پیشرفتهای توپخانه ایران پس از دفاع مقدس؛ از توپهای غنیمتی تا ساخت گلولههای هوشمند
_ روزنامه جوان نوشت: در کنار اخبار خیرهکنندهای که به صورت متناوب از پیشرفتهای موشکی کشورمان مخابره میشود، اخبار دستیابی ایران به «مهمات هدایت لیزری توپخانه» نیز قابل توجه است. یگان توپخانه در تمامی کشورهای جهان از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است. کما اینکه در کشورمان پس از یک جنگ هشت ساله و پرفراز و نشیب، بیش از پیش به اهمیت این یگان پی بردیم؛ در زمانی که ارتش بعث عراق با استفاده از لشکرهای زرهی بیپایان خود سعی میکرد تا برتریاش را در نبردهای زمینی دیکته کند، یگانهای توپخانه کشورمان اعم از ارتش و سپاه، عملکرد فوقالعادهای در برابر دشمن نشان دادند و در برخی عملیاتها، بهرغم برتری چندبرابری تانکهای دشمن (نظیر آنچه در کربلای ۵ دیدیم) تلفات و خسارات بسیاری به نیروهای دشمن وارد کردند.
نقش توپخانه در دفاع مقدس ۵۸ گردان توپخانه ارتش
با شروع جنگ تحمیلی در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، ارتش تنها نیرویی بود که از یگان توپخانه صحرایی بهره میبرد. به شکل کلی ۵۸ گردان توپخانه صحرایی با کالیبرهای مختلف و ۲۱ گردان پدافند هوایی در ارتش جمهوری اسلامی ایران وجود داشت. این یگان از عملیات آزادسازی سوسنگرد در آبان ۵۹ گرفته تا عملیات مرصاد در آخرین روزهای جنگ، در بسیاری از عملیات دفاع مقدس حضور چشمگیری داشت. خصوصاً آنکه شهید صیاد شیرازی که در مهر سال ۱۳۶۰ به عنوان فرمانده نیروی زمینی ارتش انتخاب شد، افسر یگان توپخانه بود و به نقش این یگان در عملیات مختلف تأکید میکرد. طرح «آتش به جای خون» که متکی بر استفاده از آتش توپخانه برای درهم کوبیدن و نهایتاً تصرف خطوط مقدم دشمن بود، توسط صیاد شیرازی در عملیات ماههای ابتدایی سال ۱۳۶۲ به مورد اجرا گذاشته شد.
تشکیل یگان توپخانه سپاه
فروردین سال ۱۳۶۱، سپاه پاسداران آن میزان از توپهای دشمن را طی عملیات ثامنالائمه (ع)، طریقالقدس و فتحالمبین به غنیمت گرفته بود که بخواهد یگان توپخانه خود را تأسیس کند. در این زمان حدود ۱۰ گردان از توپهای غنیمتی در اختیار سپاه قرار داشت که باید سروسامانی به آنها داده میشد. اینجا بود که شهیدان حسن شفیعزاده و حسن طهرانیمقدم، طرح تشکیل یگان توپخانه را ارائه دادند و خود نیز پای کار این مهم ایستادند تا عملیات الی بیتالمقدس یا همان فتح خرمشهر، به عنوان اولین عملیاتی باشد که سپاه از یگان توپخانه خود بهره میبرد. توسعه یگانهای توپخانهای سپاه به حدی سریع بود که تا سال ۱۳۶۲ تمام لشکرهای سپاه یگان توپخانه خود را تشکیل دادند. رفته رفته تا پایان یافتن جنگ تحمیلی، توپخانه نیروی زمینی سپاه با هزاران نیروی مجرب و کارآمد و حدود ۶۰ گردان توپخانه سازماندهی شده بود.
