرمز شده است.

سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی کرمان درباره وضعیت این شهر می‎گوید: شهر بابک هم وضعیتی مشابه دیگر نقاط کشور را دارد و مردم آن پس از فروکش‌کردن موج پنجم عادی‎انگاری را درپیش گرفته‎اند.

مهدی شفیعی با بیان اینکه پوشش شاخص‎های بهداشتی و استفاده از ماسک در استان کاهش پیدا کرده و به ۴۲ درصد رسیده است، می‌گوید: کاهش هر یک درصد از شاخص رعایت پروتکل‎ها موجب می‌شود که ۲ تا ۳ هفته بعد آمار ابتلا افزایش یابد. وی با تأکید بر اینکه با آزادشدن ترددها، سفر‌ها در استان بیشتر شده است، می‎افزاید: پس از ماه‎های محرم و صفر با افزایش مراسم عروسی هم مواجه شده‎ایم که تأثیر بسیاری بر بیشترشدن ابتلای شهروندان به کرونا دارد.

سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی کرمان ادامه می‎دهد: شهربابک به‌دلیل همجواری با مهریز و اردکان در استان یزد و مراوده‌های زیاد مردم این شهر‌ها با هم قرمز شده است، اما روند افزایش بیماری نشان می‎دهد در هفته‌‎های آینده شهر‌های زرد استان احتمالا به نارنجی تغییر رنگ دهند. هشدار‌های عمومی را در استان افزایش داده‌ایم تا با افزایش رعایت پروتکل‎ها بتوانیم موج ششم را کمی کند کنیم؛ هرچند وضعیت کرمان هم تابع دیگر نقاط کشور است.

در استان مرکزی، اما زرندیه چند روز قبل قرمز شد، اکنون آشتیان و تفرش هم در این استان صنعتی و پررفت‎وآمد قرمز شده‎اند و استان مرکزی یکی از استان‎هایی است که ۳ شهر قرمز دارد. سخنگوی علوم‌پزشکی اراک هم در روز‌های اخیر به همشهری گفته بود که تغییر رنگ‎بندی شهر‌ها نتیجه رفتار‌هایی است که ما به‌عنوان شهروند در مقابل کرونا اتخاذ می‎کنیم. هم‌اکنون ۵ پیک کرونا را پشت سر گذاشته‌‎ایم و متأسفانه شروع موج جدید برای مردم عادی شده است و همین موجب می‎شود شهروندان کمتر به رعایت پروتکل‎ها اهمیت دهند.

به‌گفته یاسر قربانی، پس از زرندیه شهر‌های نارنجی استان مانند اراک، ساوه، آشتیان، دلیجان، تفرش و فراهان هم ممکن است قرمز شوند؛ اتفاقی که برای تفرش و آشتیان افتاده است و بیم آن می‎رود دیگر شهر‌های این استان را هم دچار کند.

یک موج متفاوت

موج‎های پیشین کرونا معمولا با سویه‌های جدید بیماری و تغییر وضعیت ویروس آغاز می‌شدند. با افزایش واکسیناسیون از اوایل تابستان و واردنشدن سویه جدیدی از بیماری به ایران یا کشور‌های همسایه، شروع یک موج جدید می‌تواند عجیب به‌نظر برسد.

یک اپیدمیولوژیست و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره دلایلی که موجب افزایش آمار ابتلا به ویروس کرونا و قرمزشدن دوباره شهر‌ها در ۱۰ روز گذشته شده است به همشهری می‌گوید: هنوز نمی‎توانیم افزایش موارد ابتلای کرونا در روز‌های اخیر را موج ششم بنامیم. آنچه مشخص است اینکه رعایت پروتکل‌ها کاهش پیدا کرده و واکسیناسیون هم به شکل مؤثری انجام نشده است. هم‌اکنون فقط ۳۰ درصد از جمعیت هدف واکسیناسیون هر ۲ دوز واکسن خود را دریافت کرده‌اند و ۲ هفته هم از دریافت دوز دومشان گذشته است، در این شرایط افزایش آمار و قرمزشدن مجدد شهر‌ها می‌تواند نوسانی از وضعیتی باشد که قابل پیش‎بینی نیست. مسعود یونسیان با بیان اینکه نگرانی از موج‌های جدید همیشه وجود دارد، می‌گوید: نمی‌توانیم تاریخی برای آغاز موج ششم مشخص کنیم، اما باید هر زمانی آماده آغاز موج جدیدی باشیم، زیرا وضعیت بسیار شکننده‌ای داریم. به‌نظر من درست آن است که هرگونه افزایش اندک بیماری را هم به‌معنای احتمال یک موج جدید درنظر بگیریم مگر آنکه خلاف این وضعیت ثابت شود. وی با بیان اینکه وجود یک سویه‎ جدید هم‌اکنون قابل رد یا تأیید نیست، می‌گوید: ما باید فکر کنیم چنین سویه‎ای ممکن است بیاید و باید آماده چنین شرایطی باشیم. هم‌اکنون تنها علت اصلی و شناخته شده افزایش کرونا در کشور رعایت نکردن پروتکل‎هاست و فقط درباره همین موضوع می‌توان اظهارنظر کرد.

