نشست همسایگان افغانستان در تهران؛ مسیری برای تسهیل صلح کابل

- پس از سقوط دولت اشرف غنی و تسلط طالبان بر افغانستان، تحولاتی در این کشور رخ داده و درحال وقوع است که پیامد‌های ناگزیری در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی منطقه دارد.

جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از همسایگان افغانستان که مستقیماً از حوادث این کشور تأثیر می‌پذیرد، اهمیت زیادی برای تقویت همکاری‌های منطقه‌ای جهت کمک به روند صلح در افغانستان قائل است.

جمهوری اسلامی ایران در طول همانند ۴۰ دهه گذشته نیز پس از آغاز موج جدید تحولات سیاسی – امنیتی افغانستان، همواره میزبان مهاجران افغانستانی بوده است. اما به دلیل تحریم‌های یک جانیه و ظالمانه آمریکا دیگر توان جذب این افراد را نداشته و منابع جدید برای تخصیص جهت میزبانی از آن‌ها ندارد و کشورها و سازمان‌های بین‌المللی برای کمک‌های بشردوستانه به افغانستان و حمایت مالی و سیاسی از میزبانان این مهاجران اقدام کنند.

اما از آنجایی که یکی از ارکان سیاست خارجی دولت جدید ایران بسط و توسعه ارتباط با همه همسایگان بوده و تهران برای همسایگان خود اولویت ویژه‌ای قائل است، در این چارچوب افغانستان و کمک به تحقق صلح، شکوفایی و امنیت آن دستورکار قطعی سیاست خارجی در دوران جدید خواهد بود.

همان‌طور که سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه بار‌ها در نشست‌های خبری تاکید کرده است، جمهوری اسلامی ایران با تمامی طرف‌ها و گروه‌ها به شمول طالبان در ارتباط است و حساسیت ویژه‌ای بر تامین امنیت مردم افغانستان به ویژه شیعیان و هزاره‌ها دارد و در تلاش است که این کشور وارد چرخه خشونت و ترور نشود.

در همین راستا، جمهوری اسلامی ایران برای اولین به ابتکار خود، اولین دور از گفت‌وگو‌های بین‌الافغانی را در ۱۷ تیر ۱۴۰۰ در تهران برگزار کرد که از دولت مستقر وقت افغانستان و طالبان نمایندگانی در این نشست حضور داشتند.

چهاردهم شهریور ماه دور اول نشست همسایگان افغانستان به میزبانی پاکستان به صورت مجازی در سطح نمایندگان ویژه و در هفدهم شهریور در سطح وزرای امور خارجه برگزار شد. در بیانیه پایانی اجلاس نخست آمده است همسایگان در فضای تفاهم متقابل و با رویکردی سازنده به گفت‌وگو پرداختند.

همچنین تاکید شد که مردم افغانستان باید آینده‌ این کشور را رقم بزنند. حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی افغانستان از دیگر محور‌های بیانیه اجلاس اول بود. شکل‌گیری دولتی فراگیر در افغانستان و عدم تهدید سایر کشور‌ها از خاک افغانستان از دیگر بند‌های بیانیه بود.

اولین نشست شش کشور همسایه افغانستان که به صورت مجازی و با میزبانی پاکستان برگزار شده بود به خوبی نمود پیدا کرد و با تعامل خوب کشور‌های ذی ربط به نحو موفقیت‌آمیزی نیز به نتیجه رسید. از اینرو با توجه به برگزاری تجربه موفق دور نخست، دومین نشست وزرای خارجه شش کشور همسایه افغانستان در تاریخ پنجم آبان سال جاری (۲۷ اکتبر ۲۰۲۱) در تهران و به صورت مجازی و حضوری برگزار می‌شود.

در این نشست وزرای خارجه شش کشور همسایه افغانستان شامل ایران، پاکستان، چین، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان بعلاوه روسیه شرکت خواهند کرد که علاوه بر دیدار‌های اصلی، ملاقات‌های دوجانبه‌ای میان وزرای خارجه برای تقویت همکاری‌ها پیش‌بینی شده است.

جمهوری اسلامی ایران همواره بر امنیت درون زا، بومی و منطقه‌ای تاکید داشته و اعتقاد دارد کشور‌های منطقه می‌توانند در یک مکانیزم و نظم امنیتی منطقه‌ای با همکاری نزدیک یکدیگر صلح و ثبات پایدار را در افغانستان و منطقه تامین کنند.

