عرفه؛ فرصتی برای دستیابی به حاجات ویژه

- سید محمدجواد سایبان - نگاه عبرت آموز به دنیای پیرامون و تفکر در حوادث شگفت انگیز هستی نشان می‌دهد که عنصر اصلی و تاثیرگذار در حرکت‌های بزرگ و پیروز تاریخ، یاد خدا و ارتباط با پروردگار یکتا است.

اعمالی که رنگ خدایی داشته باشند، ماندگارند و در طول تاریخ نیز از آن‌ها به نیکویی یاد می‌شود. اما آنچه باعث حفظ و بقاء دین الهی، اخلاق و معنویت در جامعه می‌شود استفاده از عاطفه است.

اندیشه و عقل به تنهایی نمی‌توانند نتیجه مطلوب را حاصل کنند بلکه ترکیب آن‌ها با عاطفه باعث می‌شود مسیر فهم و جریان عقلی هموار شود.

دعای امام حسین علیه السلام در روز عرفه، با دارابودن تمام این ویژگی‌ها باعث شده است تا این کلمات گوهربار در حافظه‌ی تاریخ نقش ببندد و ثمرات بیکران آن شامل حال جویندگان معرفت و پیروان اهل بیت علیهم السلام شود.

خداوند متعال در قرآن می‌فرمایند: «وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فی‏ أَیَّامٍ مَعْدُودات؛ [۱] و خدا را در روزهاى معیّنى یاد کنید.» در روایات آمده است منظور از «أَیَّامٍ مَعْدُودات» که خدای متعال به ذکر در این ایام دستور داده است، ده روز اول ماه ذی‌حجه است که شامل روز عرفه نیز می‌شود. [۲]

عرفه، فرصتی برای دستیابی به حاجات ویژه
روز عرفه، روز درخواست و تقاضاست. هر لحظه‌ای از لحظات این روز برای ما گران بها و بی بدیل است. خوشا به حال کسانی که از این فرصت طلایی بهره برده و بار خود را می‌بندند. مقایسه این روز با ماه مبارک رمضان، نشان دهنده عظمت و بزرگی آن می‌باشد؛ غفلت از این زمان بابرکت و از دست دادن حتی دقایقی از آن می‌تواند پشیمانی جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

نکته حائز اهمیت در این عید بزرگ، سفارش به دعا و نیایش است. دستیابی به حاجات ویژه در این روز ممکن است، اما بهترین راهکار برای استجابت قطعی دعا در این روز، به کارگیری این روش است: از ابابصیر نقل شده است که وی در روز عرفه، مشغول دعا و نیایش بود. اطرافیان ابابصیر وقتی به دعا‌های او دقت کردند، متوجه شدند که او مشغول دعا برای خواهران و برادران دینی اش است. از او پرسیدند چرا در روزی که روز استجابت دعاست، حتی یک دعا برای خودت نکردی؟ ابابصیر پاسخ داد که از امام صادق علیه السلام شنیده ام که فرمود: «إِذَا دَعَا الرَّجُلُ‏ لِأَخِیهِ‏ بِظَهْرِ الْغَیْبِ...؛ [۳] اگر شخصی در غیاب برادر مؤمنش برای او دعا کند، از عرش ندایی می‌آید که برای تو صدهزار برابر مثل اوست. این در حالی است که اگر برای خودش دعا می‌کرد، فقط به اندازه همان یک دعا به او داده می‌شد. حال بنگرید که صدهزار برابر که تضمین شده است، بهتر است یا آن یکی که معلوم نیست مستجاب شود یا نه.»

جلوه‌ای از کرامت الهی
عرفه بهترین زمان برای بازگشت به مسیر بندگی است. امام حسین علیه السلام در فرازی از دعای عرفه اینگونه با خدای خود مناجات می‌کنند: «وَ أَکْرَمُ مَنْ عَفَا؛ [۴]و (خداوند) بزرگوارترین کسی است که گذشت می‌کند.» در توضیح این فراز زیبا باید گفت که عفو و گذشت انسان‌ها مراتب مختلفی دارد. عده‌ای در مقابل دریافت جریمه‌ای می‌بخشند؛ بعضی نیز نیازمند التماس و خواهشند تا گذشت کنند؛ اما کریم ترینِ بخشنده‌ها کسانی هستند که بدون هیچ چشم داشتی از طرف مقابل می‌گذرند، اما ناخودآگاه احساس شرمندگی و خجالت زدگی همواره شخص بخشیده شده را آزار می‌دهد و هیچ کریمی نمی‌تواند این احساس را از بین ببرد. این جاست که مشخص می‌شود چرا خداوند متعال بهترین گذشت کننده است؛ زیرا او نه تنها زشتی‌ها را می‌پوشاند و زیبایی‌ها را نمایان می‌کند، بلکه با تصرف در نفس و ذهن بندگانش، گناه انسان را از یاد او می‌برد و با عفو خود، شرمساری درونی او را مرتفع می‌کند.

عالم محضر خداست
یکی دیگر از زیباترین و عرفانی‌ترین فقرات دعای عرفه این قسمت است: «اَللَّهُمَّ اجْعَلْنِی أَخْشَاکَ کَأَنِّی أَرَاکَ؛ [۵]پروردگارا، به من آن مقام ترس و خشیت از جلال و عظمتت را عطا کن که گویا تو را می‌بینم.»

اعتقاد به حضور حقیقی خداوند متعال و ناظر بودن ایشان بر تک تک اعمال و رفتار ما می‌تواند بهترین بازدارنده گناه و از طرفی ارزشمندترین محرک برای رفتار‌های خداپسندانه باشد. انسانی که حضور آفریدگار خود را با تمام وجود حس کند، تمام تلاش خود را به کار می‌بندد تا رضایت الهی را به دست آورد تا در زمره بندگان شایسته او قرار گیرد.

عرفه، روز افزایش شناخت و معرفت است؛ معرفتی که انسان را به یقین قطعی می‌رساند. امید است عرفه، شروعی برای خودشناسی باشد و در نهایت به خداشناسی منجر شود؛ ان شاء الله.

پی نوشت:
[۱]سوره بقره، آیه ۲۰۳
[۲]تهذیب الأحکام، ج ‏۵، ص ۴۴۷
[۳]من لا یحضره الفقیه؛ ج‏۲، ص ۲۱۲
[۴]مفاتیح الجنان، دعای عرفه
[۵]همان