همکاری توپخانه سپاه و ارتش
این مسئله را نباید فراموش کرد که بهرغم تشکیل یگان توپخانه سپاه، به جهت تسلیحات و تجاربی که ارتش در این زمینه داشت، توپخانه ارتش تا پایان دفاع مقدس همکاری تنگاتنگی با یگانهای توپخانه سپاه و همین طور نیروی زمینی آن داشت. حتی پس از اتمام سال ۱۳۶۳ که قرار شد سپاه و ارتش جداگانه عملیات انجام بدهند، یگان توپخانه ارتش همچنان در عملیاتی که سپاه طراحی، فرماندهی و اجرا میکرد، حضور مؤثری داشت. عملیات والفجر ۸ به عنوان اولین عملیات سپاه در این دوره از جنگ، از حمایت یگان توپخانه ارتش در کنار دیگر یگانهای آن نظیر نیروی هوایی، پدافند هوایی و... بهره میبرد. حتی بسیاری از توپهای ارتش پس از فتح فاو تا مدتها در این شبهجزیره ماندند و در دفاع از آن مقابل پاتک دشمن نقش مؤثری ایفا کردند.
پیشرفتهای توپخانه ایران پس از دفاع مقدس
گلولههای هوشمند و نقطهزن
تجربه یک جنگ هشت ساله تحمیلی، تحریمهای تسلیحاتی این سالها و نیازهایی که کشورمان در مقابله با یک دشمن حمایت شده از سوی شرق و غرب احساس میکرد، باعث شد پس از پایان جنگ تحمیلی تلاش برای تنوعبخشی به تولیدات سلاح در وزارت دفاع شدت بگیرد و انواع مختلفی از تسلیحات ساخته شوند؛ توجه به بهسازی گلولههای توپخانه اعم از افزایش برد و هدایت لیزری (برای افزایش دقت و نقطهزنی) در همین راستا بود که از سوی وزارت دفاع با جدیت پیگیری شد.
رونمایی از بصیر
«بصیر» نسل اول گلوله هوشمند و هدایت لیزری توپخانه بود که حدود یک دهه پیش (اواخر سال ۱۳۹۰) برای اولین بار در ایران رونمایی شد. از آنجایی که توپها به شکل سنتی با القای دستی مختصات به قبضه توپ، هدفگیری نموده و شلیک میکنند و این روش بهطور معمول زمانبر بوده و در آخر نیز شاید تمامی شلیکها دارای درصدی از خطا باشند، جمهوری اسلامی ایران سعی کرد خود را در باشگاه کشورهایی قرار بدهد که از توپخانه لیزری و هوشمند استفاده میکردند؛ گلولههای هدایتشونده ضمن برخورداری از سامانه هدفگیری مانند لیزری یا حرارتی درصد خطای بسیار کم و حتی در حد صفر دارند.
بصیر اولین گلوله توپ هوشمند ساخته شده در صنایع تسلیحاتی ایران بود که با طول تقریبی کمتر از ۱/۳ متر و کالیبر ۱۵۵ میلیمتر خود را به صنایع دفاعی ایران و جهان معرفی کرد. این پرتابه (بصیر) از یک بدنه استوانهای در عقب و یک بخش مخروطی در قسمت جلو تشکیل شده بود که در انتهای این بخش، قسمت حسگر لیزری قرار گرفته بود.
گلولههای هدایتشونده در میدان عمل
پس از آنکه گلوله بصیر در یگان توپخانهای کشورمان جا افتاد، دو آوردگاه مقابله با گروهکهای تروریستی در شمالغرب کشور و همین طور بالا گرفتن جنگ در جبهه مقاومت اسلامی، میادینی بودند که از این نوع گلولهها به صورت عملی در آنها استفاده شد. اینجا بود که ارزش عملیاتی گلولههای هوشمند توپخانه در عرصه عمل به خوبی تجربه شد و به اثبات رسید.
بعدها گلولههای نقطهزن ایرانی توسعه بیشتری یافتند، در دو برد ۱۶ و ۲۵ کیلومتر ساخته شدند. گلولههای کالیبر ۱۵۵ میلیمتری ساخت ایران که مشابه کراسنوپول ۲ روسی هستند به برد ۲۵ کیلومتر رسیدهاند که این برد نسبت به نسل اول گلولههای بصیر بهبودیافته هستند. همچنین از حدود سه دهه پیش صنعت دفاعی ایران سازنده انواع تسلیحات راکتی سطح به سطح در رده توپخانهای بوده که نمونههای پرتابشونده چند لوله از کالیبر ۱۰۷ تا ۳۳۳ میلیمتر را شامل میشود؛ راکتهای ۲۴۰ و ۳۳۳ میلیمتری فلق ۱ و ۲ کوتاه برد با سرجنگی سنگین و راکتهای میانبرد و دوربرد فجر ۳ و ۵ از این دسته هستند.
