اکسیر اعتماد به سرمایه‌های داخلی
_ حسین کنعانی مقدم در روزنامه حمایت نوشت: با نزدیک شدن مراحل پایانی بررسی و رأی اعتماد به وزرای دولت سیزدهم و استقرار کابینه در هفته آینده، امید‌ها برای حل مشکلات از طریق اتکا به نیرو‌های داخلی و بکار گرفتن حداکثری ظرفیت‌های بومی افزایش‌یافته است. انتظار برای برون‌رفت از شرایط کنونی با استفاده از توانمند‌های وطنی، یکی از شاخصه‌های مهمی بود که مردم در انتخابات، توجه فراوانی به آن کردند. به همین دلیل، وقتی دولت تحول‌خواه انقلابی، گفتمانی را در برابر راه‌حل‌های خارجی به‌منظور مقابله با تحریم‌ها و افزایش توان تولید ارائه کرد، مورد اقبال گسترده قرار گرفت.
راهکار دولت مستقر پرداختن به مسئله صرفاً داخلی نیست، چراکه موضوع فشار‌های خارجی نیز موضوع مهمی است و باید برای آن راهکار داشت. مبنای انتخاب دولت آیت‌الله رئیسی، به بوته آزمون درآمدن همین راهکار بود، چون در هشت سال گذشته این تصور وجود داشت که با مذاکره می‌توان تحریم‌ها را رفع کرد.
این در حالی است که مذاکره بدون پشتوانه و فقدان ابزار فشار بر حریف باعث شد حدود ۸۰۰ تحریم به ۱۵۰۰ تحریم پسا برجامی منتهی شود. به‌عبارت‌دیگر، تحریم‌ها پس از مذاکره نه‌تن‌ها کم نشدند بلکه تقریباً دو برابر افزایش پیدا کردند. از سوی دیگر، وقتی ناکارآمدی این روش مشخص شد، افرادی که این ساز و کار را طراحی کرده بودند مدعی شدند آمریکای ترامپ باعث اخلال در فرایند رفع تحریم‌ها شده است و منتظر ماندند تا دولت دموکرات بایدن بر سر کار بیاید.
بایدن، اما ترکیبی اعم از لبخند دیپلماتیک و حفظ میراث ترامپ در فشار حداکثری را به کار گرفت و نشان داد در ایران ستیزی روی سلف خود را سفید کرده است! اکنون که ثابت‌شده رفت‌وآمد روسای جمهور آمریکا فایده‌ای به حال جمهوری اسلامی ندارد، دولت مستقر، لازم است مسیری را دنبال کند که اقتصاد، معطل یک امضا یا یک تصمیم خارجی نشود.
به‌این‌ترتیب که فعالان اقتصادی و عموم مردم شرایطی را پیش روی خود ببینند که در کنار اداره صحیح و خردمندانه کشور، شاهد ارتقا و پیشرفت امور باشیم. دولت برای تحقق این هدف یعنی کاستن از بار مشکلات معیشتی و رونق تولید، ضرورتاً باید بر روی ایجاد ثبات در عرصه اقتصادی سرمایه‌گذاری کند تا متغیر‌های تولید وابسته به نظر قدرت‌های بین‌المللی نباشد.
این ثبات در ابعاد مختلف باید پیاده‌سازی شود چراکه حرکت تک‌بعدی به نتیجه مطلوب منجر نمی‌شود. به‌این‌ترتیب که اتکا به جوانان و متخصصان بار‌ها ثمره شیرین خود را به کشور عرضه کرده و وقتی این نتایج یکی پس از دیگری برای مردم به اثبات برسد، احساس اعتماد و غرور ملی تقویت‌شده و به‌تدریج از زیر سایه سنگین خودتحقیری که در سال‌های گذشته وجود داشت خارج خواهیم شد.
