تهران در زلزله احتمالی، چه میزان آسیب‌پذیر است؟
- مهدی زارع، زلزله شناس در خبرآنلاین نوشت: از ۲۲ منطقه شهرداری تهران، هشت منطقه پرجمعیت‌ترین مناطق تهران هستند که در برخی مناطق، جمعیت دقیقاً در آسیب پذیرترین نقاط متمرکز شده است. ۱۰ منطقه از ۲۲ منطقه در شهر بزرگ تهران از جمله مناطق شماره ۷، ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۲۰ آسیب پذیری بالاتری را نشان می‌دهند و نیمه جنوبی شهر نسبت به نیمه شمالی ریسک بیشتری دارد. با این حال میزان خطر در مناطق دیگر، به ویژه قسمت‌های شمال غربی را (مانند بخش‌هایی از مناطق ۵ و ۲۲) نباید دستکم بگیریم. این نواحی محل عبور گسل شمال تهران و همچنین در حال گسترش و توسعه سریع شهری هستند.
برآورد واقع بینانه آسیب و تلفات در یک زلزله شدید در تهران کاری پیچیده است. دلایل مستقیم تلفات زلزله عبارتند از تخریب و ریزش ساختمان ها، آتش سوزی، خفگی و البته زمینلغزش درست در لحظه رخداد زلزله علت اصلی مرگ، جراحت مستقیم ناشی از ریزش ساختمان است.
در زلزله احتمالی تهران برخی در فروپاشی ساختمان و برخی در ساختمان‌هایی که فروریخته نیستند، کشته می‌شوند. معمولا زمان نجات افرادی که زنده مانده اند به ۷۲ ساعت بعد از زلزله محدود است. قربانیان محبوس شده به ندرت ممکن است ۵ تا ۶ روز زنده بمانند. در شرایط خاص و ایده آل (با غذا و آب)، بقا ممکن است به طور استثنایی تا دو هفته ادامه یابد. میزان نجات افراد گرفتار شده به کیفیت جستجو و نجات و البته امداد بستگی دارد. نسبت ساختمان‌هایی که خراب می‌شوند، در دسترس بودن تیم جستجو و نجات حرفه ای، مسافت طی شده توسط تیم‌های جستجو و نجات، احتمال بسته بودن راه‌ها و اختلال در حمل و نقل، از عوامل موثر در میزان مرگ و میر برای افراد آسیب پذیر است. افراد مسن و کودکان بیشتر در معرض آسیب هستند.
در هنگام وقوع زلزله در تهران احتمال گسترش آتش سوزی نیز وجود دارد. برای تخمین تلفات از آنجا که این مفهوم از ملاحظات زمین لرزه در سراسر جهان گرفته شده است، از رابطه‌های تجربی توسعه یافته در دنیا استفاده می‌شود.
با این حال پارامتر‌های مورد استفاده در برآورد لزوماً برای مشخصات ساختمان‌های تهران و ایران و شرایط شهر تهران به روز رسانی و مناسب سازی نشده اند. در تهران مواردی از خسارات زلزله که در سال‌های اخیر در زلزله‌های ایران رخ داده است، برای به دست آوردن پارامتر‌های اساسی به طور دقیق مورد بررسی قرار گرفته است.
با توجه به افراد در ساختمان‌ها در زمان وقوع زلزله، نسبت افرادی که قادر به فرار از ساختمان‌های فروریخته نیستند تخمین زده می‌شوند. برخی از افرادی که در ساختمان‌های فروریخته محبوس می‌شوند، فرض می‌شود بلافاصله به دلیل شوک ناشی از سقوط سقف، یا به دلیل خفگی فوت می‌کنند. در مورد افرادی که فوراً نمی‌میرند، فرارشان از زیر آوار تقریباً غیرممکن است، در زیر مبلمان یا تیر‌های افتاده گیر می‌افتند و در صورتی که تیم‌های جستجو و نجات به آن‌ها نرسند می‌میرند. موفقیت در عملیات نجات اضطراری به زمان پس از حادثه و سرعت عملیات بستگی دارد.
خسارت زلزله در تهران بر اساس سناریو‌های زمین لرزه‌های بزرگ ایران و زلزله‌های شهری مهم دنیا در سه دهه گذشته برآورد شده است. در زلزله ۲۷ دی ماه ۱۳۷۳ کوبه ژاپن مرکز زمین لرزه در جزیره آواجی، ۳۰ کیلومتری مرکز شهر کوبه واقع شده بود. زلزله بیش از ۱۰۴ هزار خانه کاملاً فروریخته و خسارات گسترده در مناطق شهری برجا گذاشت. حدود ۹۰ درصد از تلفات در ساختمان‌های کاملاً فروریخته، به دلیل ضربه منجر به مرگ، خفگی یا سوختگی کشته شدند. حدود نیمی از قربانیان سالمندان بالای ۶۰ سال بودند. میزان مرگ و میر زنان کمی بیشتر از مردان بود.
در بیشتر سناریو‌های زلزله تهران، کمبود خون برای تمامی پست‌های انتقال خون در سراسر کشور در سه روز اول بعد از زلزله تخمین زده شده، زیرا ممکن است ۲ -۸ برابر بیشتر از آنچه سیستم به تولید کرده است، بعد از زلزله تهران درخواست خون به وجود آید.
