مؤلفه‌های راهبردی عضویت دائمی ایران در سازمان شانگهای

- بنا به اعلام نورنیوز، جمهوری اسلامی ایران امروز جمعه ۲۶ شهریورماه ۱۴۰۰ در جریان نشست سران سازمان همکاری‌های شانگ‌های با موافقت همه اعضاء، نهمین عضو دائم این سازمان شد.

این اتفاق بزرگ که با درخواست روسیه، پذیرش تاجیکستان به عنوان رئیس دوره‌ای شانگ‌های و موافقت همه کشور‌های عضو رقم خورد، صفحه تازه‌ای از روابط راهبردی ایران با کشور‌های شرق را رقم زد تا در هیاهوی دشمنی‌های غرب با ملت ایران و تلاش برای انزوای کشورمان، این پیام به جهان صادر شود که جایگاه والا و نقش موثر ایران در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی قابل نادیده گرفته شدن نیست.

وجوه گسترده و اثرگذار شانگ‌های در عرصه مناسبات بین‌المللی از یک سو و جایگاه ویژه و راهبردی ایران در نظام بین‌الملل به عنوان کشوری با ظرفیت‌های فراوان و حلقه وصل شرق به غرب از سوی دیگر، این رخداد بزرگ را به عاملی برای اضافه شدن ظرفیت‌های فراوان اقتصادی و ژئوپولیتیکی جمهوری اسلامی ایران به سازمان شانگ‌های و بهره‌مندی کشورمان از منافع قابل توجه عضویت در این سازمان مبدل نمود.

صرف نظر از دستاورد‌های اقتصادی عضویت ایران در شانگهای، این رخداد از نقطه نظر ایجاد موازنه راهبردی در حوزه تنظیم روابط با غرب نیز واجد دستاورد‌های قابل توجهی برای کشورمان است.

اهمیت این مسئله آنگاه روشن‌تر می‌شود که بدانیم بخش عمده‌ای از فشار‌های اقتصادی و سیاسی سالیان گذشته غرب بر ایران که با نگاهی زورگویانه همراه بود با حضور کشورمان در یک پیمان منطقه‌ای موثر، محکوم به کاهش بوده و به طور قطع از دامنه اثرگذاری آن کاسته خواهد شد.

بر این اساس؛ عضویت دائم در سازمانی به ابعاد شانگ‌های که ۲ عضو آن یعنی چین و هند از قدرت‌های برتر اقتصادی دنیا، ۲ عضو آن یعنی چین و روسیه عضو دائم شورای امنیت و دارای حق وتو و ۴ عضو آن یعنی چین، روسیه، هند و پاکستان از قدرت‌های اتمی هستند و با اختصاص ۳۵درصد خشکی زمین و ۴۲ درصد جمعیت جهان، بیشترین تولیدکننده و مصرف کننده انرژی در جهان محسوب می‌شوند طبعا جایگاه جهانی ایران را ارتقاء خواهد داد.

نکته آنکه؛ گرچه پیمان شانگ‌های در ابتدا بیشتر رویکرد و کارویژه‌ای امنیتی داشت، اما سال‌هاست که با تمرکز بر حوزه اقتصادی عملا همه نگاه‌ها در سراسر دنیا را به ویژه در حوزه رشد سرانه اقتصادی به خود معطوف کرده و به مقومی برای بلوک قدرت جدید شکل گرفته در برابر نظام تک‌قطبی غرب تبدیل شده است.

به بیان بهتر؛ سازمان همکاری‌های شانگ‌های با حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی دنیا از جمله معدود سازمان‌هایی با ماهیت هم‌زمان اقتصادی و امنیتی-نظامی است که «حوزه تمدنی آنگلوساکسونی» به آن راه نداشته و ظرفیت‌های توسعه خود را تنها بر بستر کشور‌های مستقل از هژمونی غرب بنیان نهاده است.

این ویژگی مهم در کنار عملیاتی شدن راهبرد نگاه به شرق در ایران سبب شده تا عضویت دائم کشورمان در این سازمان به عنوان ضربه‌ای به راهبرد غربی‌ها برای محدودسازی ایران تلقی شده و آن را به مثابه مکمل فرآیند قدرت‌یابی بلوک قدرت جدید و انسجام غرب و شرق آسیا در برابر خود ارزیابی کنند.

به این موضوع این نکته مهم را نیز باید افزود که عضویت ایران در پیمان شانگ‌های موجب باز شدن مسیر جدید همکاری‌های امنیتی در قالب یک پیمان امنیت جمعی خواهد شد که به دلیل قرار گرفتن ایران در مسیر کریدور شمال به جنوب و غرب به شرق اهمیت بسیار زیادی دارد.

قرار گرفتن ایران در گلوگاه این دو شاه‌راه، علاوه بر جایگاه ویژه کشورمان در تامین انرژی که به‌شدت مورد نیاز چین و هند به عنوان دو عضو مهم پیمان شانگ‌های است در کنار پیمان‌های راهبردی دوجانبه با چین و هند از جمله سند همکاری ۲۵ ساله با چین در ردیف مزیت‌های دوسویه حضور ایران در شانگ‌های است.

از سوی دیگر؛ نقش ویژه و بی‌بدیل ایران در مقابله با تروریسم و افراط‌گرایی که گوشه‌ای از آن در مقابله با تروریست‌های تکفیری و حمایت از دولت‌های ملی در عراق، سوریه و لبنان بروز یافت از دیگر ظرفیت‌های اختصاصی کشورمان است که اعضای شانگ‌های بر روی آن حساب ویژه باز کرده‌اند.

حضور قدرتمند ایران در حوزه مبارزه با تروریسم طی سال‌های اخیر نشان داد که تهران تنها قدرتی است که به دنبال مقابله واقعی با افراط‌گرایی بوده و اجازه استفاده ابزاری از گروه‌های تروریستی برای پیشبرد اهداف سیاسی را به کشور‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نمی‌دهد.

بر این اساس؛ عضویت دائم در سازمان شانگهای، از این پس ایران را به عنوان قدرتی که علاوه بر پشتوانه محکم مردمی و اعتقادی داخلی با یک پشتوانه بزرگ سیاسی-اقتصادی-امنیتی خارجی نیز همراه شده است معرفی خواهد کرد که طبعا اثر تهدید و فشار‌های غرب را به مراتب خواهد کاست.

این مسئله با توجه به نگاه ویژه دولت سیزدهم و شخص آیت‌الله رئیسی در حوزه سیاست خارجی که تمرکز ویژه‌ای بر موضوعات اقتصادی و محوریت همکاری‌های منطقه‌ای و مناسبات با همسایگان دارد، عملا راهبرد ایران در شیوه تعامل با غرب را تحت تاثیر قرار داده و حتی بر مواردی، چون پرونده هسته‌ای نیز اثر مستقیم خواهد داشت.