صادرات ارزان چای و تامین نیاز داخل با واردات گران؛ چرا هر کیلو چای را یک دلار صادر و ۵ دلار وارد میکنیم؟
_ روزنامه جوان نوشت: مشکلات چایکاران هر ساله در شهریور و مهرماه رسانهای و در زمان بسیار کوتاهی به فراموشی سپرده میشود. در یک دهه اخیر بیتوجهی به صنعت چای کشور واردات را افزایش و تولید را سرخورده کرده است. توجه نداشتن تصمیمگیران برای این صنعت باعث افت قیمت صادرات چای و از دست دادن بازارهای صادراتی شده است، به طوری که به گفته مدیر اجرایی سندیکای چای کشور در سال جاری ۱۰هزار تن چای را کمتر از یک دلار صادرکردهایم و به رغم نبود صرفه اقتصادی، تجار همچنان به دنبال صادرات ارزان چای ایرانی هستند.
چایکاران در طول سالهای گذشته تجربههای تلخ بسیاری را تجربه کردهاند، از کاهش تولید چای ایرانی به دلیل بیپولی آنها گرفته تا عدم حمایت دولت برای آمادهسازی باغات و افزایش بهرهوری و بازار ناعادلانه و جولان چایهای وارداتی در ویترین مغازهها. به گفته فعالان بازار، گردش مالی صنعت چای در ایران حدود ۲ تا ۳ هزار میلیارد تومان است که به دلیل نبود ارتباط پویا بین ارکان تولید و بازار بیشترین سود این صنعت نصیب تجار میشود. در این گردش مالی چایکار حدود ۹۰ میلیارد تومان و کارخانهدار هم ۶۰ میلیارد تومان سود میبرد که کمترین سهم متعلق به چایکار و کارخانهدار است و همین مسئله سبب شده برخی کارخانهها تعطیل یا باغهای چایکاری رها شوند. قاچاق یکی دیگر از مشکلات صنعت چای است که در دو دهه گذشته همتی برای رفع آن وجود نداشته است. براساس آمار بین ۳۵ تا ۴۰ هزار تن در سال، چای به کشور قاچاق میشود و در این زمینه اگر دولت تعرفه گمرگی را افزایش دهد، قاچاق بیشتر خواهد شد. درحال حاضر تعرفه واردات ۳۰ درصد است و نیمی از نیاز کشور (۵۰ هزار تن) رسماً وارد و نیمی دیگر از طریق قاچاق تأمین میشود و این در صورتی است که کشوری مانند ترکیه برای حمایت از تولید داخلی خود ۱۴۶ درصد تعرفه گمرگی برای واردات چای اعمال میکند.
مشکل دیگر صنعت چای استفاده از فناوری قدیمی در کارخانجات چای است که در این زمینه سرمایهگذاریهای مناسبی انجام شده است و حدود ۲۰ کارخانه اقدام به تجهیز و استفاده از فناوریهای جدید کردهاند. بالابودن هزینههای تولید و پایین بودن درآمد و کوچکبودن قطعات سطح زیر کشت از مشکلات دیگر این صنعت است، به طوری که در هند به قطعات سطح زیر کشت کمتر از ۳۵ هکتار خرده مالک میگویند و در بنگلادش که یکی از فقیرترین کشورهاست معمولاً قطعات سطح زیر کشت کمتر از ۱۰۰ هکتار نیست، اما متوسط سطح زیر کشت در ایران ۳ /۰ هکتار (۱۵۰۰ متر) است.
باغاتی که به ویلا تبدیل شد
اقتصادی نبودن کشت چای در ایران موجب تبدیل باغات چای به ویلا شده است؛ چرا که پولی که از فروش ویلا عاید چایکار میشود، چندین برابر سود سالانه کشت چای است. متأسفانه در یک دهه اخیر با گران شدن قیمت زمین و ویلا به ویژه در شهرهای شمالی کشور و عدم توجه دولت به این موضوع باغات چای به تدریج از بین رفتند، به طوری که به گفته یکی از فعالان اقتصادی صنعت چای ۵۰ درصد باغات چای در طول این سالها به ویلا تبدیل شده است و اگر سیاستگذاران بخش کشاورزی تصمیم عاجلی برای توقف این روند نگیرند، قطعاً ویلاسازی به زمینهای کشت برنج نیز کشیده خواهد شد.