این امر البته نیازمند زمان، شبکه‌سازی و استفاده از یک برنامه‌ریزی قدرتمند و کار شبانه‌روزی است. در ماجرای تحریم صنعت هسته‌ای وقتی غرب به این جمع‌بندی رسید که ایران قادر به افزایش توان غنی‌سازی نیست، اما ناباورانه کامل شدن چرخه سوخت هسته‌ای صلح‌آمیز را نظاره کرد، شرایط کاملاً به نفع ایران دگرگون شد. به همین دلیل خواستار مذاکره برای جلوگیری از پیشرفت فنی کشورمان در این حوزه شدند. این نمونه‌ای از خنثی‌سازی تحریم‌ها از طریق اعتماد کامل و تمام‌قد به جوانان است.
همین اتفاق در عرصه نظامی و موشکی رخ داد؛ با این تفاوت که هیچ منفذی برای کشاندن ایران پای میز مذاکره به‌منظور محدود کردن این مؤلفه قدرت نیافتند. تحریم‌ها در این دو عرصه مهم، از رهگذر مقاومت فعال بی‌اثر شدند، پس حتماً می‌توان در مورد تحریم‌های اقتصادی نیز موفق بود به‌نحوی‌که مانع از بکار گیری ظرفیت‌ها نشود و از گزند بدعهدی‌ها و امتیازگیری‌ها در امان بماند. در چنین شرایطی علاوه بر بی‌اعتبار شدن گزینه تحریم برای دشمنان، بستری فراهم می‌شود که این گزینه را از روی میز بر خواهند داشت.
در حالی که در هشت سال گذشته این رویه شکل دیگری به خود گرفته بود. آمریکا در ارزیابی‌های خود متوجه شد که علاوه بر مسائل اقتصادی می‌تواند مطامع امنیتی و سیاسی را در کنار آن پیگیری کند. به همین جهت بود که صراحتاً اعلام کرد به دنبال فشار حداکثری است. این استراتژی فقط به موضوعات اقتصادی محدود نشد و شرایطی برای غرب پیش آمد که گمان می‌کرد با بالا بردن حربه تحریم‌های بیشتر می‌تواند امتیازات حداکثری بگیرد.
در مذاکرات وین، آمریکا و اروپا تحریم‌ها را به سه دسته «غیرقابل رفع»، «قابل مذاکره» و مقدار اندکی نیز «قابل رفع» تقسیم کردند. این نشان می‌دهد طرف‌های غربی هنوز به کارآمدی تحریم‌ها امیدوارند و آن را یک ابزار معتبر و مؤثر می‌دانند؛ بنابراین باید در عمل نشان دهیم که با استفاده از گزینه‌های قوی داخلی و فعال کردن ظرفیت‌های بلا استفاده، راهکار تحریم بی‌اثر شده و حتی فراتر از آن، باعث هزینه برای آن‌ها خواهد شد.
موضوع مهمتر این است که هم کارشناسان و هم بسیاری از مردم اعتقاد دارند که مسائل و مشکلات اقتصادی کشور ارتباط ساختاری با تحریم‌ها ندارند، مثل گرانی مسکن که تقریباً همه اجزای آن اعم از مصالح و نیروی انسانی وابسته به خارج نیست. برخی، اما گرانی مسکن، خودرو و هر محصول دیگری را به خارج ربط می‌دادند و بعضی دیگر نیز پا را از این حد فراتر گذاشته و اعتقاد داشتند که حتی کمبود آب خوردن نیز به تحریم‌ها مرتبط است!
واقعیت این است که اگر نگوییم همه مشکلات، اما بسیاری از آن‌ها به‌وسیله نیرو‌های جوان انقلابی و برنامه‌ریزی درست و هدفمند قابل‌حل هستند و نیازی به چشم دوختن به گشایش‌های خارجی نیست. این فرمول امتحان شده و مجربی است که همچون اکسیر، اثر معجزه‌آسا دارد و می‌تواند راه فراخی برای برون‌رفت از مصائب و مشکلات امروز کشور فراهم کند.
