میانگین سن ازدواج چقدر از وضعیت مطلوب آن فاصله دارد؟

_ روزنامه جوان نوشت: یکی از مسائل مهم و سرنوشت‌ساز در خانواده ایرانی، موضوع ازدواج فرزندان است. طی سال‌های اخیر با توجه به وضعیت اقتصادی و فرهنگی جامعه، تحولات پیرامون این مسئله دستخوش تغییر شده‌است.

بر اساس آخرین آمار سازمان ثبت‌احوال کشور در سال ۱۳۹۸ میانگین سن ازدواج برای دختران ۳/۲۴ و برای پسران ۲/۲۹ سال بوده‌است. بررسی تغییرات میانگین سن ازدواج در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که میانگین سن ازدواج همواره روندی افزایشی را طی کرده‌است.

همان‌طور که نمودار یک نشان می‌دهد در ۱۵سال گذشته میانگین سن ازدواج همواره روندی افزایش داشته است و طی این مدت به طور عمومی مردان و زنان سه سال دیرتر ازدواج می‌کنند. بررسی نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در چند دهه اخیر نیز افزایش محسوس میانگین سن ازدواج را تأیید می‌کند.

نتایج سرشماری نفوس و مسکن نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۵ میانگین سن اولین ازدواج مردان ۴/۲ و میانگین سن اولین ازدواج زنان ۶/۴ سال افزایش داشته‌است. بر این اساس میانگین سن در اولین ازدواج زنان از ۴/۱۸ سال در سال ۱۳۴۵ به ۴/۲۳ سال در سال ۱۳۹۰ افزایش یافته و در سال ۱۳۹۵ با اندکی کاهش به مقدار ۲۳ سال رسیده‌است. از طرفی میانگین سن اولین ازدواج مردان طی سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۶۵ کاهشی بوده و پس از آن تا سال ۱۳۹۵ روندی افزایشی داشته‌است. مقایسه میانگین سن در اولین ازدواج زنان به تفکیک استان نشان می‌دهد که در اغلب استان‌های کشور طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ این میانگین کاهش یافته‌است. البته در این کاهش پنج استان سمنان، البرز، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد و تهران مستثنا بوده‌اند و روند افزایشی را طی کرده‌اند.

بررسی روند تغییرات میانگین سن در اولین ازدواج مردان و زنان در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ که در سالنامه آماری سازمان ثبت‌احوال کشور منتشر شده‌است، نشان می‌دهد کاهش در میانگین سن ازدواج برای مردان نیز رخ داده‌است.

همان‌طور که مشاهده می‌شود در سال ۱۳۹۵ میانگین سن در اولین ازدواج کاهش داشته و سپس از شیب افزایش آن نیز کاسته شده‌است. در رابطه با کاهش نیافتن میانگین سن ازدواج همانند میانگین سن در اولین ازدواج باید گفت که پس از سال ۱۳۹۴ سهم ازدواج‌هایی که حداقل یکی از زوجین برای بار دوم ازدواج‌کرده‌اند به‌طور محسوسی افزایش داشته و از حدود ۷/۵ درصد در سال‌های گذشته به ۹/۲۰ درصد در سال‌ها ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۷ رسیده‌است.

روند تحولات اجتماعی اقتصادی در ۵۰ سال گذشته همچون کاهش مرگ‌ومیر کودکان، افزایش مشارکت زنان در بازار کار، افزایش امید زندگی و شهرنشینی باعث افزایش میانگین سن ازدواج شده‌است. در این میان افزایش میانگین سن ازدواج زنان با سرعت بیشتری در مقایسه با روند افزایش سن ازدواج مردان به وقوع پیوسته است.

با این‌حال کاهش اندک میانگین سن در اولین ازدواج زنان در چند سال اخیر موضوعی است که نیاز به مطالعه و بررسی بیشتری دارد. ضمن آنکه برای تحلیل دقیق‌تر در رابطه با تأثیرات افزایش یا کاهش میانگین سن ازدواج در جامعه باید به سن مطلوب ازدواج در میان مردم و سن ازدواج رخ‌داده در جامعه توجه شود.

در پیمایش‌های ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان در سال ۱۳۸۲ و ۱۳۹۴ و پیمایش زندگی خانوادگی در ایران در سال ۱۳۹۶ یکی از پرسش‌های پیمایش، مناسب‌ترین سن برای ازدواج دختران و پسران بوده‌است. بر این اساس در سال ۱۳۸۲ میانگین سن مناسب ازدواج برای پسران و دختران، به ترتیب ۶/۲۴ و ۴/۲۰ سال بوده‌است. این میزان با افزایش اندکی در سال‌های بعد به ۹/۲۴ و ۸/۲۰ برای پسران و دختران رسیده‌است.

در سال ۱۳۹۶، ۸/۴۹ درصد از مردم معتقد بوده‌اند که مناسب‌ترین سن ازدواج برای پسران ۲۱ تا ۲۵ سال است. ۳۶ درصد ۲۶ تا ۳۰ سال را بهترین سن ازدواج پسران عنوان کرده و ۸/ ۸ درصد نظرشان ازدواج در سنین ۱۵ تا ۲۰ سالگی بوده‌است. تنها ۵/ ۵ درصد از پاسخگویان ازدواج بالای ۳۰ سال را برای پسران مناسب دانسته‌اند.

از طرف دیگر برای دختران، ۵/۴۵ درصد از مردم ۱۶ تا ۲۰ سالگی و ۹/۴۱ درصد ۲۱ تا ۲۵ سالگی را به‌عنوان بهترین سن ازدواج دختر دانسته‌اند. ۳/۹ درصد نظرشان به مناسب بودن ازدواج بعد از ۲۵ سالگی بوده و تنها ۳/‌۳ درصد از مردم ۹ تا ۱۵ سالگی را سن مناسب ازدواج دختران قلمداد کرده‌اند.

مقایسه میانگین سن مناسب ازدواج از نظر مردم با میانگین سن ازدواجی که در کشور رخ می‌دهد، نشان می‌دهد بین خواسته مردم و آنچه در عمل اتفاق می‌افتد حدود سه سال تفاوت وجود دارد. به این معنا که برخی موانع و مشکلات باعث شده‌است تا جوانان سه سال دیرتر از موعدی که خود و خانواده مناسب ازدواج می‌دانند، اقدام به ازدواج کنند. در این راستا بررسی عوامل مؤثر بر افزایش میانگین سن ازدواج ضروری است. کاهش میانگین سن در اولین ازدواج در سه سال منتهی به ۱۳۹۷ نیز ضرورت این امر را بیشتر نشان داده و بررسی رفتار نسلی متولدان دهه‌های مختلف را ضروری می‌کند.

بنابراین، انتظار می‌رود مسئولان و متولیان سیاستگذاری در حوزه ازدواج با چاره‌جویی و تسهیل فرآیند ازدواج، خانواده‌ایرانی را در مسیر تحقق سن مطلوب ازدواج فرزندان یاری کنند. زیرا در صورت عدم اصلاح شرایط، وضعیت سن ازدواج جوانان با توجه به تغییر نگرش و تبلیغات ضدفرهنگی روز به روز بحرانی‌تر و پیچیده‌تر می‌شود.