مدیر اجرایی سندیکای چای کشور در گفتگو با ایلنا، با اشاره به خرید تضمینی برگ چای از سوی دولت میگوید: دولت تمامی برگ سبز چای را از چایکاران خریداری میکند و تا به امروز بالای ۸۰ درصد از مطالبات چایکاران را پرداخت کرده که این آمار نسبت به سالهای گذشته قابل توجه است. درست است دولت در پرداخت مطالبات چایکاران مانند سالهای گذشته تعلل نکرد، اما این قیمت خرید نمیتواند جوابگوی تورم فعلی باشد.
صادق حسنی با اشاره به درجهبندی برگ سبز چای میافزاید: دولت برگ سبز درجه یک و درجه ۲ چایکاران را خریداری میکند. ۴۰ درصد از برگ چای تولیدی درجه یک و ۶۰ درصد آن درجه ۲ است.
این فعال اقتصادی درباره قیمت برگ سبز چای میگوید: قیمت درجه یک، کیلویی ۶ هزار و ۶۹۰ تومان است، در حالی که قیمت برگ سبز درجه دو، کیلویی ۴ هزار و ۷۰۰ تومان خریداری میشود. دولت تمامی برگهای سبز خریداری شده را به کارخانجات چای میفروشد. در حال حاضر حدود ۱۶۰ کارخانه تولید چای خشک در کشور فعالند که برخی از آنها با ۲۰ درصد از توان خود کار میکنند.
به گفته وی، سالهای گذشته با تعداد کارخانجات کمتر ۷۰ هزار تن چای تولید میکردیم، در حالی که امروز با افزایش تعداد کارخانجات تولید به ۳۰ هزار تن هم نمیرسد.
صادرات ارزان چای
صادق حسنی با بیان اینکه خشکسالی تأثیری در تولید چای نداشته است، میگوید: چایکاران ایرانی در مجموع ۲۵ تا ۳۰ درصد چای مصرفی کشور را تأمین میکنند. حجم قابل توجهی از چای ایرانی صادر میشود که اگر روند صادرات را متوقف کنیم، باز هم برای ۷۰ درصد نیاز داخلی با کمبود مواجه میشویم.
حسنی با اعلام این مطلب که موافق صادرات چای نیست، تصریح میکند: در پنج ماه نخست سال جاری حدود ۱۰ هزار تن چای کیلویی ۹۷ سنت، یعنی زیر یک دلار صادر و از سوی دیگر حدود ۳۳ هزار و ۴۳۷ تن چای از ۲۴ کشور کیلویی ۵ دلار وارد کردیم. در اینجا میخواهم این پرسش را از مسئولان مربوط بپرسم که صادرات چای چه مزیتی میتواند برای ما داشته باشد؟ اگر هر کیلو چای ایرانی در داخل کشور مصرف شود ما حدود ۴ دلار به اقتصاد در شرایط بحران کمک کردهایم.
دبیر اجرایی سندیکای چای کشور با بیان اینکه چایخیزترین کشورهای دنیا چای ایرانی را وارد میکنند، گفت: چای ایرانی در بازارهای هند، کنیا، ترکیه و چین بازارهایی را تصاحب کرده است. دیگر کشورهای که چای به آنجا صادر میکنیم عبارتند از: روسیه، عراق، پاکستان، آلمان، لبنان، قطر، هلند، گرجستان، ترکمنستان، چین، امارات متحده عربی و اوکراین.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه هندوستان ۲۰ درصد از چای مورد نیاز بازار داخلی را تأمین میکند، افزود: در پنج ماه نخست سال جاری حدود ۵ هزار و ۱۲۵ تن چای از هند وارد کردیم. همچنین از سریلانکا، امارات متحده عربی، ترکیه، چین، کنیا، ویتنام و آلمان چای وارد کردیم. به این نکته باید توجه کرد ما از کشوری چای وارد میکنیم که در آن یک باغ چای هم وجود ندارد؛ مانند آلمان.
وی در پاسخ به این پرسش که از هر کیلو برگ سبز چند کیلو چای خشک تولید میشود، گفت: در فصل بهار، چون برگ طراوت دارد از هر پنج کیلو برگ سبز یک کیلو چای خشک تولید میشود، اما در تابستان یا پاییز ممکن است از ۲۳ کیلو برگ سبز یک کیلو چای برداشت کرد. اگر شرایط آب و هوایی مساعد باشد در سال چهار چین در ماههای اردیبهشت، خرداد، مرداد و اوایل مهر خواهیم داشت.