جغرافیای موج‎های کرونایی

پراکندگی جغرافیایی بیماری کرونا در کشور با هر موج جدید تغییر کرده است. وقتی اول اسفند ۹۸ ابتلای کرونا در بابل گزارش شد کسی فکر نمی‌کرد به فاصله چند روز قم، تهران و گیلان بیشترین مبتلایان را به‌خود اختصاص دهند. ناشناختگی ویروس کرونا، علائم ابتلا و نبود اطلاعات کافی موجب شد نخستین موج کرونا بدون الگوی مشخصی از هر کجای کشور گزارش شود. افزایش تصاعدی بیماران شرایط را دشوار کرد و تا چند‌ماه بعد تعداد بی‌شمار مبتلایان و فوتی‎ها مردم و مسئولان را غافلگیر کرده بود.

هشدار‌ها درباره موج دوم کرونا از خرداد سال ۹۹ آغاز شد، در شرایطی که مسائلی مانند بیماریابی و طرح‌های غربالگری بیماران در آغاز راه بود، متخصصان بهداشت و درمان خبر از افزایش آمار ابتلا به کرونا و شروع یک موج قوی‎تر و پرتلفات‎تر دادند. خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، کردستان و هرمزگان استان‌هایی بودند که خرداد و تیر ۹۹ بیشترین آمار ابتلا را گزارش دادند. چرخش کرونا به استان‌های مرزی غرب و جنوب کشور نشان می‎داد انواع جدیدتر و مهاجم‎تر ویروس از مرز‌ها به داخل راه پیدا کرده‌اند. به فاصله کمی و در مهر ۹۹، سعید نمکی، وزیر بهداشت پیشین از آغاز موج سوم بیماری کرونا خبر داد.

او که معتقد بود موج دوم بیماری مهار و تا حد زیادی کنترل شده، رعایت‌نکردن پروتکل‎های بهداشتی را عامل شعله‎ور‌شدن دوباره کرونا در کشور می‌دانست. موج سوم همان موجی بود که جوانان را هم درگیر کرد و موجب شد باز هم افراد بیشتر و بیشتری به کرونا مبتلا شوند. تهران، قم، اصفهان، لرستان، اردبیل و آذربایجان شرقی استان‌هایی بودند که از اواسط شهریور تا ابتدای مهر ناگهان با افزایش شدید تعداد بیماران مواجه شدند و موج سوم در آن‌ها آغاز شد. این بار موج جدید کرونا به شکل دیگری آغاز شده و بخش دیگری از کشور را درگیر کرده بود. وقتی پایان موج سوم کرونا در روز‌های پایانی آذر سال ۹۹ اعلام شد، کسی نمی‎دانست این وضعیت برای خوزستان به همین شکل رقم نخواهد خورد، بهمن ۹۹ وضعیت کرونا در خوزستان که آرام و آبی بود به بحرانی عظیم و غیرقابل کنترل تبدیل شد و ابتلا و مرگ افراد بسیاری را رقم زد.

سال ۱۴۰۰ لغو ممنوعیت تردد بین شهر‌ها آغاز شد و مسافران نوروزی خوشحال از پایان این ممنوعیت به هر کجا که دوست داشتند سفر می‎کردند و در نتیجه از نیمه‌فروردین با افزایش بیماری و موج جدید کرونا مواجه شدند. موج چهارم، ویروس جدیدی را به‌خود دید و کرونای انگلیسی این بار نوار غربی کشور را یکباره سرخ کرد. آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و ایلام درگیر همه‌گیری نوعی از ویروس شدند که از کشور‌های همسایه آمده بود و به‌سرعت منتقل می‌شد که خیلی زود سراسر کشور را فرا گرفت.

گرچه موج چهارم کرونا در آستانه تابستان ۱۴۰۰ تمام شد، اما کم کم خبر از ویروس جدیدی رسید که به هندی شهرت داشت؛ کرونای دلتا مرداد امسال از سیستان‌وبلوچستان آغاز شد، سپس هرمزگان و بوشهر را درگیر کرد و بعد کم‌کم به سمت شمال و غرب کشور رفت. ویروس جدید از سویه قبلی سریع‌تر و همه‌گیرتر بود و با ابتلای یک فرد همه افراد خانواده و اطرافیان او را به سرعت درگیر می‎کرد. هم‌اکنون هنوز هم همین ویروس است که افراد را مبتلا می‌کند و حریف دیگری برایش پیدا نشده. موج پنجم کرونا از شهریور بساطش را جمع کرد و فقط آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه را که دیرتر وارد موج شده بودند درگیر خود نگه داشت.

پس از هفته‌ها درگیری با ویروس دلتا از اوایل مهر شهر‌ها کم‌کم شروع به آبی‌شدن کردند و بحران موج پنجم فرونشست. با این حال قرمزشدن ناگهانی استهبان و به تبع آن مهریز یزد، آشتیان، تفرش و زرندیه در مرکزی، شهربابک در کرمان و چند شهر دیگر در مرکز کشور نشان می‌دهد که اگر وضعیت به همین شکل ادامه یابد این بار موج جدید کرونا به شکلی عجیب از مرکز کشور آغاز شده است و استان‌های پرجمعیت مرکزی ایران باید درباره آن نگران باشند.

شرایط کرونا در همه استان‎ها به یک اندازه شکننده است. با آنکه بار‌ها هشدار داده شده که کرونا ویروسی با رفتار پیچیده و غیرقابل پیش‎بینی است و هر سهل‎انگاری می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد، باز هم همه کارشناسان و مسئولان یک‌صدا رعایت‌نکردن پروتکل‌ها را همان متغیر سرنوشت‎سازی می‎دانند که می‌تواند ما را به بحران دچار کند یا از آن نجات بخشد. هرچند نگاه به تاریخچه کرونا در کشور نشان می‎دهد موج‎ها گریزناپذیرند، اما دیرتر آغازشدن موج ششم به رفتار همه ما بستگی دارد.