حیات انسان در زمین با چه شرطی ادامه دار میشود؟
_ آنا نوشت: اگرچه امروز ابزارهای بسیار دقیقی برای پیشبینی آینده وجود دارد، ولی هنوز دانشمندان نمیتوانند وضعیت کره زمین و انسانها را در صدها سال آینده پیشبینی کنند، زیرا آینده زمین به عوامل مختلفی بستگی دارد و تغییر رفتار انسانها در هر دوره میتواند دگرگونیهای بزرگی را به وجود آورد. در گذشته نیز انسانها توانایی محدودی برای پیشبینی آینده داشتند و در واقع اگر از ابتدا بشر همه چیز را میدانست بسیاری از اتفاقات بزرگ نظیر کشف قارهها رخ نمیداد.
دو نوع فرایند سیاره انسانها را تحت تأثیر قرار میدهد که یکی از آنها چرخههای طبیعی مانند حرکت کره زمین و گردش ماه به دور زمین و دیگری فعالیتهای بشر است. اگرچه در دهههای اخیر شدت تأثیر فعالیتهای انسانی بر روند طبیعی زندگی افزایش چشمگیری داشته است، ولی عوامل بیرونی نیز همچنان زندگی بشر را دست خوش تغییر میسازند.
حرکتی که هرگز متوقف نمیشود
کره زمین دائماً در حال تغییر است و میلیونها سال است که این دگرگونی ادامه دارد و متوقف نمیشود. تقریباً تمامی تغییرات کره زمین در طول دهها هزار سال رخ داده و اثرات آن نیز در بلند مدت توسط ساکنان سیاره خاکی حس شده است. از همین رو دانشمندان معمولاً فرایندهای طبیعی زمین را در دورههای هزار ساله و حتی طولانیتر بررسی میکنند و به اعتقاد بسیار از زمینشناسان دوره زمانی ۵۰۰ ساله برای ارائه تحلیلی دقیق از وضعیت آینده کره زمین بسیار کوتاه است.
فعالیتهای انسانی سرعت تغییرات در زمین را افزایش داده است
برهم خوردن نظم اکوسیستم سبب میشود فرایندهای متعددی رو سیاره انسانها تغییر کرده و هر کدام از این تغییرات زندگی میلیونها موجود زنده را در معرض خطر قرار داده است. برداشت بیرویه بشر از منابع انرژی زیرزمینی نظیر سوختهای فسیلی موجب شده روند تغییرات در کره زمین سرعت پیدا کند و آلودگی بیش از حد دریاها و جنگلها زنجیره غذایی را هر روز کوچکتر و کوچکتر کند. آمارهای منتشر شده از سوی سازمانهای بینالمللی حاکی از آن است که بسیاری از گونههای گیاهی و جانوری که تا کمتر از ۱۰۰ سال پیش در نقاط مختلف کره زمین زندگی میکردند اکنون به طور کامل منقرض شده یا در آستانه انقراض قرار داند. قطعاً فعالیتهای انسانی بیشترین تأثیر را در ایجاد چنین شرایطی روی سیاره خاکی داشته است.
نابودی محل زندگی حیوانات
امروزه در نواحی مختلفی از کره زمین درگیری انسانها با حیوانات وحشی بیشتر شده و این موضوع نشان دهنده تجاوز مردم به قلمرو طبیعی سایر جانوران است. به دلیل استفاده از خوراکیها و منابع طبیعی موجود در جنگلها بسیاری از حیوانات مجبور هستند برای تهیه غذای مورد نیاز خود به محل زندگی انسانها نزدیک شوند. چنین رویارویی معمولاً منجر به برخوردهای خونین شده و آسیبهای جدی را به انسانها و حیوانات وارد میسازد. البته تمامی تغییرات ایجاد شده روی کره زمین به طور مستقیم توسط انسانها انجام نمیشود بلکه عواملی نظیر گازهای گلخانهای با انباشته شدن در اتمسفر به تدریج موجب بالا رفتن دما شده و در نتیجه دگرگونیهای اقلیمی گستردهای را به وجود میآورد. در حال حاضر در اقصی نقاط جهان میزان بارندگی تا حد قابل توجهی کاهش یافته است که طبق بررسیها این بحران ناشی از انتشار بیش از اندازه گازهای گلخانهای و گرمایش جهانی است.
برای درک آنچه پس از انتشار گازهای گلخانهای در محیط اطراف انسانها رخ میدهد کافی است شرایطی را تصور کنید که در گرمای طاقتفرسای تابستان اتومبیل خود را در کنار خیابان پارک کردهاید و وقتی بعد از مدتی وارد خودرو میشوید ناگهان گرمای شدید را احساس کرده و حتی قادر به دست زدن به فرمان نیستند. این دقیقاً همان حالتی است که گازهای گلخانهای در زمین ایجاد کرده و دمای تمامی نواحی را تا حد غیرطبیعی افزایش میدهد. بارانهای سیلآسا و جاری شدن سیل در بسیاری از کشورهای دنیا نتیجه تغییرات اقلیمی است که فعالیتهای بشر به طور مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده و شاید سالها طول بکشد که آثار زخم کاری بشر بر پیکره زمین بهبود پیدا کند.
تغییرات گستردهای در راه است
اگرچه اکنون بسیاری منابع طبیعی کره زمین تمام شده و یا چیز زیادی از آنها باقی نمانده است، ولی هنوز هم کارشناسان و دوستداران محیط زیست معتقدند انسانها فرصت کافی برای ایجاد تغییر را در اختیار دارند و اگر همین امروز برای ساختن فردایی بهتر تصمیمگیری شود آیندگان میتوانند همچنان زندگی خود در سیاره آبی را حفظ کرده و حتی نسب به بازسازی و ترمیم جنگلها و دریاهای آسیبدیده اقدام کنند.
مطالعه گذشته برای ساختن آینده
در عرض ۵۰۰ سال گذشته جمعیت ساکن روی کره زمین به بیش از ۷.۵ میلیارد نفر رسیده و به واسطه این رشد جمعیت بیشتر از ۸۰۰ گونه گیاهی و جانوری منقرض گشده است. قطعاً همه این تغییرات وسیع به وسیله انسانها رخ نداده، ولی نوع فعالیت بشر بر سرعت آن تأثیر گذاشته است. اگر با دقت علل چنین دگرگونیهایی را بررسی کنیم قطعاً درسهای ارزشمندی از گذشته خواهیم گرفت و میتوان با انتخاب روش درست برای ادامه حیات از آسیب رسیدن به محیط زیست جلوگیری کرد. این همان چیزی است که انسانها امروز به آن نیاز فوری دارند و بدون تردید فناوری نیز در این میان نقش بهسزایی در حفاظت از همه اشکال زندگی در سیاره آبی دارد.