امنیت افغانستان با تشکیل دولت فراگیر و مورد حمایت همه مردم آن کشور، حمایت کشور‌های منطقه و پشتیبانی جامعه جهانی تامین خواهد شد.

سخنگوی وزارت امور خارجه در همین زمینه در یک نشست خبری اظهار داشت: دولت فراگیر که بازتاب دهنده ترکیب قومی و جمعیتی افغانستان باشد می‌تواند دولتی باشد که صلح پایدار و ثبات را به افغانستان می‌آورد. هیچ دولت اقلیتی نمی‌تواند در دراز مدت صلح و ثبات و امنیت و مشارکت حداکثری را ایجاد کند.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی تاکید کرد: همه کشور‌ها چه منطقه‌ای، چه فرامنطقه‌ای و چه همسایگان باید توجه کنند و به خواست و اراده مردم احترام بگذارند و تلاش کنند که گفت‌وگو‌های بین‌الافغانی را تسهیل کنند. ما در وزارت امور خارجه هم بعد از این بحران تلاش کردیم که به طور جدی و به صورت متمرکز کار‌ها را جلو ببریم. اخیراً هم ستاد عالی افغانستان در وزارت امور خارجه ذیل نماینده ویژه شکل گرفته است.

مجتبی نوروزی معاون پیشین رایزنی فرهنگی ایران در کابل درباره برگزاری این نشست مشترک بین همسایگان افغانستان در تهران، به میزان گفت: اگر بین بازیگران بیرونی مخصوص بازیگران منطقه‌ای و به طور مشخص از همسایه‌ها که به صورت مستقیم از مسائل افغانستان تاثیر پذیر و آن تاثیر گذار هستند، یک هماهنگی اتفاق بیافتد، به حل مسئله افغانستان بدون شک کمک فراوانی خواهد کرد. مخصوصاً زمانی که دولت طالبان هنوز به رسمیت شناخته نشده و این پیچیده‌ترین قسمت ماجرا برای خود طالبان است.

نوروزی تصریح کرد: به نظر می‌رسد اقدام هماهنگ جمعی دولت‌ها برای به رسمیت شناختن یا نشناختن طالبان می‌تواند در سرنوشت این کشور تاثیرگذار باشد. اگر این هماهنگی به طور ویژه در بین همسایگان وجود نداشته باشد، باز هم مسئله افغانستان وارد یک فضای پیچیده تقابل بین قطب‌های مختلف شکل خواهد گرفت، می‌شود.

معاون پیشین رایزنی فرهنگی ایران در کابل، با بیان اینکه به نظر می‌رسد که در بین همسایگان افغانستان، مخصوصاً در دو سه ماه گذشته، تنها دولتی که توانسته بیشترین تعامل را در حالت متعادل بین گروه‌های مختلف و جریان‌های مختلف حفظ کند، جمهوری اسلامی ایران بوده است، بیان داشت: اگر این نشست با موفقیت همراه باشد، می‌تواند به این کمک کند که تهران به نقطه کانونی تعامل و رسیدن به یک نقطه قابل اتکا برای رسیدن به صلح پایدار و دولت فراگیر در افغانستان، تبدیل شود.

وی در پایان گفت: البته همه این‌ها به نوعی به رفتار حاکمان طالبان بر می‌گردد که چقدر از فرهنگ تمامیت‌خواهی خودشان دست بکشند و قائل به تعامل با سایر گروه‌ها و شکل‌گیری دولت فراگیر باشند؛ این تنها متغیری است که می‌تواند روی این موضوع تأثیر جدی داشته باشده است.

به هر روی همه کشور‌ها به ویژه کشور‌های همسایه افغانستان باید در جهت تسهیل و تسریع هرچه بیشتر برقراری صلح، ثبات و آرامش در افغانستان تلاش کرده و هیچ کمکی برای کمک به حل بحران مردم افغانستان دریغ نکنند. چراکه افغانستان باثبات، امن، توسعه یافته و با اقتصادی شکوفا، تامین‌کننده منافع ملی همه همسایگان به ویژه جمهوری اسلامی ایران است.